بندرعباس
۱ - بندرعباس یکی از بندرهای جنوب ایران است و نام پیشین آن بندر گمبرون بوده‌است. شهر بندرعباس در بخش مرکزی شهرستان بندرعباس قرار دارد و مرکز استان هرمزگان است. بندرعباس اکنون بزرگترین بندر ایران است. در تقسیم‌بندی منطقه‌ای ایران بندرعباس جزو منطقه ی جنوب محسوب می‌شود. فاصله ی بندرعباس تا تهران ۱۳۳۳ کیلومتر می‌باشد. جمعیت این شهر در فصل‌های سال متفاوت می‌باشد. بندرعباس به دلیل شرایط خاص خود همواره پذیرای مهمانان زیادی از اقصی نقاط ایران می‌باشد.
۲ - نام بندر عباس: بندر گمبرون مدتی در تصرف پرتغالی‌ها بود. در سال ۱۶۲۲ میلادی "شاه عباس صفوی" توانست با کمک انگلیسی‌ها پرتغالی‌ها را شکست دهد و به افتخار این پیروزی بندر گمبرون را " بندر عباس" نامید.
۲ - نام بندر عباس: بندر گمبرون مدتی در تصرف پرتغالی‌ها بود. در سال ۱۶۲۲ میلادی "شاه عباس صفوی" توانست با کمک انگلیسی‌ها پرتغالی‌ها را شکست دهد و به افتخار این پیروزی بندر گمبرون را " بندر عباس" نامید.
۳ - پس از انقلاب ۵۷ در غرب بندرعباس، "مجتمع رجایی بندرعباس" ایجاد شد. این مجتمع با ظرفیت تخلیه و بارگیری سالانه حدود ۱۰۰ میلیون تن کالا، به تنهایی بیش از ۵۵ درصد صادرات و واردات و ۷۰ درصد ترانزیت بنادر کشور را برعهده دارد. همچنین تخلیه ی ۹۰ درصد بارگیری کالاهای کانتینری کشور در این مجتمع انجام می‌گیرد. این مجتمع در فاصله ۲۳ کیلومتری غرب بندرعباس واقع شده و با بیش از ۴۸۰۰ هکتار وسعت (محدوده عملیاتی و پس کرانه)، ظرفیت پذیرش سالانه ی بیش از ۸۸ میلیون تن کالا را دارد و در سال ۲۰۱۲ با ۸۰ بندر جهان، تبادل کالا انجام می‌داد. ایجاد منطقه ی ویژه اقتصادی بندر رجایی در تاریخ ۱۳۷۶ در هیئت وزیرات تصویب شد. این مجتمع با برخورداری از ۱۸ دستگاه جرثقیل دروازه‌ای (گنتری کرین)، و حدود ۴۰ پست اسکله و با در اختیار داشتن بزرگترین و پیشرفته ترین ترمینال‌های کانتینری کشور، توانایی پهلو دهی انواع کشتی‌های اقیانوس پیما را داراست. تا پیش از شروع تحریم‌های آمریکا علیه ایران (سال ۲۰۱۱ میلادی)، ۳۰ خط کشتیرانی جهان، اقدام به تخلیه کالاهای خود در این مجتمع می نمودند. در تازه‌ترین رتبه‌بندی برترین بنادر جهان که در سپتامبر ۲۰۱۳ منتشر شد، "مجتمع رجایی بندرعباس" با چند پله سقوط نسبت به گذشته، در رتبه ی ۵۹ جهان قرار گرفت
بندر اَنزَلی (بندر پهلوی)
۱ - بندر اَنزَلی که در دوره ای از تاریخ و پیش از انقلاب ۵۷ بندر پهلوی نامیده می شد یکی از مهمترین شهرهای توریستی، یکی از مراکز مهم اقتصادی و یکی از قطب‌های ورزشی در ایران است و بخش مرکزی شهرستان انزلی محسوب می‌شود. این شهر دارای اولین و بزرگترین بندر ایران در سواحل جنوبی دریای خزر است و در غرب استان گیلان واقع شده است. شهر انزلی پس از مرکز استان (رشت)، دومین شهر پر جمعیت استان گیلان و یکی از متراکم‌ترین شهرهای ایران از لحاظ تراکم جمعیت محسوب می‌شود. از این شهر بارها در تاریخ یاد شده است و طی قرون متمادی راه مهم ارتباط اقتصادی، تمدن مشرق و مغرب محسوب می‌شده