۱۳۹۶ خرداد ۵, جمعه

یادداشتی پیرامون برخی گروه های مشهور "تجدد گریز" در ایران و جهان

مردمان و فرقه هایی که دوستدار و شیفته ی شیوه های پیشین زندگی هستند در دنیای پر آشوب امروز کم نیستند. گروه تجدد گریز و ستیزه گریز " اهل توقف طالقان" در ایران و " آمیش" گروه تجدد گریز و ستیزه گریز در امریکا و کانادا و گروه های تجدد گریز و ستیزه ‌جوی " القاعده" و " طالبان" در افغانستان ، "الشباب" در سومالی ، "ابو سیاف" در فیلیپین و" داعش" در عراق و سوریه، نمونه های بارز گروه های مخالف تجدد و نوگرایی می باشند. در این نوشتار برخی از ویژگی های انواع این گروه ها را بررسی و مرور می کنیم:

گروه تجدد گریز و ستیزه گریز " اهل توقف طالقان": گروهی تارک دنیا هستند که در شهرستان طالقان زندگی می‌کنند. آنان پیروان میرزا صادق مجتهد تبریزی هستند و محل سکونتشان معروف به روستای ایستا است. میرزا صادق تبریزی (۱۲۷۴-۱۳۵۱قمری/۱۲۳۷-۱۳۱۱ خورشیدی)، فقیه و ادیبِ مشهور آذربایجان در قرن چهاردهم بود. پس از حدود ۲۴ سال اقامت در نجف، به زادگاهش بازگشت و مرجعیت آذربایجان را بر عهده گرفت. وی از مخالفان مشروطه و پیامدهای آن بود و در ۱۲۹۲ش با برخی علما به محمدعلی شاه تلگرام فرستاد و خواستار لغو مشروطیت شد. تبریزی در دوره رضا شاه به همدان یا سنندج تبعید شد و پس از آزادی به قم رفت و در همانجا اقامت گزید. در ۱۳۱۱ش /۱۳۵۱ق درگذشت.
از اواخر دهه ی شصت خورشیدی، یک مجموعه ی مسکونی عجیب در شرق شهر طالقان شکل گرفته که مربوط است به پیروان تجددگریز میرزا صادق مجتهد تبریزی که از امکانات مدرن و جدید استفاده نمی‌ کنند. آنها همچنان بر تقلید از میرزا صادق تبریزی باقی مانده ‌اند و به سبک زندگی یک قرن پیش ایرانیان زندگی می ‌کنند. این محل به ترک آباد و فانوس آباد هم مشهور است. تا چند سال پیش اهالی شهرک طالقان آنها را اسماعیلی مذهب می‌ پنداشتند. کتاب «روستای ایستا: پژوهشی درباره اهل توقف در طالقان» نوشته ی حسین عسکری، نخستین پژوهش درباره این طایفه تجددگریز است که با الهام از آرای فقهی میرزا صادق مجتهد تبریزی، روستایی سنّتی و ایستا در طالقان سامان داده اند. آنان شیعه اثنی عشری هستند که بر زندگی دویست سال پیش ایرانیان توقف کرده اند. همچنین شناسنامه ندارند و از امکانات رفاهی جدید مانند آب لوله کشی، گاز، برق، تلفن، مطبوعات، رادیو و تلویزیون، بهداشت و درمان، آموزش و پرورش و یارانه استفاده نمی کنند. میرزا صادق مجتهد تبریزی از آن فقیهانی است که در هر دو حیطه نظر و عمل بر طرد مطلق اندیشه تجدد و دستاوردهایش فراوان تأکید می کرد و تا پایان عمر بر عدم جواز استفاده از ابزار تکنولوژیک و امور جدید و مدرن فتوا می داد و از مخالفان سرسخت مشروطیت بود
