منافع سیاسی و اقتصادی انگلیس در ایران (نوشته ی ژنرال سرپرسی سایکس پژوهشگر بریتانیایی تاریخ و جغرافیای
ایران): یکی از محترمین سالخورده ی ایران روزی به عنوان اعتراض می گفت: "اصولا چرا دولت انگلیس در کارهای این کشور دخالت و اعمال نظر می نماید؟". برای اینکه مسئله ی مورد بحث بلا جواب نماند توجه کسانی که هم عقیده ی این مرد محترمند به نکات زیر جلب می شود
* ایران یکی از شاهراه های بزرگ بین المللی است که اروپا را به هندوستان متصل می کند
* پس از بسط و توسعه ی نفوذ روسیه ی تزاری در نواحی قفقاز و ترکستان، کشور ایران از طرف تمام نوارهای مرزی شمال قسمتی از نواحی شرقیبا همسایه مقتدر شمالی دارای مرزهای مشترک گردیده و خواه و ناخواه با آن دولت تماس و اصطکاک پیدا کرده است
* سرحدات جنوبی ایران را هم خلیج فارس تشکیل می دهد که بسیار حائز اهمیت می باشد…/ بیشتر: نگاه کنید به سفرنامه ژنرال سرپرسی سایکس یا ده هزار مایل در ایران ترجمه حسین سعادت نوری
تاریخ روابط ایران و انگلستان: بازمی‌گردد به قرن سیزدهم میلادی مطابق قرن هفتم هجری؛ در آن دوران ارغوان شاه نواده هلاکو خان در ایران و ادوارد اول در انگلستان حکومت می‌کردند. سفارت انگلستان در ایران، در سال ۱۸۰۰ میلادی ( ۱۱۷۹ خورشیدی) تأسیس شد و رسیدگی به امور کشور هلند را نیز بر عهده داشت. انگلستان همچنین در شهرهای مشهد، تبریز، رشت، شیراز، کرمانشاه، اصفهان، همدان و استرآباد دارای کنسولگری بود. این در حالی است که ایران در آن زمان، فاقد سفارت یا کنسولگری در انگلستان بود. روز بیست و سوم اسفند ماه ۱۱۹۰ خورشیدی (چهاردهم مارس۱۸۱۲ میلادی) قراردادی میان دولت ایران و بریتانیا به امضا رسید که به قرارداد مفصل مشهور شد. این‌قرارداد مکمل قرارداد مجمل به شمار می‌رفت. برپایهٔ این قرارداد، دولت انگلستان متعهد شد که هرگاه دولت ثالثی به ایران حمله کند، جنگ‌افزار، مهمات و کمک نظامی در اختیار ایران قرار دهد و همچنین کمک مالی خود را در دوران جنگ به سالی دویست هزار تومان افزایش دهد. در اجرای مفاد قرارداد مزبور، دولت انگلستان متعهد شد که مبلغ ششصد هزار تومان بابت کمک‌های مالی سه سال گذشته را پرداخت نموده و افزون بر آن ۳۰ هزار قبضه تفنگ و ۲۰ عراده توپ به دولت ایران بدهد. همچنین دولت مزبور، تعداد سی افسر و مستشار نظامی برای تعلیم ارتش ایران، گسیل داشت. اما ۱۶ ژوئیه ۱۸۱۲ (۲۵ تیر ماه ۱۱۹۱ خورشیدی) دولت بریتانیا با امپراتوری روس علیه ناپلئون متحد شد. در سال ۱۱۹۲ خورشیدی (۱۸۱۳ میلادی)، ارتش تزار بخش‌های دیگری از تالش را اشغال کرد. دولت ایران بر پایهٔ قرارداد مفصل از دولت انگلیس تقاضای کمک کرد. اما دولت بریتانیا که با امپراتوری روسیه در برابر ناپلئون متحد شده
بود، حاضر نبود به ایران علیه روسیه یاری کند…/ بیشتر: نگاه کنید به دانشنامهٔ آزاد ویکی‌پدیا
