پل های مشهور جهان

نمای طولی سی‌وسه ‌پل (از پل های تاریخی اصفهان)
در بخش های پیشین " مجموعه ی بناهای مشهور جهان "، به دیوارها و برج ها و کانال های مشهور جهان اشاره شد. در این نوشتار ضمن ارائه ی توضیحاتی پیرامون پل در فرهنگ واژه ها، " پل های مشهور جهان" را با یکدیگر بررسی و مرور می کنیم
*  
پل در فرهنگ واژه ها
پل = طاقی باشد که بر رودخانه  بندند و آن را به عربی قنطره خوانند (برهان قاطع) - طاقی که بر روی آب بندند - چیزی که روی رود برای عبور سازند (منتهی الارب): لغت نامه ی دهخدا
پُل = سازه‌ ای است که دو مکان را به هم متصل می ‌کند. در تعریف قدیمی چنین می‌گفتند که پل طاقی است بر روی رودخانه، دره، یا هر نوع گذرگاه که رفت‌ و آمد را ممکن می ‌سازد. اما امروزه در مبحث مدیریت شهری، پل را سازه ‌ای برای عبور از موانع فیزیکی قلمداد می‌ کنند تا ضمن استفاده از فضا (نه صرفاً سطح زمین) بتواند عبور و مرور و دسترسی به اماکن را تسهیل کند. یکی از عناصر پل‌سازی تیرهای سراسری هستند: دانشنامهٔ آزاد ویکی‌پدیا
مشهورترین پل ها
۱
پل‌های ایران: الواح بدست آمده از شوش (تمدن ایلام) و در بابل (تمدن بین‌النهرین) و با نشانه‌ هایی از دوره ی مادها گواه وجود پل هایی بر کرخه ، دجله و فرات و رودخانه‌ های منطقه ی زاگرس می‌ باشد. در این میان از پل بابل بر رود خانه ی فرات (عهد بخت النصر) یاد می‌ شود و قدیمی‌ ترین اثر باستانی پل مربوط به پلی بر رود ارس (دوره ی اورارتوها) می‌ باشد. باید یادآور شد "اورارتو" که بر پایه انجیل به آن پادشاهی وان و نیز پادشاهی آرارات نیز گفته می‌شود، نام تمدّنی در عصر آهن است. از نقطه نظر گستره جغرافیایی، این تمدن در اطراف دریاچه ارومیه در ایران، دریاچه وان در ترکیه و همچنین بر بلندی ‌های ارمنستان قرار داشته ‌است. مردم اورارتو از نیاکان گرجی‌ ها و ارمنی‌ های باستان منطقه بوده‌ اند و از حدود ۱۵۰۰  تا ۶۰۰ سال پیش از میلاد بر این منطقه حکمرانی داشته ‌اند
  پل‌ شادروان شوشتر (بند قیصر) پل مربوط به دوران ساسانی است. پل شادروان شوشتر قدیمی‌ ترین پل جهان می‌باشد که دارای ۴۴ دهانه بوده و حدود ۵۰ درصد آن بازسازی شده است. به موجب روایات شرقی شاپور یکم ساسانی پس از اسارت والریانوس امپراتور روم او را مجبور کرد که در ساختمان سد نزدیک به شوشتر کار کند. این سد ۱۵۰۰ قدم طول داشت و هنوز هم برای برگرداندن آب کارون به مزارع بکار می ‌رود. ایرانیان مهارت رومیان را در فنون بسیار اهمیت می ‌دادند و بلاشک پل بزرگ شوشتر عمل مهندسین رومی است. این پل به همراه ۱۵ اثر تاریخی دیگر شوشتر بصورت یکجا در نشست سالانه ی کمیته میراث جهانی یونسکو در ۲۶ ژوئن ۲۰۰۹ (۵ تیرماه ۱۳۸۸) به عنوان دهمین اثر ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو با شماره ۱۳۱۵ به ثبت رسید. پل شادروان دارای ۴۴ دهانه بوده که در حال حاضر تعداد ۳۷ دهانه آن موجود است. ظاهراً این پل در طول تاریخ چند بار به عمد تخریب شده‌ است. فردوسی در شاهنامه ی خود ابیاتی را در وصف ساخت پل شادروان آورده ‌است: همی برد هر سو برانوش را/ بدو داشتی در سخن گوش را - یکی رود بد پهن در شوشتر/ که ماهی نکردی برو بر گذر - برای آگاهی بیشتر در مورد این پل نگاه کنید به بخش منابع و مآخذ
 یکی از پل‌ های سده ی اخیر، پل‌ طبیعت در شهر تهران است. پل‌ طبیعت یک پل دو طبقه پیاده ‌رو و غیرخود رویی است که در عباس‌ آباد تهران قرار دارد. معمار و طراح این پل که از نماد های شهر تهران است لیلا عراقیان و علیرضا بهزادی بودند. برای آگاهی بیشتر در مورد این پل نگاه کنید به بخش منابع و مآخذ  

۲
سی ‌و سه‌ پل یا پل الله ‌وردی ‌خان: پلی است با ۳۳ دهانه، ۲۹۵ متر طول و ۱۴ متر عرض، که توسط الله‌ وردی ‌خان معروف به الله ‌وردی خان گرجی بر روی زاینده ‌رود در شهر اصفهان و همزمان با حکومت شاه عباس صفوی ساخته شده و محل برگزاری مراسم جشن آب ‌پاشان و همچنین مراسم خاج‌ شویان ارامنهٔ اصفهان در دورهٔ صفویه بوده ‌است. اندیشهٔ بنای سی ‌و سه ‌پل در سال ۱۰۰۸ هجری قمری و در دوازدهمین سال سلطنت شاه عباس یکم به وجود آمد و در سال ۱۰۱۱ هجری قمری، الله‌ وردی ‌خان گرجی، سردار مشهور او مأمور اتمام ساختمان پل گردید. در سفرنامه ‌های سیاحان اروپایی آن دوران؛ به برگزاری این جشن ها اشاره ‌هایی شده ‌است. در جشن آب ‌پاشان که در ۱۳ تیرماه هر سال برگزار می‌ شد مردم با پاشیدن آب و گلاب روی یکدیگر در این مراسم شرکت می‌ کرده‌ اند. ارامنهٔ جلفای اصفهان هم مراسم خاج شویان خود را در محدوده ی‌ همین پل برگزار می ‌کرده‌ اند. این پل یکی از شاه‌کارهای معماری و پل‌ سازی ایران محسوب می‌شود و از زیبایی و عظمت منحصر به فردی برخودار است. سرپرسی سایکس، از سی‌ و سه ‌پل به عنوان یکی از پل‌ های درجه ی اوّل جهان نام برده است، شاردن آن را شاهکار معماری و
شگفت ‌آفرین  و دن گارسیا آن را از بهترین آثار معماری ایران خوانده است. علاوه بر سی ‌و سه‌ پل، یکی دیگر از پل‌های مشهور ایران در شهر اصفهان پل خواجوست. برای آگاهی بیشتر در مورد "پل خواجو"، نگاه کنید به بخش منابع و مآخذ
۳
پل سفیر (به انگلیسی آمباسادور بریج): یک پل معلق است که دیترویت در ایالت میشیگان آمریکا را به ویندزور در ایالت انتاریوی کانادا متصل می‌ کند. کار ساخت این پل در سال ۱۹۲۷ آغاز و در سال ۱۹۲۹ به پایان رسید و در ۱۱ نوامبر ۱۹۲۹ بازگشایی شد. طول کلی این پل ۲۳۰۰ متر و بزرگترین دهانه آن ۵۶۰ متر است
۴
