از خاندان قاجار:
١ - ضياء السلطنه قاجار
احمد ميرزا عضدالدوله در شرح حال ضياء السلطنه دختر فتحعلي شاه مي‌گويد:« شاه بيگم خانم ملقب به ضياء السلطنه از بطن مريم خانم متولد شد، ضياء السلطنه را مهد عليا والده خاقان در نزد خود نگاه داشته بود. بعد از فوت مهد عليا جواهر و اسباب تجمل او به ضياء السلطنه داده شد. تمام دستگاه او از حرم خانه خارج و جداگانه بود». فتحعلي شاه علاقه زيادي به اين دخترش داشته ودرباره ي او شعري بدين مضمون دارد: نور چشم من ضياء‌السلطنه / يكشبه هجر تو بر ما يك سنه
٢ - فرنگيس خانم قاجار
نوه فتحعلي شاه و دختر محمود ميرزا قاجار مولف تذكره نقل مجلس بود. وي شاعره و معاصر محمد شاه قاجار بود و اشعار او كه شامل نوحه و چند غزل مي باشد با عنوان ديوان محترم ضميمه ديوان محمود ميرزا قاجار در كتابخانه ي آستان قدس رضوي در مشهد موجود است.
٣- شهربانو خانم قاجار
وي دختر امير محمد ابراهيم خان ظهيرالدوله قاجار حاكم كرمان بود و دخترش شكوه السلطنه همسر ناصرالدين شاه قاجار بود. شهربانو خانم زني با تقوي، خير و عالم و معاصر محمد شاه قاجار بوده است .
٤ - شمس‌الشعراء قاجار
حاجي گوهر، شاعره و منجم، معاصر ناصرالدين شاه و لقبش شمس‌الشعراء بود. پدرش موسي خان قاجار و مادرش حاجيه طيغون خانم دختر فتحعلي شاه قاجار بود. او را زني پاكدامن، دانشمند و نيكو خصال دانسته اند.
۵ - تاج السلطنه قاجار
دختر ناصرالدين شاه - از نوجواني تحت تعليم قرار گرفت و علوم و هنرهايي چون ادبيات، تاريخ، فلسفه، زبان فرانسه، موسيقي و نقاشي را آموخت. تاج السلطنه نويسنده و هنرمند بود
٦ - شمس الدوله قاجار
دختر سلطان احمد ميرزا عضدالدوله و همسر ناصرالدين شاه قاجار بود ، كتابي به نام منتخب الشمس از او باقي مانده است
برای آگاهی بیشتر در مورد ٦ بانوی فوق نگاه کنید به: تارنمای علمی و پژوهشی آسمان
٧ - مهدِ عُلیا قاجار
مهدِ عُلیا ملقب به ملک جهان خانم و نواب عِلیّه (۱۲۲۰ - ۱۲۹۰قمری) همسر محمدشاه و مادر ناصرالدین شاه قاجار بود ، او را از چهره های درباری مهم این دوره می دانند. به امر او میرزا تقی‌خان امیرکبیر برکنار شد: تارنمای ویکی پدیا
٨ - عزت الدوله قاجار
ملک نسا خانم معروف به عزت الدوله یا ملک‌زاده خانم دختر محمد شاه قاجار و مهدعلیا و همسر امیر کبیر بود: تارنمای ویکی پدیا
٩ - انيس الدوله قاجار
فاطمه ملقب به انیس الدوله (۱۲۵۸ - ۱۳۱۴ قمری) همسر مورد علاقه و سوگلی حرم‌سرای ناصرالدین شاه قاجار بود. مقام انیس الدوله بر سایر همسران ناصرالدین شاه برتری داشت و عملاً می‌توان او را ملکه ی سلطنتی ایران دانست. او از سوی شاه نشان حمایل آفتاب و تمثال همایونی دریافت کرده بود و مقام رئیس اندرونی را داشت و وظایفی اداری همچون پذیرا شدن زنان بزرگ را برعهده داشت: تارنمای ویکی پدیا
١٠ - عفت السلطنه قاجار