گروه تجدد گریز و ستیزه گریز " آمیش": یک فرقه مسیحی آناباپتیست است که در سال ۱۶۹۳ به وسیله ی رهبر مِنونی‌های سوئیس، "ژاکوب (یعقوب) آمان" (۱۷۲۰-۱۶۴۴) بنیان نهاده شد. در واقع، این فرقه بواسطه نوعی نگرش اصلاحی به فرقه منونايت (يا همان مخالفان غسل تعمید) بوجود آمد. پیروان اولیه آن در سوئیس و کناره جنوبی رود راین ساکن شدند. این افراد از اوایل قرن ۱۸ میلادی شروع به مهاجرت کردند. بیشتر آن‌ها در ایالات متحده آمریکا و کانادا زندگی می‌کنند و به چند گروه اصلی تقسیم شده‌اند. پیروان فرقه آمیش کماکان بر اساس روش‌های قدیمی نیاکان‌شان مانند استفاده از اسب برای کشاورزی و حمل و

 نقل، روش پوشش سنتی و ممنوعیت استفاده از برق و تلفن در خانه زندگی می‌کنند. آمیش‌ها به ارتش نمی‌پیوندند، از مزایای تامین اجتماعی بهره نمی‌گیرند، بیمه نمی‌شوند و هیچگونه کمک مالی دولت را نمی‌پذیرند. برخی گروه‌های آمیش محدودیت‌های کمتری دارند، بعضی اجازه استفاده از اتومبیل و برق را دارند و ممکن است تشخیص آنها از میان جمعیت انگلیسی زبان‌ها دشوار باشد. بیشتر آمیش‌ها در خانه، به گویشی معروف به هلندی پنسیلوانیایی یا آلمانی پنسیلوانیایی صحبت می‌کنند. بچه‌ها در مدرسه، زبان انگلیسی می‌آموزند. فرقه آمیش از گروه‌های جداگانه‌ای تشکیل شده از نواحی جغرافیایی و جمعیتی مختلف تقسیم می‌شوند. هر ناحیه کاملاً مستقل است و دستورهای ویژه (آیین‌نامه شفاهی) خودش را دارد. در میان آمیش‌های سنتی‌تر، اعضایی که این قوانین را نقض کنند ممکن است طرد و یا اخراج شوند. در کنار ِ دو زبان ِ آلمانی ِ پنیسلوانیایی و انگلیسی که برای تعاملات ِ روزمرّهٔ داخل و خارج ِ جامعه ٔ آمیش به کار می‌روند، نیایش‌ها و آوازهای مذهبی به زبان ِ آلمانی است.
در دهه های ۱۹۴۰ و ۱۹۵۰، جامعه‌شناسان اعلام كردند كه آميش فرهنگ رو به زوالي است كه به زودي تحت فشار فناوري مدرن و شهرنشيني از هم فرو مي‌پاشد. اما برخلاف اين پيش‌بيني‌ها آميش در نيمه ی دوم قرن بيستم رشد و نمو پيدا كرد. جمعيت آميش سنتي (کهن-شیوه) در سال ۱۹۵۰ فقط ۴۱۰۰ نفر بود اما در سال ۲۰۰۰ اين رقم، رشد تصاعدي یافت. انزوا طلبی جغرافیایی و اجتماعی آمیش‌ها، تعیین جمعیت آنها را دچار مشکل می‌سازد. در سال ۲۰۰۰، آمیش‌های کهن-شیوه در ایالات متحده ۱۹۸۰۰۰ نفر بودند. آمیش‌های کهن شیوه در ۲۱ ایالت به سر می‌برند؛ اوهایو بزرگ‌ترین جمعیت را دارد (۵۵۰۰۰)، سپس پنسیلوانیا (۳۹۰۰۰) و ایندیانا (۳۷۰۰۰). بزرگ‌ترین مراکز اجتماع آمیش در هولمزکانتی در ایالت اوهایو، لنکسترکانتی در ایالت پنسیلوانیا و لگرنج در ایالت ایندیانا وجود دارند. با میانگین ۷ فرزند در خانواده، جمعیت آمیش به سرعت در حال رشد است.
