موز گیاهی است علفی تک لپه ای از خانواده ی موزاسه و مانند درختچه است . برگ های آن بسیار بزرگ و پهن و گاهی تا ٢ متر می رسد. گل های آن مجتمع و بصورت سنبله است میوه ی آن ابتدا سبز و بعد از رسیدن برنگ زرد در می آید .موز از چهار هزار سال قبل در هندوستان کشت می شده است . در سال ١٤٨٤ میلادی پرتغالیها موز را در سواحل گینه پیدا کردند و به جزائر قناری بردند و سپس بوسیله میسیونر مذهبی اسپانیولی به نواحی حاره آمریکا برده شد و اکنون موز در تمام مناطق گرمسیر دنیا کشت می شود .موز را هنگامیکه هنوز سبز است از درخت می چینند و به مناطق مختلف می فرستند و در آنجا بوسیله گرما دادن آنرا می رسانند .موز انواع مختلف دارد یک نوع آن بسیار درشت و نوعی از آن هم خیلی ریز است که مزه شیرینی دارد .در کشورهای استوایی معمولا موز را می پزند و همراه با برنج و لوبیا می خورند در کشورهای آمریکای لاتین موز را ورقه ورقه کرده و در آفتاب خشک می کنند. هنگامی که موز انتخاب می کنید باید پوست آن زرد و سفت و روی آن لکه های سیاه وجود داشته باشد و این نشانه ی موز رسیده است . موز نارس بدلیل داشتن نشاسته زیاد هضمش سنگین است
موز نام میوه و درختی با همین نام است که بومی مناطق حاره‌ای جنوب شرق آسیا ، شبه جزایر مالزی ، و استرالیا ست . بعلاوه این گیاه در تمام مناطق گرمسیری که از رطوبت مطلوبی برخوردار باشند کاشته می شود. درخت موز در وهله اول برای میوه اش و ضمناً برای تولید فیبر و نیز زیبایی کاشته می شود. از آنجائی که گیاه موز نسبتاً بلند و مستقیم و محکم می باشد، اشتباهاً به آن درخت می‌گویند، در حالی که واقعیت آن است که آنها فقط شاخه هایی هستند که پس از دادن میوه خشک شده و از بین می روند. این شاخه ها می‌توانند به بلندی بین دو تا هشت متر برسند و برگ‌های آن نیز به حدود سه و نیم متر می‌تواند برسد. میوه ی موز به صورت خوشه در انتهای ساقه تشکیل می شود
نتایج یك مطالعه جدید در كالج سلطنتی لندن نشان داده است كه مصرف یك عدد موز در روز به میزان قابل توجهی خطر بروز علائم آسم را در كودكان كاهش می دهد
موز از نظر حکمای طب سنتی ایران در گرمی و سردی معتدل و در خشکی و تری ، تر می باشد. سخت هضم است بویژه در معده های سرد و مرطوب چاق کننده بوده و باعث افزایش میل جنسی می گردد مخصوصاً در افراد با مزاج گرم. موجب ترطیب معده و نرمی سینه شده و در سرفه های خشک مفید می باشد. در افراد با مزاج سرد و افراد با مزاج مرطوب و در مناطق با آب وهوای مرطوب باید کمتر مصرف شود چراکه ایجاد نفخ و ضعف هاضمه و تولید بلغم زیاد می کند. برای رفع مضرات آن در این شرایط باید بعد از خوردن موز، نمک یا مربای زنجبیل یا عسل و شکر استفاده کرد. موز را نباید صبح ناشتا مصرف کرد. مصرف آن در افراد گرم مزاج و مناطق گرم توصیه شده و در مناطق سرد و افراد سرد مزاج توصیه نمی شود
فواید کلیدى مصرف موز : منبع غذایى مطلوب کمچربى و پرانرژى - کمک به حفظ مقدار قند خون - بهبود مشکلات مغزى و عصبى - کمک به کاهش فشار خون - حفاظت از ابتلا به بیمارىهاى قلبى. بعلاوه موز بدلیل داشتن پتاسیم زیاد ضد سرطان بوده و غذای خوبی برای ماهیچه ها می باشد. در موز چند ماده شیمیایی بسیار مهم مانند سروتونین ، نوروپی تفرین ، دوپامین و کاته چولامین وجود دارد. به دلیل کم بودن مقدار سدیم و زیاد بودن مقدار پتاسیم موز، این میوه براى افراد داراى فشار خون بالا بسیار ایدهآل است. پتاسیم موز به طرق مختلف به کاهش فشار خون کمک مىکند. به این ترتیب که سبب تحریک بدن براى دفع نمک شده و همچنین سبب شل نمودن و انبساط رگهاى خونى مىشود و لذا قطر رگها زیاد شده و فشار جریان خون کاهش مىیابد
کمبود پتاسیم سبب افسردگى و فراموشى مىشود. افراد سالمند، از این نظر بسیار آسیب پذیر هستند، زیرا تمایل به مصرف میوه و سبزىهاى تازه در آنها کمتر است. موز رسیده که سرشار از پتاسیم مىباشد، داراى قابلیت جویدن و هضم آسانى نیز مىباشد. یک موز رسیده نیاز روزانه یک فرد بزرگسال به پتاسیم را به میزان ۱۱ درصد تأمین مىکند
موز چون پرکالری است در زمان سرماخوردگی که بی‌اشتهایی وجود دارد و به‌دلیل گلودرد بلع راحت نیست، خوردن آن راحت است؛ به‌خصوص در کودکان سرماخورده و بد غذا بسیار کاربرد دارد