است. انزلی از شهرهای باستانی ایران می‌باشد. مردم انزلی از تیره ی "کادوسیان" هستند. واژه ی اَنزَلی به زبان پهلوی، "انزلگ" و به عربی "انزلج" شده است و یونانی‌ها به انزلی، "انزلوی" می‌گفتند. شهر انزلی دارای آب و هوای معتدل مرطوب است و میزان بارندگی آن بسیار بالاست به طوریکه سالانه متوسط ۱۸۹۲ میلی‌متر بارندگی در این شهر گزارش می‌شود، میزان رطوبت نسبی در این منطقه درسال بین ۷۱ تا ۹۷ درصد در نوسان است. تالاب بین‌المللی بندر انزلی از چند جزیره و شبه جزیره تشکیل شده است که به واسطه پل به هم مرتبط هستند. نام انزلی به پیشینه تاریخی اش در بیشتر شهرهای اروپایی شناخته شده است و به لحاظ وجود گمرک و ارتباط تجاری از زمان های دور نزد تجار ایرانی و خارجی به "دروازه ی اروپا" شهرت یافته بود و اهالی این شهر به واسطه بندری بودن، بسیار زودتر از سایر نقاط ایران با دستاورد های غرب آشنا شدند: بخش های انگلیسی و فارسی تارنمای ویکی پدیا
۲ - کادوسیان مردمانی بودند که در دورهٔ باستان در گیلان و شمال خاوری آذرآبادگان می‌زیسته‌اند. به نظر "رودیگر اشمیت" در دانشنامهٔ ی ایرانیکا، آن‌ها از اقوام ایرانی‌تبار بودند
۳ - «آذرمیدخت ملت پرست» در سال ۱۳۳۷ در آستارا ی قدم بر عرصه خاک نهاد و کمی بعد همراه خانواده اش که از اهالی فرهنگ و هنر بودند به بندرانزلی کوچید. در سال های نوجوانی و جوانی زیر آسمان این شهر ساحلی قد کشید. او که خواهر «عبداله ملت پرست» آهنگ ساز است، خود نیز تار می نوازد و خاطرات زندگی اش را در قالب روایت های کوتاه می نویسد. وی در آغاز حکایتش درباره ی انزلی به زیبایی های طبیعی شهر اشاره می کند و می گوید: دریا و تالاب بی نظیر انزلی همیشه گردش گران را بدین جا کشانده است. در این شهر کشاورزی پاسخ گوی معیشت مردم نبود و صید و شکار و پذیرایی از گردش گران چرخ زندگی مردم را می چرخاند. به یاد دارم علاوه بر مسافران ایرانی، گردش گران ارمنی، روس، لهستانی، رومانیایی هم به انزلی می آمدند. تالاب زمستان و تابستانش زیبا بود و تماشای لاله های تالابی برای مسافران لذت بخش: تارنمای انزلی چی
بندر بوشهر: شهری بندری و مرکز استان بوشهر از استان‌های جنوب غربی ایران است. جمعیت این شهر در سال ۱۳۹۰ خورشیدی بالغ بر ۱۹۵٬۲۲۲ نفر بوده است. بوشهر بندری در بخش مرکزی شهرستان بوشهر است که از سمت شمال، غرب و جنوب به خلیج فارس محدود شده است، این بندر در ارتفاع ۱۸ متری از سطح دریا و در منطقهٔ ساحلی خلیج فارس واقع شده و آب و هوای نیمه بیابانی گرم دارد. نام بوشهر در کتاب‌ها و اسناد تاریخی، تحت نام‌های مختلفی نظیر «رام اردشیر»، «ابوشهر»، «بُخت اردشیر»، «لیان» و «ریشهر» به ثبت رسیده است. بیشتر مردم بوشهر به زبان فارسی با لهجه ی محلی تکلم می‌کنند. بندر امروزی بوشهر را نادرشاه افشار در ۱۷۳۶ میلادی رونق دوباره بخشید. بندر بوشهر به خاطر عواملی مانند صیادی، وجود نیروگاه اتمی، کشتی سازی و صادرات از این بندر رونق اقتصادی گرفته‌است. روز ۱۸ اسفند سالروز تأسیس مدرسه ی سعادت، "روز بوشهر" نام گرفته شده است:.تارنمای ویکی پدیا