در فرهنگ آمیش، ارزش زیبایی در سادگی دانسته می‌شود. لباسها هرگز نباید وسیله‌ای برای جلب توجه باشند. چاپ هیج طرحی بر روی لباس مجاز نیست. زنان لباس‌هایی ساده و بلند به رنگ یکدست (مثلاً آبی) بر تن می‌کنند. اغلب در خانه از پیش‌بندهای سفید یا سیاه استفاده می‌کنند. همچنین زنان با توجه وضعیت‌شان، سرپوش‌های سیاه یا سفید بر سر می‌کنند. مردها معمولاً شلوار تیره‌رنگ می‌پوشند و یک جلیقه یا کت تیره بر تن دارند. همچنین بند شلوار، کلاه‌های لبه‌دار حصیری یا نمدی سیاه از دیگر ویژگی‌های پوشش مردان است. مجردها ریش و سبیل خود را می‌تراشند و مردان متأهل ریش خود را بلند می‌کنند اما سبیل‌شان را می‌تراشند. گذاشتن سبیل به دلیل ارتباط با نظامی‌گری (به طور سنتی) و فراهم کردن فرصت خودپسندی غیرمجاز است.
گروه تجدد گریز و ستیزه‌ جوی " القاعده":  تشکیلات بین‌المللی نظامی و بنیادگرای اسلامی است که در سال ۱۹۸۸ توسط " اسامه بن لادن" میلیاردر عربستانی جهت مبارزه با شوروی در شهر پیشاور افغانستان تأسیس شد. پدر اسامه بن لادن ۵۷ فرزند داشت. این سازمان از حمایت پاکستان و همچنین ایالات متحده آمریکا برخوردار بود. شبکه ی‌ القاعده در قالب شبکه‌ های نظامی گوناگون فرا ملی و به عنوان یک جنبش رادیکال اسلام سنی فعالیت می‌کند و هدف خود را مبارزه با تأثیرات و دخالت‌های غیرمسلمانان بر دنیای اسلام و گسترش اسلام در جهان می‌داند. اکثریّت اعضای شبکه ی‌ القاعده را پیرو مسلک سلفی می‌دانند. این سازمان در فهرست سازمان‌های تروریستی بسیاری از دولت‌ها و سازمان‌های بین‌المللی از جمله شورای امنیت ملل متحد، ناتو، اتحادیه اروپا و ایالات متحده قرار گرفته‌ است. اسامه بن لادن رهبر القاعده در سال ۲۰۱۱ در عملیات نظامی ارتش آمریکا در پاکستان کشته شد و پس از آن "ایمن الظواهری" چشم ‌پزشک مصری رهبری این شبکه را بر عهده گرفته ‌است. شاخه‌های مختلف این شبکه در کشورها و مناطق متفاوتی فعال هستند. جبهه النصره در سوریه و انصارالشریعه در یمن از شاخه‌های القاعده هستند که کنترل بخش ‌هایی از این دو کشور را در اختیار دارند البته در اواخر ژوئیه ۲۰۱۶ جبهه النصره از القاعده جدا شد. القاعده حملات متعددی را علیه اهداف نظامی و غیرنظامی در کشورهای مختلف انجام داده‌اند. حملات ۱۱ سپتامبر مهمترین آن‌ها بود که آمریکا در پاسخ به آن جنگ با تروریسم را با حمله به افغانستان آغاز کرد.
