۱۳۹۲ دی ۶, جمعه

درخت نامه


درخت در فرهنگ واژه ها
 ١ - درخت : هر گیاه بزرگ و ستبر که دارای ریشه و ساقه و شاخه ها باشد - شجر : واژه نامه ی نوین تالیف محمد قریب
٢ - درخت : گیاه بزرگ و ستبر که دارای ریشه و ساقه و شاخه ها باشد : فرهنگ فارسی معین
٣ - درخت : هر رستنی بزرگ و ستبری که دارای ریشه و تنه و شاخه باشد. نمونه ها: درخت لاله - درختی زیبا، با گل‌های لاله‌ای زرد و نارنجی که چوبش برای ساختن مبل و اشیای چوبی به‌ کار می‌رود و بومی آمریکا است. درخت مریم - درخت خرمایی که خشک بود و برای حضرت مریم از نو سبز و بارور شد؛ نخل مریم : فرهنگ لغت عمید
٤ - درخت (شجر - نهال - دار) : هر گیاه خشبی که دارای ریشه و ساقه و شاخه است  - "شجر" از "دار" ضعیف تر است - غالباً درخت به گیاهانی گویند که ساق قوی دارند: تارنمای لغت نامه دهخدا
۵ - درخت یا "دار" : گیاهان بزرگ چوبی دیرپا را گویند. در گیاه‌ شناسی درخت یکی از بادوام ترین گیاهان است که با رشد کردن ساقه یا تنه از برگ ‌ها نگهداری می‌کند. در برخی از تعریف ‌ها از کاربرد های درخت از جمله این است که تنها گیاه چوبی است و تنها گیاهی است که از آن "چوب" به دست می‌آورند: تارنمای دانشنامهٔ آزاد ویکی‌پدیا

انواع درختان
فهرست انواع مختلف درختان را می توان در تارنمای فصلنامه علمی پژوهشی باروری و فهرست انواع درختان میوه در مناطق معتدل - مدیترانه ای و نیمه حاره ای - استوایی و سایر مناطق را می توان در تارنمای دانشنامهٔ رشد یافت.
 
درخت کهنسال ایران : سَرْو اَبَرکوه
سَرْو اَبَرکوه (ابرقو) یکی از آثار طبیعی ملی ایران است. این درخت که در شهر ابرکوه یا ابرقو قرار دارد یکی از پیرترین موجودات زنده دنیاست. ابرکوه یا ابرقو  شهری است در استان یزد ایران. این شهر مرکز شهرستان ابرکوه است و در بخش مرکزی این شهرستان قرار گرفته‌است. این شهرستان در مسیر اتوبان یزد - اقلید - یاسوج قرار دارد.
محیط تنهٔ سَرْو اَبَرکوه در روی زمین یازده و نیم متر است و بلندای آن بین ۲۵ تا ۲۸ متر برآورد شده‌است. مارکوپولو در خاطرات سفرش به ایران می‌نویسد: «یکی از چند سروی که در ایران دیده‌ام سرو خوش بالای ابرکوه‌است که همچون آبشاری سبز از آسمان بر روی زمین تنیده ابرکوه فرو می‌آید و از هر طرف که وارد ابرکوه شوی سرو کهنسال و پرطراوت مانند چراغ دریایی سبزی ما را به بندر دریای کویر و خورشید تابان فرا می‌خواند»... حمدالله مستوفی در کتاب نزهت القلوب که در سال ۷۴۰ قمری تالیف شده درباره ابرکوه می‌نویسد: «در آنجا سروی است که در جهان شهرتی عظیم دارد...». دانشمند روس الکساندروف، عمر این سرو را بیش از ۴۰۰۰ سال می‌داند. برخی از افسانه‌ها کاشتن آنرا به زرتشت نسبت می‌دهند و برخی نیز به یافث (پسر نوح). چاینا دیلی در گزارش ویژه ی معرفی ده درخت از باستانی‌ترین درختان جهان اعلام کرد که سرو ابرکوه پس از درخت مسوسلاه (در سلسله جبال سفید کالیفرنیا) با ۴۸۰۰ سال قدمت دومین درخت کهنسال جهان است. نگارنده نیز، در قصیده‌ ی "ایران من" اشاره ای به "سرو کهنسال" دارد:
من کجای این جهان را دوست دارم/ من کدامین مردما ن را دوست دارم
دوستان و دودمان را دوست دارم/ جاودان ، آزادگان را دوست دارم
من وطن را ، آشیان را دوست دارم/ من در آنجا بس مکان را دوست دارم
ازهرند و از سهند و تا نهاو ند/ ازکرج ، از اوج توچال ، تا دماوند...
از جوار جنگل نور ، خط سا‌حل در شمال/ تا به قلهک ، باغچه ‌های کوی یخچال
همره کوچ عشایر ، از طریق چارمحال/ تا ابرقو در کنار و زیر آن سرو کهنسال...
 