عفت السلطنه فرزند رضاقلی بیک، غلام پیشخدمت بهمن میرزا، برادر اعیانی محمد شاه بود. شاید حاجت به تذکر نباشد که غلام پیشخدمت را نباید به اصطلاحات و تعبیر این ایام با خدمتگزاران جزء ادارات همردیف و همطراز دانست. زیرا پیشخدمت های سلاطین و شاهزادگان آن دوره در اعداد مستخدمینی بودند که امروز به آن ها آجودان و منشی مخسوس و یا رئیس دفتر می گویند. عفت السلطنه در دوران ولایتعهدی ناصرالدین شاه در تبریز به عقد غیردائم وی در آمد. در ابتدا به عفت الدوله و بعدها به عفت السلطنه ملقب شد. عفت السلطنه از ناصرالدین شاه صاحب سه فرزند شد، به نام های: مسعود میرزا ظل السلطان - حسین میرزا جلال الدوله - کسرائیل خانم افتخارالدوله. به عقیده ی مولف عفت السلطنه از بانوان آرام و نیکوکار و قانع و پرهیزکار بوده است (کتاب ظل السلطان تالیف زنده یاد حسین سعادت نوری - انتشارات وحید): بسیاری از تارنماها
١١ - تاج الملوک قاجار
تاج الملوک معروف به ام الخاقان (درگذشتهٔ ۱۳۲۳ قمری) ملکه ی دوره مظفرالدین شاه قاجار بود و محمدعلی شاه فرزند اوست. وی پس از اینکه محمد علی شاه را در تبریز به دنیا اورد به ام الخاقان معروف شد. او دختر میرزا تقی خان امیر کبیر و عزت الدوله (خواهر ناصرالدین شاه قاجار) بود: تارنمای ویکی پدیا
١٢ - ملکه جهان همسر محمدعلی شاه قاجار
ملکه جهان همسر محمدعلی شاه و ملکه ایران بود. وی فرزند کامران میرزا و نوه ی ناصرالدین شاه بود که در سال ۱۲۹۲ هجری قمری به دنیا آمد. او در ۲ شعبان ۱۳۱۰ به عقد محمدعلی میرزا فرزند مظفرالدین میرزا ولیعهد درآمد. شرطی که برای این ازدواج وجود داشت، طلاق محمدعلی میرزا از همسر صیغه‌ایش بود که پذیرفته شد. وی در سال ۱۹۴۷ میلادی (۱۳۲۶ خورشیدی) هفده سال پس از مرگ پسرش احمدشاه در فرانسه درگذشت: تارنمای ویکی پدیا
١٣ - نجم السلطنه قاجار
ملک تاج، ملقب به نجم السلطنه یکی از دختران فیروز میرزا، پسر عباس میرزای نایب السلطنه بود. او سال ۱۲۳۲ خورشیدی، شش سال بعد از آغاز سلطنت ناصرالدین شاه متولد شد و در سال ۱۳۱۱ خورشیدی درگذشت. نجم السلطنه سه بار ازدواج کرد و هر سه بار بیوه شد. منصوره اتحادیه در کتاب «زنانی که زیر مقنعه کلاهداری نموده‌اند» می‌نویسد تربیت کودکان خردسال و اداره امور مالی از او زنی مصمم، فعال و پرجرأت ساخت. منصوره اتحادیه در کتابش می‌نویسد نگاه انتقادی او، در پسرش محمد مصدق هم نفوذ کرده بود. محمد مصدق حاصل ازدواج دوم نجم‌السلطنه بود. هر چند نجم السلطنه مانند بسیاری دیگر از زنان هم دوره‌اش زیر سایه مردان اطرافش بود، اما باوجود زندگی سنتی و بسته، سعی کرد از این قالب خارج شود. نام نجم السلطنه از راه موقوفه وارد تاریخ اجتماعی معاصر شهر تهران شد. او سال ۱۳۰۷ شمسی تصمیم گرفت در ملکی که از شوهر سوم به او رسیده بود، بیمارستانی تأسیس کند. این بیمارستان، به نام بیمارستان نجمیه، ۱۵ آذر ۱۳۰۸ افتتاح شد. نجم السلطنه بیشتر ثروت خود را وقف ساخت این بیمارستان کرد. بر اساس وقف نامه، نجم السلطنه نظارت بیمارستان نجمیه را پس از مرگش به جای آنکه به رسم معمول به پسرانش بسپارد، به دختر بزرگش واگذار کرد. پسرش محمد مصدق در همین بیمارستان درگذشت. ستاره فرمانفرماییان، خواهر نجم السلطنه هم از زنان مشهور و تأثیرگذار قاجار بود. زنی که اولین مدرسه عالی مددکاری را در ایران تأسیس کرد: تارنمای بیتوته
١٤ - فخرالدوله قاجار
نگاه کنید به "خانم فخرالدوله پايه‌گذار تاكسيراني تهران" - نوشتاری از همین نگارنده: تارنمای گزیده ای از نوشتارها
تهیه و تدوین:
دکتر منوچهر سعادت نوری
گزیده ای از نوشتارها
http://msnselectedarticles.blogspot.ca/2017/01/blog-post_28.html
بخش های پیشین زنان نامدار ایران