گروه تجدد گریز و ستیزه ‌جوی " طالبان": طالبان به معنای طلبه‌ها (جمع: طلاب)، نام گروهی از شبه نظامیان روحانی مخالف دولت افغانستان است که دارای عقاید دگم مذهبی و وابسته به مکاتب حنفی و وهابی در دین اسلام است. رهبر کنونی طالبان پس از کشته شدن ملا اختر منصور، " هبت‌الله آخوندزاده" است. در مورد ارتباط طالبان و بن لادن باید گفت که بن لادن سرمایه دار مخالف حکومت عربستان سعودی به بهانه ی کمک به طالبان یک سال بعد از استقرار نظام طالبان با هواپیمای شخصی خود وارد جلال‌آباد شد و مورد استقبال مقامات طالبان قرار گرفت. هنوز برخی بر این باورند که حملات تروریستی یازده سپتامبر سیاست خاص آمریکا برای مخدوش ساختن افکار مردم جهان بوده ‌است ولی این اظهارات از سوی هواداران و اطرافیان بن لادن همواره به شدت رد شده ‌است و آنها مسئولیت حملات را بر عهده گرفتند. حمله ی تروریستی یازده سپتامبر به نوعی طالبان را با یک مشکل جدید روبرو ساخت. آمریکا در یک اقدام عاجل اسامه بن لادن رهبر گروه اسلام گرای القاعده را مسئول این حملات عنوان کرد و از گروه طالبان خواست تا وی را در اولین فرصت به آمریکا تحویل دهد، اما طالبان به هیچ وجه حاضر به تحویل اسامه بن لادن به آمریکا نشد.
گروه تجدد گریز و ستیزه‌ جوی "الشباب": جنبش جوانان مجاهدین (به عربی: الشباب المجاهدين) معروف به الشباب یک گروه اسلامگرای سومالیایی است که از سال ۲۰۱۲ بخشی از شبکه ی القاعده شده ‌است. این گروه در گذشته بخش‌هایی از مرکز و جنوب سومالی را در کنترل خود داشت اما در سال ۲۰۱۵ شهرهای بزرگ را از دست داده و تنها چند منطقه روستایی را در تصرف خود دارد. تعداد سربازان الشباب در سال ۲۰۱۴ بین ۷ تا ۹ هزار نفر برآورد شده‌است. این گروه در فهرست سازمان‌های تروریستی ایالات متحده، بریتانیا، کانادا، استرالیا و امارات قرار دارد. الشباب هدف خود را «جهاد علیه دشمنان اسلام» می‌داند و بارها به نیرو های دولتی و اتحادیه آفریقا در موگادیشو حمله کرده و عملیات‌های خونباری را در سایر نقاط آفریقا انجام داده ‌است. این گروه در جریان جام جهانی ۲۰۱۴ برزیل، ده‌ها تماشاگر این بازی‌ها را و در سال ۲۰۱۳ با حمله به یک مرکز خرید در نایروبی، پایتخت کنیا ۶۷ نفر را قتل عام کرد و در دوم آوریل ۲۰۱۵ با حمله به خوابگاه دانشجویان دانشگاه «گاریسا» در کنیا ۱۴۸ دانشجوی مسیحی را کشت. هر دو حمله توسط مردان نقابدار مسلح انجام شد که افراد را به رگبار گلوله می‌بستند.
گروه تجدد گریز و ستیزه‌ جوی "ابو سیاف": یک گروه شبه نظامی ستیزه ‌گر اسلامی است که در استان باسیلان فیلیپین از سال ۱۹۹۱ پایه‌گذاری شده است. اعمال این گروه بسیار خشونت آمیز گزارش شده است. این گروه مسئولیت فجیع ترین حمله تروریستی را که در سال ۲۰۰۴ رخ داد و منجر به کشته شدن ۱۱۶ گردید برعهده گرفته است. از زمان آغاز فعالیت‌های این گروه در سال ۱۹۹۱ تاکنون، این گروه به انجام اعمالی مانند بمب گذاری، آدم ربایی، ترور و اخاذی مبادرت ورزیده است. آنها همچنین در جنایاتی مانند آدم ربایی، تجاوز به عنف، تجاوز جنسی به کودک، ازدواج اجباری، اخاذی و قاچاق مواد مخدر دست داشته‌اند.