بندر ترکمن (بندر شاه): در غرب استان گلستان و مرکز شهرستان ترکمن است. این شهر درسال ۱۳۰۶ خورشیدی به فرمان رضاشاه بنیان گذاری شد و ازین رو تا پیش از انقلاب «بندر شاه» نامیده میشد بندر شاه جزو نخستین شهرهای ایران است که راه آهن به آن کشیده شد؛ راه آهن سراسری پس از گذشت ۱۴۰۰ کیلومتر دریای خزر را به خلیج فارس و بندر شاپور پیوند می دهد. بندر شاه در قدیم دارای سه اسکله بود که اکنون بازمانده‌هایی از آن‌ها به‌جا مانده. بر طبق سرشماری رسمی، در سال ۱۳۹۰، جمعیت آن (بخش مرکزی شهر بندرترکمن) بالغ بر ۵۸٬۷۳۶ نفر بوده است. از نقاط گردشگری آن می‌توان به جزیره آشوراده در حدود یک کیلومتری ساحل آن اشاره نمود که تا چند سال قبل مسکونی بوده است. این جزیره در حال حاضر در اختیار شیلات قرار گرفته‌است. اکثریت مردم بندر ترکمن (بندر شاه)، ترکمن و سنی مذهب می باشند ولی اقوام دیگر همچون فارس ها، ترک ها، قزاق ها، مازندرانی‌ها، ارامنه و سیستانی ها و... در کنار هم زندگی می‌کنند: تارنمای ویکی پدیا
بندر امام خمینی (بندر شاهپور): یکی از بندرهای ایران در خلیج فارس است و با داشتن ۳۴ اسکله ی فعال، بزرگ ترین بندر فعال ایران است. این بندر در دوره پهلوی با نام بندر شاهپور برای توسعه صادرات و واردات ساخته شد و خیلی زود به قطب اقتصادی خوزستان تبدیل شد. بندر خمینی از نظر تقسیمات کشوری بخشی از شهرستان ماهشهر در استان خوزستان است که بیشتر جمعیت آن در سربندر ساکن هستند. این بندر بزرگترین بندر تجاری ایران است که راه آهن سراسری آن را به پایتخت پیوند می‌دهد. طول اسکلهٔ تجاری آن حدود هفت کیلومتر است و سالانه سی میلیون تن کالا را پذیرش می‌کند. از این رو بزرگترین و مهمترین پایانه تجارتی دریایی کشور است. این بندر دارای یک دانشگاه پیام "نور" و چند هتل بین‌المللی است. علاوه بر این موارد، این شهر دارای اداره بندر و کشتیرانی و گمرک فعال است.
بر طبق نتایج سرشماری سال ۱۳۹۰ خورشیدی، این شهر ۷۲٬۳۵۷ نفر جمعیت داشته‌است... بیشتر ساکنان این شهر در بخش تجارت، بندر و کشتیرانی، گمرک، شیلات، صنایع پتروشیمی، بازار و دوایر دولتی مشغول بکار هستند. اکثر ساکنان سربندر، غیر بومی بوده و عمدتاً در سال های دور، از شیراز، بندرعباس، بوشهر، الیگودرز، کرمانشاه، مناطق بختیاری، ماهشهر، هندیجان و آبادان به این شهر کوچ کرده‌اند. دو منطقهٔ شهرک دستغیب و صدوقی عمدتاً عرب نشین هستند. زبان رایج در سربندر، فارسی با لهجهٔ آبادانی است. البته عربی نیز در میان عرب‌های ساکن شده در سربندر رایج است. به جز یک اقلیت مندایی سایر بومیان سربندر مسلمان و عمدتاً شیعه مذهب می‌باشند: بخش های انگلیسی و فارسی تارنمای ویکی پدیا