پل لندن: نام یکی از پل‌های لندن است که بر روی رودخانهٔ تایمز ساخته شده و مرکز قدیمی شهر را به محلهٔ ساث ‌وارک متصل می‌سازد. پل لندن تا ۱۷۵۰ تنها پلی بود که بر روی تیمز ساخته شده بود اما در ۱۸۲۴ کار ساخت پل دیگری در غرب آن آغاز شد که تا ۱۸۳۱ طول کشید و پس از آن پل قدیمی را تخریب کرده و پل جدید را پل لندن نامیدند. پس از آن در ۱۹۶۷ و باز به‌منظور ایجاد تغییراتی در سازهٔ پل، عملیات احداث پل جایگزین دیگری آغاز گردید و پل قدیمی برای فروش گذاشته شد. در ۱۹۶۸ بازرگانی آمریکایی این پل را خریداری و آن را در ایالت آریزونای آمریکا بازسازی نمود. کار ساخت پل کنونی در ۱۹۷۲ به پایان رسید و ملکه الیزابت دوم آن را در۱۷ مارس ۱۹۷۳ افتتاح نمود
۵
پل سلطان محمد فاتح: نام پلی در شهر استانبول ترکیه است که بر روی تنگه ی بسفر ساخته شده است. این پل در زمان ساخته شدن پنجمین پل معلق جهان از لحاظ طول به شمار می ‌رفت ولی امروزه در جایگاه بیست و یکم قرار دارد
۶
پل سه ورن: یک پل معلق بر روی رود سه ورن و رود وای مابین کشورهای انگلستان و ولز است. این پل که در سال ۱۹۶۶ ساخته شده از روستای اوست، گلاسترشر شروع و در شهرک چپستاو در ولز به پایان می رسد، پل سه ورن ۱٫۶ کیلومتر طول و ۱۳۶ متر ارتفاع دارد
۷
پل مشهور به "گذرگاه طلائی" (به انگلیسی گلدن گیت بریج): یک پل معلق در سانفرانسیسکو است که این شهر را به شمال ایالت کالیفرنیا وصل می‌ کند. این پل بر روی تنگه ی گلدن گیت زده شده‌ است. این پل با هزینه ی ۳۵ میلیون دلار ظرف مدت ۴ سال در سانفرانسیسکو ساخته شد. پل گلدن گیت در ۲۷ مه ۱۹۳۷ گشایش یافت و در فاصله ی بین سال ‌های ۱۹۳۷ تا ۱۹۶۴ با طول ۱٬۳۰۰ متر طولانی ‌ترین پل معلق دنیا به حساب می‌آمد. ساکنین شهر سانفرانسیسکو این پل را نماد شهر خود به حساب می ‌آورند. ارتفاع این پل از سطح آب ۶۷ متر و وزن آن ۸۸۷۰۰۰ تن است. این پل از نظر زیبایی ‌شناسی و معماری در نوع خود منحصر به‌ فرد است
۸
پل آه و افسوس: پلی سرپوشیده در شهر " ونیز" ایتالیاست که از سنگ آهک سفید ساخته شده و با پنجره‌ هایی پوشیده از نقوش سنگی، محصور بین دیوارهاست. پل بر رودخانهٔ "ریو دی پالاتزو" بنا شده و" زندان جدید" را به اتاق‌های بازجویی در قصر دوک متصل می‌کند. طراح پل "آنتونیو کونتینو" بود که آن را سال ۱۶۰۰ ساخت. «پل آه و افسوس» را نخستین بار "لرد بایرون" در قرن نوزدهم به این نام خواند و دلیلش این بود که پنجره‌ های پل آخرین روزنه‌ هایی بود که زندانی می‌توانست شهر زیبای ونیز را قبل از ورود به سلول ببیند. واقعیت این است که در زمان ساخته شدن پل دیگر بساط بازجویی‌ها و اعدام ‌های بی ‌محاکمه برچیده شده بود و سلول‌های کاخ صرفاً محلی برای نگهداری خلاف ‌کاران خرده ‌پا بود. وانگهی از آن پنجره ‌های سنگ‌ پوش چیز زیادی هم از شهر قابل رؤیتنبود. بنا بر یک افسانهٔ محلی اگر عشاق هنگام غروب وقتی که ناقوس "برج کلیسای سنت مارک" به صدا درمی‌ آید، زیر این پل یکدیگر را ببوسند، به آن ‌ها عشق و سعادت ابدی ارزانی داده خواهد شد. این افسانه سال ۱۹۷۹ دستمایه ی تولید فیلمی به نام "یک عاشقانهٔ کوتاه" با شرکت "لارنس اولیویه" و "دایان لین" قرار گرفت
۹
پل اورسوند: یک پل دو طرفه ی جاده ‌ای و ریلی است که با عبور از تنگه ی اورسوند دو کشور سوئد و دانمارک را از طریق زمینی به یک‌دیگر متصل می ‌کند. پل اورسوند طولانی ‌ترین پل جاده ‌ای و ریلی اروپا است
۱۰
پل معلق: پلی است که عرشهٔ آن از کابل‌های معلق آویزان شده باشد. تاریخ این نوع پل‌ها به اوایل قرن ۱۹ باز می‌ گردد. این نوع پل‌ها دارای کابل‌های معلق بین برج ها، همراه با کابل‌های معلق عمودی هستند که وزن عرشه را تحمل می‌کنند. پل معلق را می‌توان مانند گویی در نظر گرفت که از یک نخ آویزان شده باشد، نخ مانع از افتادن گوی می‌شود اما گوی حتی با یک فوت شروع به حرکت و نوسان می‌کند. در پل‌های معلق نیز کابل‌ها وزن پل را تحمل می‌کنند اما پل نسبت به ملایم‌ترین نسیم‌ها و حتی حرکات ناگهانی وسایط نقلیه مانند مارپیچ رفتن و ترمزهای ناگهانی حساسیت نشان می‌دهد و شروع به حرکت می ‌کند. از مزیت‌های این نوع پل نسبت به دیگر پل‌ها می‌توان به دهانه ‌های بسیار عریض آن اشاره کرد، به همین دلیل از پل‌های معلق معمولاً در آبراه ‌های شلوغ و پررفت ‌و آمد استفاده می ‌کنند
۱۱
پل خلیج سانفرانسیسکو - اوکلند: که با نام پل خلیج (به انگلیسی بی بریج) نیز شناخته شده است، یک پل معلق دو عرشه‌ ای در سانفرانسیسکوی آمریکاست که اوکلند (هشتمین شهر بزرگ ایالت کالیفرنیا) و مرکز سانفرانسیسکو (چهارمین شهر بزرگ ایالتکالیفرنیا و پس از نیویورک متراکم ‌ترین شهر آمریکا از نظر جمعیت) را به هم متصل می‌ کند. بی بریج در ۱۲ نوامبر ۱۹۳۶ گشایش یافت و یکی از بزرگترین دهانه‌ های دنیا را دارد. این پل دو دهانه شرقی و غربی دارد و طول کلی آن ۷،۱۸ کیلومتر است. عرض پل خلیج سانفرانسیسکو - اوکلند با داشتن ۵ مسیر حرکت ۱۷،۵ متر می ‌باشد. این پل روزانه ۲۷۰ هزار وسیله ی نقلیه را روی دو عرشه ی خود جا بجا می‌ کند. اتومبیل‌ها در عرشه ی بالایی از شرق به غرب و در عرشه ی  زیرین از غرب به شرق حرکت می ‌کنند
۱۲
پل جرج واشنگتن: نام یکی از پل‌های معلق و بزرگ ایالات متحدهٔ آمریکاست که بر روی "رودخانه ی هادسن' ساخته شده و "منها تن" در نیویورک را به "فورت لی" در نیوجرسی وصل می ‌کند. کار ساخت این پل در اکتبر ۱۹۲۷ آغاز شد و در ۱۹۳۱ به پایان رسید. بزرگترین دهانه ‌اش ۱۱۰۰ متر طول دارد و طول کلی آن ۱۴۵۰ متر می ‌باشد
