دموکراسی در طبقه بندی قدیم
۱ - دموکراسی باستانی (حکومت مردم بر مردم به شکل مستقیم)؛ یعنی همه افراد در میدان شهر جمع می شدند و نظرات خود را برای تصمیم گیری در حکومت مطرح می کردند. این روش به دلیل اشکالات زیادی که داشت دوامی نیاورد و از بین رفت. این نخستین سابقه مکتوب دموکراسی است که به پنج قرن پیش از میلاد در شهر آتن یونان بر می گیردد.
۲ - دموکراسی سنتی: در این دموکراسی، مردم دیگر به طور مستقیم نقشی در حکومت ندارند، بلکه از طریق نمایندگانی، نقش خود را نشان می دهند. این دموکراسی پس از رنسانس شروع به شکل گیری کرد.
۳ - دموکراسی مدرن: در دموکراسی سنتی، مردم (از طریق نمایندگان خود) حقیقتا نقش تعیین کننده ای دارند و خواست مردم محقق می شود. اما در دموکراسی مدرن، نقش مردم محدود می شود...: تارنمای بازباران
دموکراسی در طبقه بندی جدید
۱ - دموکراسی نمایندگی: به این معناست که تصمیمات مربوط به جامعه، نه به دست اعضای آن، بلکه توسط افراد ویژه‌ای که مردم برگزیده‌اند؛ گرفته می‌شود. شکل‌های گوناگون دموکراسی نمایندگی در بسیاری از سازمان ها هم وجود دارد.
۲ - دموکراسی نمایندگی چندحزبی: نظام‌های دموکراسی نمایندگی چندحزبی در هر یک یا همه این سطوح، هنگامی که رأی‌دهندگان بتوانند از میان چندحزب در فرایند سیاسی یکی را گزینش کنند، یافت می‌شود. ملت هایی که شیوه دموکراسی چندحزبی را برگزیده اند، و در آن توده جمعیت بزرگ‌سال از حق رأی در سطوح گوناگون برخوردار است، معمولاً دموکراسی لیبرال نامیده می‌شوند. ایالات متحده آمریکا، کشورهای اروپای غربی، ژاپن، استرالیا، نیوزیلند و هند در دسته دموکراسیهای لیبرال قرار می گیرند.
۳ - دموکراسی نمایندگی تک‌حزبی: بعضی از کشورها مانند چین، با کشورهایی که در آن ها تنها یک حزب وجود دارد؛ خود را دموکراسی می‌دانند در این کشورها، در حالی که رأی دهندگان امکان انتخاب از میان احزاب گوناگون را ندارند، انتخابات وجود دارد که از راه آنها نمایندگان در سطوح گوناگون محلی و ملی تعیین می شوند. این کشورها در دسته دموکراسی نمایندگی یک حزبی قرار دارند. اصلی که معمولاً در دموکراسی نمایندگی یک حزبی وجود دارد این است که حزب واحد اراده فراگیر اجتماع را بیان می کند. به نظر مارکسیستها، احزاب در دموکراسی های لیبرال نماینده منافع طبقات گوناگون هستند. در جوامع کمونیستی، تنها یک حزب ضروری شمرده می شود؛ بنابراین رأی‌دهندگان، نه از میان احزاب، بلکه از میان نامزدهای انتخاباتی که سیاست های گوناگونی دارند؛ نمایندگان خودشان را انتخاب می کنند.
۴ - دموکراسی مشارکتی: در دموکراسی مشارکتی یا دموکراسی مستقیم، تصمیمات به طور جمعی به دست افراد گرفته می‌شد. این نخستین گونهٔ دموکراسی بود که در یونان باستان یافت می‌شد. اقلیت کوچکی از جامعه که شهروند نامیده می‌شدند، برای بررسی سیاست ها و گرفتن تصمیمات مهم به طور منظم گردهم می آمدند. دموکراسی مشارکتی در جوامع امروزی، که همه ی مردم از حقوق سیاسی بهره مندند و برای همه امکان مشارکت فعالانه نیست؛ بسیار محدود است. برخی جنبه های دموکراسی مشارکتی هنوز هم کاربرد دارند و سازمان های زیادی در این گونه جوامع از این شیوه استفاده می کنند. برگزاری رفراندوم ها در سطح ملی برای مسائل مورد اختلاف؛ نمونه ای از دموکراسی مشارکتی است.