روابط روحانیت و انگلیس: پول های باد آورده ی هند باعث جذب بسیاری از روحانیون و طلاب شیعی به نجف و کربلا شد. این اولین باری نبود که بذل و بخشش قدرتمندان سبب کوچ روحانیون شیعه به نیت برخورداری از چنین منافع می شد. هجرت برخی روحانیون شیعه از ایران به هند به جهت برخورداری از هدایای مالی پادشاهان "اود" و کوچ روحانیون شیعه جبل عامل از لبنان به ایران در زمان پادشاهان شیعه و روحانی نواز صفوی از آن جمله است. یکی از معروفترین این روحانیون شیخ عزالدین حسین پدر شیخ بهایی است که از مردم جبل عامل لبنان بود. دیگری ملا محمد تقی مجلسی است که از خانوده ای سوریه ای بود و پس از ورود خاندانش به ایران به مقام امامت جمعه اصفهان رسید. پسر او ملا محمد باقر مجلسی در زمان شاه سلطان حسین به درجه شیخ الاسلامی نائل شد و از بزرگترین احیاگران بسیاری از احادیث و بنیانگذاران شیعه امروزه ایران است: تارنمای فارسی ایران
منافع سیاسی و اقتصادی انگلیس در ﺧﻮزﺳﺘﺎن: خوزستان جزء لاینفک ایران به دلایل گوناگونی، از جمله موقعیت ژئوپلیتیکی و برخورداری از ظرفیت های بالقوه اقتصادی و تجاری به لحاظ قرار گرفتن در حاشیه ی خلیج فارس و دریاهای آزاد و نیز بهره مندی از رود کارون و اروند رود در توسعه تجاری و کشت و زرع، همجواری و داشتن مرز مشترک با دولت عثمانی قدیم (بصره محل استقرار انگلیسی ها) و اهمیت روز افزون نفت که نقش مهمی در پیروزی انگلیس در جنگ جهانی اول داشت، توجه دولتمردان انگلیس را بیش از پیش به خود جلب کرد… / بیشتر: نگاه کنید به منافع سیاسی و اقتصادی انگلیس در ﺧﻮزﺳﺘﺎن
(ازامتیازکشتیرانی تا امتیازدارسی وکشف نفت) نوشته ی رضا حبیبی نژاد
تیمورتاش قربانی منافع انگلیس در ایران: با تکیه بر اسناد وزات خارجه انگلستان به بررسی نقش عبدالحسینتیمورتاش در منظومه دیپلماسی کشورمان در دوره رضاشاه و نقش دولت انگلیس در حذف وی از صحنه سیاسی ایران می پردازد. تیمورتاش که در سمت وزارت دربار، سکان هدایت دستگاه دیپلماسی را نیز بر عهده داشت، با تکیه بر حمایت های رضاشاه وارد مذاکرات مستقیم با دولتمردان انگلیس شد و با اتخاذ سیاست عدم تقابل آشکار با قدرت های موجود، ضمن نزدیکی استراتژیک به شوروی در جهت اعمال فشار بر دولت بریتانیا و با درپیش گرفتن منافع ملی کشورمان گام در این مذاکرات نهاد؛ اما مقاومت تیمورتاش در بسیاری از موارد اختلافی بین الطرفین را موجب شد - که بهعنوان «مسائل معوقه» از آنان یاد می شود- تا دیپلمات های آن کشور در مکاتبات خود با لندن عامل اصلی شکست مذاکرات خود با ایران را شخص تیمورتاش قلمداد نموده و به نوعی خواهان
حذف وی از صحنه سیاسی ایران شوند: تارنمای پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
اسداله علم به منافع انگلیس در ایران توجه ویژه ای داشت: اسدالله علم همواره به منافع انگلیس توجه ویژه ای داشت، اسدالله علم به دلیل رفتار خوب در برابر انگلیس ها توانست تا آخر عمر حمایت انگلیس و آمریکا را داشته باشد: تارنمای گوشه هایی از تاریخ
تهیه و تدوین:
دکتر منوچهر سعادت نوری
*
همچنین نگاه کنید به
تاریخ روابط سیاسی ایران و انگلیس در قرن نوزدهم میلادی