گروه تجدد گریز و ستیزه‌ جوی " داعش": حکومت اسلامی عراق و شام (به عربی: الدولة الإسلامية في العراق و الشام) با نام اختصاری داعش یک گروه ستیزه‌جوی جهادگرای سَلَفی است که پیروی یک آموزهٔ بنیادگرای وهابی از اسلام سنی است. این گروه که از ژوئیهٔ ۲۰۱۴ ادعای خلافت جهانی کرده است و خود را حکومت اسلامی می‌نامد بخش‌های بزرگی از شمال عراق و شرق سوری و بخش‌های کوچکی را در لیبی، نیجریه و افغانستان در تصرف خود دارد. این گروه به رهبری ابوبکر البغدادی از مجاهدین سلفی جداشده از شبکهٔ القاعده تأسیس شده و با دولت‌های عراق و سوریه و دیگر گروه‌های شورشی مخالف دولت سوریه وارد جنگ شده‌است. داعش یکی از رادیکال‌ترین گروه‌های اسلام‌گرا در خاورمیانه است. آن‌ها علاوه بر عراق و سوریه بخش‌هایی از لیبی و نیجریه را نیز در کنترل خود دارند و گروه‌های هم‌پیمان آن در نقاط دیگر دنیا مثل افغانستان و آسیای جنوب شرقی نیز فعال هستند. ریشهٔ داعش به جماعت توحید و جهاد می‌رسد که در سال ۱۹۹۹ به رهبری ابومصعب الزرقاوی تأسیس شد و در سال ۲۰۰۴ به شبکهٔ القاعده پیوست و پس از آن به القاعده عراق معروف شد. این گروه که وارد جنگ با دولت عراق و نیروهای آمریکایی مستقر در عراق شده بود در سال ۲۰۰۶ با چندین گروه اسلام‌گرای دیگر ائتلاف کرد و «مجلس شورای مجاهدین» را تشکیل داد که یک قدرت مهم در استان انبار وسیع‌ترین استان عراق محسوب می‌شد...  هیلاری کلینتون وزیر امور خارجه سابق آمریکا به نقش کشورش در حمایت از جریان تروریستی اعتراف کرده است، او می‌گوید: "یادمان باشد کسانی که امروز با آن‌ها می‌جنگیم را ۲۰ سال پیش خودمان به وجود آوردیم، ما این‌کار را کردیم چون با شوروی در جدال بودیم، آن‌ها به افغانستان حمله کردند و ما نمی‌خواستیم آن‌ها در آسیای میانه تسلط داشته باشند، به همین خاطر دست به‌کار شدیم".
تهیه و تدوین:
دکتر منوچهر سعادت نوری

*
همچنین نگاه کنید به
اهل توقف طالقان: بخش فارسی تارنمای ویکی پدیا
زندگی عجیب اهالی روستای ایستا در طالقان: تارنمای نمناک
میرزا صادق تبریزی: بخش فارسی تارنمای ویکی پدیا
کتاب «روستای ایستا: پژوهشی درباره اهل توقف در طالقان»: تالیف حسین عسکری
کتاب "تجدد و تجدد ستیزی در ایران': تالیف دکتر عباس میلانی
آمیش: بخش فارسی تارنمای ویکی پدیا
آشنایی با آمیش ها؛ سرخوردگان تمدن غرب: تارنمای پایگاه خبري-تحليلي مشرق نيوز
القاعده: بخش های انگلیسی و فارسی تارنمای ویکی پدیا
طالبان: تارنمای ویکی پدیا
الشباب (گروه نظامی): بخش های انگلیسی و فارسی تارنمای ویکی پدیا
ابو سیاف: تارنمای ویکی پدیا
داعش: تارنمای ویکی پدیا
سروده هایی در زمینه ی "تجدد": تارنمای گنجور
تجدد و توقف و قهقرا: سروده ی دکتر منوچهر سعادت نوری
گزیده ای از نوشتارها
http://msnselectedarticles.blogspot.ca/2017/05/blog-post_26.html
بخش های پیشین مجموعه ی یادداشت ها و نوشتارها و نامه ها