۵ - شبه دموکراسی: شبه دموکراسی حکومتی است که هرچند در آن مردم حکومت ندارند؛ اما برخی نهاد های دموکراتیک وجود دارند؛ اگرچه سیاست این گونه حکومت ها به ظاهر دموکراتیک است ولی در عمل نهاد های دموکراتیک، خواست مردم را اجرا نمی‌کنند: تارنمای ویکی پدیا
در طبقه بندی های دیگر
۱ - بر حسب این که آیا اساس دموکراسی حکومت اکثریت است یا حکومت قانون، شکل دموکراسی فرق می کند. در تقسیم بندی دیگر، بر حسب این که آیا دموکراسی تنها به برابری سیاسی افراد از نظر مشارکت در قدرت نظر دارد و یا بر برابری اقتصادی مردم به عنوان مبنای برابری سیاسی هم تأکید می گذارد، دموکراسی لیبرال و دموکراسی اجتماعی از هم جدا می شوند. دموکراسی اجتماعی نیز به دموکراسی صنعتی و دموکراسی صنفی تقسیم می شود.
۲ - تقسیم بندی دیگر بر مشارکت سیاسی مستقیم و یا غیر مستقیم مردم ابرام دارد. بر حسب این که مردم مستقیماً یا به طور غیرمستقیم در سیاست و حکومت مشارکت می‌کنند؛ از دموکراسی مستقیم و دموکراسی مبتنی بر نمایندگی سخن گفته می شود. در دموکراسی مستقیم، مشارکت مستقیم عموم مردم در حکومت وجود دارد که بیشتر در دموکراسی آتن متبلور بود. اما دموکراسی های معاصر دموکراسیهای غیرمستقیم بوده که مبتنی بر اصل نمایندگی و پارلمانتاریسم هستند.
آشکارترین راه دموکراسی مستقیم، رفراندوم است، یعنی رأی عمومی در مورد مسأله خاصی که انتخاب کنندگان را قادر می سازد به جای این که سیاستمدارانی را برگزینند که از طرف آنها تصمیم بگیرند؛ خودشان به طور مستقیم در تصمیم گیری شرکت می کنند. جانبداران دموکراسی مستقیم معتقدند که پیشرفت تکنولوژی جدید امکانات گسترده‌ای را برای مشارکت عمومی در حکومت فراهم آورده است. در این راستا، تقسیم‌بندی دیگر اشاره به دموکراسی پارلمانی و دموکراسی ریاستی دارد که بیشتر ناظر به عملکرد دموکراسی و شیوه حکومت داری است.
۳ - در یک تقسیم بندی دیگر: دموکراسی به انواع دموکراسی شومپیتری (در این حالت، دموکراسی فقط یک روش است نه هدف)، مردمی، لیبرال، مشارکتی، سوسیالیستی، و تدبیری دسته بندی می شود.
۴ - در تقسیم بندی دیگر: دموکراسی‌ها را مبتنی بر سیر تاریخی و تحول مفهومی، به دو مدل کلاسیک و معاصر تقسیم می کند.
۵ - دموکراسی حمایتی و در مقابل آن دموکراسی تکاملی: نیز نوع دیگری از تقسیم بندی را در انواع دموکراسی نشان می دهد. همچنین، از نظر هلد دموکراسیهای معاصر به دموکراسی نخبه‌گرایانه رقابتی(مدل شومپیتر و وبر)، و دموکراسی تکثرگرایانه تقسیم می شون.
۶ - تقسیم بندی دموکراسی براساس ایدئولوژی های سیاسی: همچنین ترکیب ایدئولوژی‌هایی چون سوسیالیسم، و یا لیبرالیسم با دموکراسی، اشکال خاصی از دموکراسی را ایجاد کرده است. تقسیم بندی دموکراسی براساس ایدئولوژی های سیاسی می تواند شامل دموکراسی لیبرالی، سوسیال دموکراسی، و دموکراسی اجتماعی شود. در دموکراسی لیبرالی به طور خلاصه، حق مالکیت تقریباً بنیان فرمانروایی دموکراتیک است چرا که حق مالکیت تضمین اساسی آزادی فرد است. همچنین این دموکراسی بر اصل حکومت محدود مبتنی است چرا که اگر قدرت حکومت کنترل نشود همیشه مستعد است که علیه فرد به یک ستمگر تبدیل شود. در مقابل، سوسیال دموکراسی متضمن تعهدی نسبت به مالکیت جمعی ثروت مولد (سرمایه) و دستیابی به یک جامعه بدون طبقه بود. البته به یک معنا سوسیال دموکراسی واژه ای است که در برابر سوسیالیسم انقلابی به کار می رود. این نوع از دموکراسی بیشتر بر اتخاذ استراتژی های پارلمانی برای رسیدن به اهداف سوسیالیستی تأکید دارد.