۱۳
پل نقره ‌ای: یک پل معلق بود که در سال ۱۹۲۸ ساخته شد و نام آن از رنگ آلومینیومی آن برگرفته شد. این پل بر روی رودخانه ی اوهایو قرار داشت و پوینت پلزنت در ویرجینیای غربی را به کاناگا در اوهایو متصل می‌کرد. در ۱۵ دسامبر ۱۹۶۷ این پل در اوج ساعت ترافیک ریزش کرد و ۴۶ کشته برجای گذاشت که دو نفر از آنان هرگز پیدا نشدند. بررسی‌ها نشان داد که باری که پل تحمل می ‌کرد بیش از حدی بود که برای آن طراحی شده بود و همچنین نگهداری از پل ضعیف بوده ‌است. این پل با "پل یادبود نقره ‌ای" که کار ساخت آن در سال ۱۹۶۹ به پایان رسید جایگزین شد
۱۴
پل صلح گرجستان: یک پل پیاده‌رو بر روی رود کر در تفلیس، پایتخت گرجستان است. این پل ۱۵۰ متری به دستور شورای شهر تفلیس برای ایجاد بنایی معاصر به منظور ارتباط بخش قدیمی تفلیس با بخش مدرن آن ساخته شد. افتتاحیهٔ رسمی این پل در تاریخ ۶ می ۲۰۱۰ بود
۱۵
پل صلح در کلگری کانادا: نام پلی بر روی "رودخانه ی بو" در کلگری، آلبرتا، کاناداست که توسط معمار اسپانیایی "سانتیاگو کالاتراوا" طراحی شده است. این پل امکان تردد عابران پیاده و دوچرخه سواران را از روی رودخانه بو در مرکز کلگری فراهم کرده است. این پل در ۲۴ مارس ۲۰۱۲ جهت استفاده عموم افتتاح شد
تهیه و تدوین
دکتر منوچهر سعادت نوری
*
منابع و مآخذ
پل‌ در لغت نامه ی دهخدا: تارنمای پارسی ویکی/ پل‌: تارنمای ویکی‌پدیا/ پل‌های ایران و فهرست پل‌های ایران به ترتیب تاریخ: تارنمای ویکی‌پدی/ دوره ی اورارتوها: تارنمای ویکی‌پدیا / پل‌ طبیعت در شهر تهران: تارنمای ویکی پدیا/ سی ‌و سه‌ پل: تارنمای ویکی‌پدیا/ سفرنامه ی سایکس، ترجمه ی  حسین سعادت نوری: تارنمای گزیده ای از نوشتارها / پل خواجو: تارنمای ویکی پدیا/ پل سفیر: تارنمای ویکی پدیا/ پل لندن: تارنمای ویکی پدیا/ پل سلطان محمد فاتح: تارنمای ویکی پدیا/ پل سه ورن: تارنمای ویکی پدیا/ پل مشهور به "گذرگاه طلائی": تارنمای ویکی پدیا/ پل آه و افسوس: تارنمای ویکی پدیا/ پل اورسوند: تارنمای ویکی پدیا/ پل معلق: تارنمای ویکی پدیا/  پل خلیج سانفرانسیسکو - اوکلند: تارنمای ویکی پدیا/ پل جرج واشنگتن: تارنمای ویکی‌پدیا/ پل نقره‌ ای:: تارنمای ویکی‌پدیا/ پل صلح گرجستان: تارنمای ویکی‌پدیا/ پل شادروان شوشتر (بند قیصر): تارنمای ویکی‌پدیا/پل صلح در کلگری: تارنمای ویکی‌پدیا/
*
 همچنین نگاه کنید به 

مجموعه ی بناهای مشهور جهان
https://msnselectedarticles.blogspot.com/2019/02/blog-post_12.html

*
گزیده ای از نوشتارها
 بخش های پیشین مجموعه ی یادداشت ها و نوشتارها و نامه ها
http://msnselectedarticles.blogspot.com/2016/06/blog-post_61.html
============