درخت معروف شهر گرینبرگ در ایندیانا
این درخت از سال ١٨٧٠ در شهر گرینبرگ در ایندیانا قرار دارد و مردم این شهر معتقدند دانه ی این درخت از میان مدفوع پرندگان جوانه زده است. شهر گرینبرگ بخاطر رشد چند درخت بر بالای سقف برج دادسرا به «شهر درخت» مشهور شده است. در سال ١٨٧٠ شهروندان گرینبرگ شاهد جوانه زدن یک درخت در بالای برج دادسرا بودند اما در آن زمان کسی به آن توجه نکرد تا اینکه چند سال بعد پنج جوانه ی جدید بر روی برج زده شد و سقف برج ٣٤ متری دادسرا کم کم داشت تبدیل به یک بیشه می شد. مقامات این شهر از آسیب رساندن ریشه ی این درختان به سقف دادسرا بسیار نگران بودند تا اینکه در سال ١٨٨٨ تصمیم گرفتند درخت های کوچکتر را قطع کنند و فقط یکی از آنها را باقی گذاشتند که در آن زمان حدود ۵/٤ متر ارتفاع داشت. از آن زمان تاکنون این درخت رشد چشمگیری داشته و تعجب همگان را به خود جلب کرده است. نکته جالب توجه اینجاست که این درخت از چه منبعی تغذیه می کند و چگونه تا کنون خشک نشده است. برخی بر این باورند گرد و غباری که با خود رطوبت به همراه دارد آن را تغذیه می کند و برخی دیگر نیز به شوخی ادعا می کنند در سقف چوبی این دادسرا یک چشمه وجود دارد!

سمی‌ترین درخت‌ جهان
درخت مانیچیل از خانوادهٔ فرفیونیان و بومی آمریکای مرکزی، کاراییب، باهاما و فلوریدا می‌باشد. نام مانیچیل  برگرفته از زبان اسپانیولی و به معنای سیب کوچک است هرچند میوه ی آن غیر قابل خوردن و خود درخت نیز از سمی‌ترین درخت‌های جهان می‌باشد. تمامی اجزای درخت و میوهٔ آن دارای زهرهای مختلفی هستند که برخی از آنها هنوز بدرستی شناخته نشده‌اند. در شیرهٔ سفیدرنگ این درخت ،مادهٔ فوربول، فیزوستیگمین و چند زهر سوزش آور وجود دارد که باعث درماتیت می‌گردد. کاریب‌ها از زهر (سم) این درخت برای زهرآگین نمودن نوک پیکان تیر استفاده می نمودند.
 
درخت : در برخی گفتمان ها
"درختی را که در بیابانِ خشک روید شاخه سخت تر بُوَد، و سبزه‌های خوش نما را پوست نازک تر، و رُستنی‌های صحرایی را آتش افروخته تر، و خاموشی آن دیرتر" : علی بن ابی‌طالب
"برگ درختان سبز در نظر هوشیار/ هر ورقش دفتریست معرفت کردگار" : سعدی شیرازی
"در آغاز سرما خود را بپوشانید، و در پایانش آن را در یابید ؛ که سرما با بدن ‏ها آن می‌‏کند که با درختان ؛ آغازش می‌سوزاند، و پایانش می‌رویاند" : علی بن ابی‌طالب
"درخت اگر متحرک شدی ز جای بجای/ نه جور اره کشیدی و نه جفای تبر" : انوری ابیوردی
"ریشه همیشه ناپیدا ترین، اساسی‌ترین و مهم‌ترین قسمت درخت است. آن چیز كه به تمامه، درخت را تغذیه می‌كند و بارور می‌دارد": علیرضا فرهمند

درخت : در برخی اصطلاحات فارسی
 درخت اگر را کاشتند سبز نشد - درخت کاشکی را کاشتند سبز نشد - درخت پربار سنگ می خورد - درخت تازه میوه ٔ نورس ببار آورد - درخت کاهلی بارش گرسنگی است - درخت کاهلی کفر آورد بار - درخت کج جز به آتش راست نمی شود - درختی که کج بالا آمد راست نمی شود - درخت گردکان با این بزرگی/ درخت خربزه اﷲ اکبر
درخت هرچه پربارتر، سرش خمیده تر - درخت هرچه بارش بیشتر می شود سرش فروتر می آید - درختی که از ارتفاع او انتفاعی نباشد بریده بهتر