۷ - دموکراسی اجتماعی: نیز نوعی از دموکراسی است که بر تأمین رفاه اجتماعی و ایجاد دولت رفاهی و توزیع ثروت در جامعه به وسیله دولت تأکید می گذارد. این نوع دموکراسی از لحاظ سیاست های اجتماعی و اقتصادی در حد وسط میان لیبرالیسم و سوسیالیسم قرار می گیرد.
۸ - دموکراسی مشورتی: نوع دیگری از دموکراسی، با گذر از دموکراسی لیبرال، دموکراسی مشورتی لقب گرفت. دموکراسی مشورتی نظریه‌ای است که با تکیه بر نظریه های پست لیبرال در غرب، مبانی نظریه های دموکراسی را نقد می کند. این نظریه بر اثر تحولی که در فهم عقل در اندیشه سیاسی غرب صورت گرفته، به شورا و نظام مشورتی نزدیک شده و هدف خود را برقراری نوعی همنشینی میان آزادی و عدالت بیان می کند:
۹ - دموکراسی انجمنی: در جوامع متکثر ظاهر می شود. جامعه متکثر، یک واحد فرهنگی سیاسی اجتماعی خاصی است که از گروه های قومیتی زبانی مذهبی متفاوت و متمایز تشکیل شده و به اصطلاح حالت موزاییکی دارد. به علاوه درون این واحد سیاسی، شکاف های فرهنگی و هویتی خاصی وجود دارند که خرده فرهنگ های موجود، هر کدام، خطوط قرمز، باورها و علایق و درخواست های بعضاً غیر قابل جمع با یکدیگر دارند. یعنی هر کس از یک حد خاصی بر باورهای خودش بیشتر اصرار بورزد، لاجرم با جامعه به تضاد می رسد. همچنین، جوامع چند پاره جوامعي هستند که از شکاف های عميق تاريخي و آشتی ناپذیر و حذف ناپذیر قومي، زباني، مذهبي و هويتي رنج می برند و تاريخ خونيني از برتری جویی و مبارزه براي به رسميت شناخته شدن و نمايندگي دارند: تارنمای تابناک
انواع دموکراسی های جهان در جدید ترین طبقه بندی
دموکراسی های کامل (درست و بی عیب) و ناقص (معیوب): واحد اطلاعاتی گروه رسانه‌ای اکونومیست در گزارش سالانه ی خود اعلام کرده که تعداد "دموکراسیهای کامل جهان" از ۲۰ دموکراسی در سال گذشته به ۱۹ مورد رسیده است. آمریکا امسال پس از ژاپن و حتی ایتالیا قرار گرفته و به دسته ی "دموکراسیهای معیوب جهان" سقوط کرده است. در رده بندی امسال نروژ در جایگاه برترین دموکراسی جهان نشسته و ایسلند، سوئد، دانمارک، کانادا، سوئیس، فنلاند و استرالیا به ترتیب در جایگاه های دوم تا دهم قرار گرفته‌اند. در قعر جدول هم ازبکستان، کنگو، عربستان، تاجیکستان، ترکمنستان، جمهوری آفریقای مرکزی، چاد، سوریه و کره شمالی، به ترتیب نزولی نشسته اند. ایران در این رده‌بندی پس از آذربایجان، افغانستان، سودان و لائوس در جایگاه ۱۵۴ قرار گرفته است: تارنمای دویچه وله فارسی
تهیه و تدوین:
دکتر منوچهر سعادت نوری
گزیده ای از نوشتارها
http://msnselectedarticles.blogspot.ca/2017/02/blog-post_4.html
بخش های پیشین مجموعه ی یادداشت ها و نوشتارها و نامه ها
===========