موز خاصیت دو گانه در ایجاد و همچنین درمان یبوست دارد. در افرادی که یبوست دارند ، بهتر است از موز رسیده استفاده کنند که محتوی فیبر و پتاسیم بالا می باشد که در افزایش حرکات روده کمک می کند . همچنین به علت آنزیمی که در موزهای رسیده وجود دارد ، پیشگیری از یبوست راحت تر انجام می شود. از طرفی دیگر اگر از اسهال رنج می برید ، بهتر است از موزهای نارس استفاده کنید . این موزهای نارس حاوی مواد نشاسته ای بالا می باشند که زمان زیادی برای هضم می برند . موز حاوی الکترولیت های زیادی می باشد که جایگزین الکترولیت های از دست رفته در هنگام اسهال می باشد
موز از جمله مواد غذایی مفید برای حفظ سلامتی زنان باردار و ضروری در شکل گیری اندام های جنین است. این ماده ی غذایی حاوی مقادیر قابل توجهی ویتامین ب ٦ ، ویتامین ب ۱۲ و عناصر معدنی مانند پتاسیم و منیزیم است. تکامل سیستم عصبی جنین ، تشکیل گلبول های قرمز خون و رشد مغزی جنین وابسته به دریافت مقادیر کافی از ویتامین ب ٦ در دوران بارداری است. مطابق با تحقیقات انجام شده ، مصرف روزانه این ماده غذایی در دوران بارداری ، احتمال ابتلا به سرگیجه و حالت تهوع را بویژه در سه ماه نخست بارداری ، کاهش می دهد شکل گیری و استحکام اسکلت بدن جنین ، پیشگیری از افزایش فشار خون بارداری و کاهش خطر ابتلا به افسردگی پس از زایمان از دیگر خواص مصرف موز در دوران بارداری است. انقباض ماهیچه ای یکی از مشکلات شایع زنان در دوران بارداری بوده و مطابق با مطالعات انجام شده مصرف موز در کاهش احتمال وقوع اسپاسم عضلانی مؤثر است
میمون ها تنها چیزی که از تو می خواهند میوه است نه چیز دیگر. مرده ی سیب هستند و برعکس اینکه همه فکر می کنیم موز را خیلی دوست دارند باید گفت که اگر سیب باشد موز را تحویل نمی گیرند
شکار میمون با استفاده از موز : در هندوستان ، شکارچیان برای شکار میمون سوراخ کوچکی در نارگیل ایجاد می کنند. یک موز در آن می گذارند و زیر خاک پنهان اش می کنند. میمون دست اش را به داخل نارگیل می برد و به موز چنگ می اندازد، اما دیگر نمی تواند دست اش را بیرون بکشد، چون مشت اش از دهانه سوراخ خارج نمی شود. فقط به خاطر این که حاضر نیست میوه را رها کند. در این جا، میمون درگیر یک جنگ ناممکن معطل می ماند و سرانجام شکار می شود
موز درضرب المثل های فارسی : کمتر دیده شده است ، اما برخی افراد ، بجای ضرب المثل مشهور " پوست خربوزه زیر پای فلانی گذاشتن" از عبارت "پوست موز زیر پای شخصی گذاشتن" استفاده می کنند
سروده ها
میوه‌ی بی خسته که نبود به جهان
برگ که چون میوه بود خورد مهان
موز همان میوه‌ی بی خسته نگر
برگ ز تنبول نگر بابت خور : امیر خسرو دهلوی
موز با لقمه ٔ خلیفه به راز
رطبش را سه بوسه برده به گاز : نظامی
میوه این فصل رسیده به شاخ
گرد چمن طعمه‌ی مرغان فراخ
خسته شده سینه‌ی خرما ز خار
خنده همی کرد به پرده انار
موز، به یک برگ بپوشید شاخ
برگ ازو گشته به بستان فراخ : امیر خسرو دهلوی
موز مکی اگرچه دارد نام
نکنندش چو شکّر اندر جام : طیان مرمکی
به گلگشت جنان گل می‌فرستم
به رضوان شاخ سنبل می‌فرستم
به هندوستان فضل و خلر علم
می_ موز و قرنفل می‌فرستم
حدیث خوش به قمری می‌سرایم
سرود خوش به بلبل می‌فرستم
به قابوس و به صابی از رعونت
خط و شعر و ترسل می‌فرستم
ز خودبینی و رعنایی و شوخی است
که جز وی را سوی کل می‌فرستم
به جلفای صفاهان از سر جهل
شراب صافی و مل می‌فرستم
به تبت مشک اذفر می‌گشایم
به ماچین تار کاکل می‌فرستم : ملک الشعرا بهار
مال كیه؟ مال منه
وای اگه میمون ببینه
از دست من قاپ می زنه : شاعر ناشناس
زیر پای دموکراسی ، پوست موز می گذارند
فکر می کنید مهد آزادی کجاست
دنیا ، در بستر نیرنگ آرمیده است
اریستوکراسی با جلیقه ی مخمل
بر پله های سازمان ملل ، بار انداخته است
و به دنیا ، برگ زیتون تعارف می کند
و علی رغم طوفان های غیر موسمی
و زلزله محتومی که در پیش داریم
ضیافت شامی ، با حضور تراست ها وکارتل ها
به وسیله ی سیا ، ترتیب داده می شود
و به جای نان ، بر سفره هایشان نقشه ی دنیا می گذارند : سلمان هراتی
رباعی "موز"
از "موز" ، اگر چه راضی شده است
بشمردن آن، "رنج_ ریاضی" شده است
میمون شده و به "موز بازی" شده است
با خط_ جنون ، "خط_ موازی" شده است!
دکتر منوچهر سعا دت نوری