درخت : در برخی کتاب ها و نوشتار ها
١ - كتاب "جنگلها، درختان و درختچه های ایران" : تالیف حبیب الله ثابتی - انتشارات دانشگاه : اين كتاب همراه با سه نمایه انگلیسی،فرانسوی و آلمانی مربوط به اسامی درختان و درختچه هاست.
٢ - كتاب "درختان و درختچه هاي ايران" - نويسنده ولي الله مظفريان - چاپ ١٣٨٣ - انتشارات فرهنگ معاصر : در اين كتاب آخرين اطلاعات مربوط به نام علمي درختان و درختچه هاي ايران اعم از خودروي و كاشته شده و با عكس هاي رنگي و نقاشي هاي برگرفته شده از منابع مختلف به همراه شرح كامل گياه شناسي، پراكنش آنها در ايران و جهان به همراه نام هاي فارسي و انگليسي و همنام هاي رايج و مصطلح آن ها به همراه كليد شناسايي گونه هاي جنس هاي مختلف ارائه شده است.
٣ - كتاب "درختان گريان" - نويسنده كرت كويين - مترجم علي نشاندار - چاپ ١٣٨٣ - انتشارات سپيده سحر : در اين كتاب متن انگليسي و ترجمه فارسي ترانه‌هاي گروه موسيقي نيروانا به همراه زندگي نامه خواننده و رهبر گروه (كرت كوبين) و چگونگي شكل‌گيري اين گروه بازگو شده است.
٤ - كتاب "آشنايي با مهم ترين درختان و درختچه ها و پيچ هاي زينتي" - نويسنده نجم الدين مرتضوي - مترجم فرحناز طالبي - چاپ ١٣٩١ - انتشارات دانشگاه مشهد : اين كتاب مشتمل بر مباحث مربوط به درختان و درختچه ها و پیچ های زینتی می باشد. گیاهان مورد توجه در این کتاب عموماً، گیاهانی هستند که بومی ایران اند و در حال حاضر نیز کشت و کار می‌شوند.
۵ - كتاب "پرورش درختان میوه" - انتشارات وزارت آموزش و پرورش
٦ - بانو احمدي ‌زاده در نوشتاری زیر عنوان "بررسی روند تخریب جنگل‌ها و قطع درختان در ایران" می‌ نویسد : "فرهنگ و نگرش مردم نسبت به پدیده‌های اجتماعی آنقدر که می‌تواند در تحقق آرمان‌های یک جامعه نقش تسهیل کننده داشته باشد, اگر درست شکل نگیرد به صورت مانعی در راه رسیدن به اهداف جامعه جلوه‌گر خواهد شد. توسعه فرایندی پیچیده و چند بعدی است. لذا ایجاد نگرش صحیح نسبت به ابعاد آن به فعالیت‌های فرهنگی و آموزشی بیشتری نیاز دارد و اگر به این مهم توجه کافی نشود باعث بروز نگرش‌های نادرست و عدم هماهنگی و همراهی عموم مردم در فرایند توسعه می‌شود. در این راستا برای پیشگیری از جنگل‌زدایی عوامل مختلفی باید لحاظ شود که مسایل فرهنگی در زمره مهم‌ترین آن‌هاست".
٧ - داستان دو درخت : درخت جوانی پیش درخت پیری رفت و گفت خبر داری چیزی آمده که ما را می برد؟ - درخت پیر گفت برو ببین از ما هم چیزی همراه اوست؟ - درخت جوان رفت و دید که دسته ی اره و دسته ی تیشه از چوب است - آن وقت آمد و گفت دسته ی آن ها از چوب است - درخت پیر گفت : از ماست که بر ماست

درخت : در برخی فیلم ها
درختان ایستاده می‌میرند : فیلمی به کارگردانی امیر شروان و نویسندگی حبیب اله کسمایی، فریدون گله ساختهٔ سال ۱۳۵۰ است.
http://www.sourehcinema.com/Title/Title.aspx?id=138109130629
زیر درختان زیتون
https://www.youtube.com/watch?v=LmRseKuMY2A
درخت معرفت
https://www.youtube.com/watch?v=UHFeN0TTA94
زیر درخت هلو
https://www.youtube.com/watch?v=Rgc681vSIIM
درخت گلابی
https://www.youtube.com/watch?v=_ytayK0URh0
درخت زندگی
https://www.youtube.com/watch?v=WXRYA1dxP_0