بندر چابَهار (چاه بهار، چهاربهار) (به بلوچی: چَهبار) یکی از شهرهای جنوب خاوری استان سیستان و بلوچستان ایران و تنها بندر اقیانوسی ایران می‌باشد که در کرانهٔ دریای مکران و اقیانوس هند قرار دارد. لنگرگاه آن قابلیت پهلوگیری کشتی های اقیانوس‌پیما را دارد و از مناطق آزاد بازرگانی ایران است. بندر چابهار به دلیل موقعیت راهبردی، که نزدیک ترین راه دسترسی کشورهای محصور در خشکی آسیای میانه (افغانستان، ترکمنستان، ازبکستان، تاجیکستان، قرقیزستان و قزاقستان) به آبهای آزاد است از اهمیت فراوانی برخوردار است و سازندگی و سرمایه‌گذاری فراوانی در آن صورت می‌گیرد؛ از جمله ساخت اسکله و افزایش گنجایش بارگیری کشتی های اقیانوس پیما (در خلیج چابهار) و ساخت راه آهن به سوی آسیای میانه و احداث فرودگاه بین‌المللی. این بندر یکی از مهمترین چهارراه های کریدور شمال - جنوب بازرگانی جهانی است. چابهار علاوه بر موقعیت بازرگانی، دارای جاذبه های فراوان تاریخی و طبیعی است. آب و هوای این شهر و پیرامون آن همیشه بهاری و معتدل است و به همین دلیل چابهار (چهاربهار) نامیده می شود. چابهار مرکز شهرستان چابهار است که در منتهی‌الیه جنوب شرقی ایران در کنار آبهای گرم اقیانوس هند قرار دارد... بندر چابهار هم‌عرض جغرافیایی بندر میامی در شبه جزیره ی فلوریدای آمریکا است و دارای شرایط آب و هوایی کاملاً همانند بندر میامی است. چابهار در ۲۲۸۶ کیلومتری تهران قرار گرفته است. فاصله آن تا زاهدان ۷۲۱ کیلومتر و تا بندر کراچی ۹۰۰ کیلومتر است. خلیج چابهار با بریدگی طبیعی و استثنایی خود، بزرگترین خلیج ایران در پیرامون سواحل دریای عمان به شمار می‌رود و نزدیکترین آبراه به اقیانوس هند است: بخش های انگلیسی و فارسی تارنمای ویکی پدیا
بندر نوشهر یکی از مهمترین بنادر اقتصادی و تجاری ایران است که سالانه حجم زیادی کالا از طریق این بندر مبادله می‌شود. این بندر نزدیکترین بندر به پایتخت ایران (تهران) است و مجهز به خطوط هوایی است. فاصله این بندر تا تهران ۲۰۰ کیلومتر است. ساخت بندر نوشهر در سال ۱۳۰۹ خورشیدی با مشارکت شرکتهای بورورکس (هلند) و آگرمن (بلژیک) آغاز شد و در سال ۱۳۱۸ به بهره برداری رسید. اولین محموله ای که در این بندر تخلیه شده است قطعات و ماشین‌آلات کارخانه ذوب آهن کرج بود که از روسیه با یک کشتی تجاری به ظرفیت ۰۰۰ ۱ تن بارگیری شده بود. سالیانه حداقل ۵۰۰ فروند کشتی در این بندر تردد می‌کنند: تارنمای ویکی پدیا.
برخی دیگر از بندر های نامی و قدیمی ایران
بندر ماهشهریا بندر معشور (در جنوب استان خوزستان)، بندر امیرآباد (در شمال شهرستان بهشهر در استان مازندران)، بندر آبادان (در جنوب غربی ایران و در استان خوزستان)، بندرلنگه (در ۲۵۱ کیلومتری جنوب غربی بندرعباس)، بندر دیلم (حدود ۲۰۰ کیلومتری بندر بوشهر و شمال غربی استان بوشهر)، بندر گناوه (یکی از شهرهای استان بوشهر ایران و مرکز شهرستان گناوه)، بندر ریگ (درفاصله ی ۱۲۸کیلومتری شمال بندر بوشهر ۱۷کیلومتری جنوب شرقی بندر گناوه و۳۰کیلومتری جزیره ی خارگ در خلیج فارس) و...: بسیاری از تارنماها
همچنین نگاه کنید به تارنمای سازمان بنادر و دریانوردی ایران
همچنین نگاه کنید به تارنمای سازمان بنادر و دریانوردی ایران
تهیه و تدوین:
دکتر منوچهر سعادت نوری
بخش های پیشین مجموعه ی یادداشت ها و نوشتارها و نامه ها