درخت : در زنجیری از ترانه ها ی این زمانه
http://msnselectedarticles.blogspot.ca/2013/12/blog-post_20.html

درخت : در زنجیری از سروده ها ی این زمانه
http://saadatnoury.blogspot.ca/2013/12/blog-post_18.html

درختان یک سراینده
http://saadatnoury.blogspot.ca/2013/12/blog-post_28.html

و در برخی از سروده ها ی همین نگارنده
 ١  
آنجا، به دشت و بر آن بطن_ کشتزار
رقص_ گل و گیاه، بسا عاشقانه بود
آنجا، کنار جاده ی سرسبز کوهسار
ثبت است، نام من و تو تن درخت
آنجا، که کار عشق بماند به یادگار
در آن دیار، که خاکش یگانه بود
آنجا، که عشق بود و کدورت فسانه بود
بر لوح هر درخت، ز عشقی نشانه بود
٢
بر روی دشت ودامنه ی کهسار/ یک آبشار_عشق به جریان ست
از آفت_ خزان به تن_ اشجار/ بس رود و جویبارچه گریان ست
ابراز عشق آب ،  به هر گلزار/ راز_نهفته نیست که عریا ن ست
قلب طبیعت است زخون سرشار/ تا آب_سرخ_عشق به شریان ست
٣
شهراست پر غبار و هوا تیره است و تار
ابر سیاه همهمه دارد ، به آسمان
انبوه دود و خاک ، نشسته به صحن باغ
دار و درخت و شاخه ی گل ، چهره بوته زار
 دیریست باغبان ، نگرفته سراغ گل
بر بسته بار ، و منزل دیگر گزیده است
آشفته خاطری ، زده ره بر درون باغ
بس شیره های شهد درختان ، مکیده است
 باران بریز
رگبار قطره های زلال آب
دار و درخت و شاخه ی گل شستشو بده
ای باغبان شهر
برخیز و خاک سوخته را رنگ و بو بده
باران بریز
رگبار قطره های زلال آب ...
 
دکتر منوچهر سعا دت نوری

منابع و مآخذ
درخت در فرهنگ واژه ها : واژه نامه ی نوین تالیف محمد قریب - فرهنگ فارسی معین - فرهنگ لغت عمید - تارنماهای واژه یاب و لغت نامه دهخدا و دانشنامهٔ آزاد ویکی‌پدیا
فهرست انواع مختلف درختان : تارنمای فصلنامه ی علمی پژوهشی باروری
فهرست انواع درختان میوه : تارنمای دانشنامهٔ رشد
درخت کهنسال ایران - سَرْو اَبَرکوه : تارنمای دانشنامهٔ آزاد ویکی‌پدیا
قصیده‌ ی "ایران من" : تارنمای  ايرانیان
درخت معروف شهر گرینبرگ در ایندیانا : تارنمای ايران کلوب
درخت مانیچیل : تارنمای دانشنامهٔ آزاد ویکی‌پدیا
درخت در برخی گفتمان ها : تارنمای دانشنامهٔ آزاد ویکی‌پدیا - تارنمای گنجور
کتاب 'ریشه‌ها' از الکس هیلی : ترجمه ی علیرضا فرهمند
درخت در برخی اصطلاحات فارسی : تارنمای لغت نامه دهخدا
كتاب جنگلها، درختان و درختچه های ایران : تارنمای پايگاه اطلاع رسانى كتابخانه‌هاي ايران
كتاب درختان و درختچه هاي ايران - كتاب درختان گريان - كتاب آشنايي با مهم ترين درختان و درختچه ها و پيچ هاي زينتي : تارنمای گسترش فرهنگ رايانه اي كتاب
 كتاب پرورش درختان میوه : تارنمای سازمان پژوهش و برنامه‌ريزی آموزشی
بررسی روند تخریب جنگل‌ها و قطع درختان در ایران - نوشتاری از زهرا سادات احمدي‌زاده : تارنمای انسان شناسی و فرهنگ
داستان دو درخت : تارنمای برف الماس
درخت در برخی فیلم ها : تارنماهای سوره سینما و یوتیوب
درخت در زنجیری از ترانه ها و سروده ها ی این زمانه : تارنماهای گزیده ای از نوشتارها و گلچینی از سروده ها