۱۳۹۷ شهریور ۳۰, جمعه

======= First Iranian Masters of Persian Poetry =======


INTRODUCTION: According to a great number of eminent scholars and highly respected experts in Persian Literature and Poetry, there are many Iranian poets who can be considered as the Titans or the Kings of the Persian Poetry. The same groups of scholars and experts also believe that there are only five Iranian poets who are well known internationally and have influenced not only the Literature of their homeland, Iran, but they have also inspired the Literature of many other countries around the world. Those poets can be listed as Ferdowsi, Khayyam, Saadi, Mowlana Jalaledin Rumi, and Hafez. In this article, the life stories and the works of those famous poets as the First Iranian Masters of Persian Poetry are briefly studied and discussed.
HAKIM ABOLGHASEM FERDOWSI TOOSI (935-1020): Ferdowsi has been considered as the first Iranian poet of national epics. Most Iranians regard Ferdowsi as the greatest of their poets and for many years they have continued to read and to listen to recitations from his masterpiece, the Shahnameh, in which the Persian national epic found its final and enduring form. To the Iranians, Shahnameh is the history of their country’s glorious past, preserved for all time in sonorous and majestic verse. Ferdowsi is also known to be the first Iranian who professionally introduced many proverbs in his Epic Book of Shahnameh. The American proverb of Knowledge Is Power corresponds to the Persian proverb of what Ferdowsi has clarified it in one verse: One who has wisdom is powerful (in Persian: Tavanaa Bovad Har Keh Danaa Bovad).
Ferdowsi was born in the Iranian province of Khorassaan, in the village of Baj near Toos (aka Tous or Tus). His father was a rich man and a major land owner of the region. After his father died he took over the land which he inherited and worked as a farmer (in Persian: Dehghaan or Keshaavarz). In Toos he received a sound literary education, and spent much time riding, farming and studying. Due to a personal interest, Ferdowsi spent his adult life in search for written sources on which to base an epic history of Iran. He gradually composed the first version of his masterpiece of the Shahnameh, long before the accession of Sultan Mahmoud Ghaznavi in 997.
When Sultan Mahmoud Ghaznavi took the power (997-1030), he asked Ferdowsi to write a book about his valor and conquests. Though dedicating the book to the Sultan for an agreed fee of thirty camels loaded with Gold coins, Ferdowsi patriotically decided to complete his book and compose the life stories of all Kings that had made his homeland as an Empire throughout the ages. The composition of Shahnameh, from the beginning up to the end, took the poet some thirty years or more, on which he wrote:

For thirty years I endured much pain and strife
With Persian I gave the Ajam verve and life.

The above poem can be read in Persian as follows:

Bassi Ranj Bordam Dareen Saal-e-See
Ajam zendeh Kardam Bedeen Paarsi.

Upon the presentation of the Shahnameh, Sultan Mahmoud became upset for not being the only subject of the book. However, he finally out of bound of an agreement offered Ferdowsi thirty camels loaded with Silver coins which was refused by the poet. Years later, the Sultan eventually realized his error and the true value of the Shahnameh, and he sent the agreed fee to the poet. Yet upon the arrival of the camels, the Ferdowsi’s coffin was being carried out through the exit gate of Toos to his grave.
Ferdowsi’s mausoleum lies over what is believed to be the exact place of his death. It was built in 1933 during Reza Shah Pahlavi (1925-1941) to celebrate the 1000th anniversary of the poet’s death a year later. The overall shape of Ferdowsi’s tomb is reminiscent of the Mausoleum of Cyrus the Great at Pasargadae and in a room underneath the tomb, there are a series of modern bas-relief (a type of art in which shapes are cut from the surrounding stone) illustrating a few episodes from Shahnameh. The Mausoleum of Ferdowsi in Toos is a popular tourist attraction.
HAKIM OMAR KHAYYAM NAISHABOORI (1048-1131): Khayyam was born in Naishaboor, aka Naishapour, a town located in the Iranian province of Khorassaan. In his youth, Omar Khayyam studied under Imam Mowaffagh of Naishaboor who was considered one of the greatest teachers of the region. According to one disputed account, two other exceptional students were studying under the same teacher about the same time. One was Nezamolmolk, who became the Minister (in Persian: Vazir) to the courts of Alp Arslan Seljuk (1063-1072) and his son Malek Shah Seljuk (1072-1092). The other was Hassan-e-Sabbah, who later became the leader of the Cult of Assassins (in Persian: Hashashin). Khayyam, of course, did not have any affiliation with the Cult. Khayyam, Nezamolmolk, and Sabbah are known as Three Fellow Students (in Persian: Ceh Yaar-e-Dabbestaani), and according to some legends, those three men had made a pact that whoever makes a fortune or gets a governmental poeition would help the other two. Nezam became a Minister and fulfilled his obligation to the other two. Khayyam turned down a high position in favor of mathematics, astronomy, and writing. Hassan tried to climb to the top by murdering those above him, from which evidently comes the word of assassin or Hashashin.
It is documented that after the completion of his studies, Khayyam spent many years at the Isfahan Observatory as a sort of a chief astronomer working on calendar reform, and he corrected the Iranian calendar which was put in effect since 1079. He also invented a method for solving cubic equations. Khayyam is famous today not only for his scientific accomplishments, but also for his literary works. He is believed to have written about a thousand four-line verses. Today he is mostly famous for his Quatrains (in Persian: Rubayiat), which is both spiritual and earthy, expressing Khayyam’s hedonism and cynicism. The English-speaking world has long known him for a translation of his Quatrains provided by Edward Fitzgerald (1809-1883). Other translations have also been published, but that of Fitzgerald still remains the most famous. A part of his Quatrains can be viewed online as the Poetry House of Khayyam.
Oddly enough, Omar Khayyam was not in his own lifetime remembered as a literary talent. His love of wine (A drink which drives sorrow from the heart, as he composed in his poetry) and his hedonism and daily pleasure (The pleasure of today is better than a thousand promises for tomorrow, as he wrote in one of his quatrain) and the overall nature of his poetry did not make him popular among his peers at the time. After going for Hajj to Mecca in 1092, he returned to his native town of Naishaboor where he used to teach. He lived there till he died on December 4, 1131. Among the handful tombs in the outskirts of Naishaboor, the most famous one is that of Omar Khayyam, which was built at the Garden of Imamzadeh Mohammad in 1934 during Reza Shah Pahlavi (1925-1941). Like the Mausoleum of Ferdowsi in the other side of Khorassaan, the Khayyam’s tomb in Naishaboor is also a popular tourist attraction.
SHAIKH MOSSLEHEDIN SAADI SHIRAZI (1184-1283): Saadi was born in Shiraz, the capital city of Fars province. When Saadi was about twelve years old, his father passed away and the family came under the protection of Saadi’s uncle who had a small shop in Shiraz. With the help of his uncle, Saadi completed his early education in Shiraz. The end of his elementary education coincides roughly with the invasion of Central Asia by Mogolian Chingiz Khan. At a young age, he left Shiraz for Baghdad to study literature and sciences at the Academy of Nezaameyyeh. It is recorded that he was in the Academy between 1195 and 1226. Saadi liked to travel, and lived much of his life as a wandering dervish. After Baghdad he traveled the region for nearly thirty years. He went to Shaam (Syria), Phelesteen (Palestine), Hejaz (Arabia), Yaman (Yemen), Messr (Egypt) and Rum (Roman Anatolia or Turkey), which was in Byzantine control at the time.
He wrote the Orchard (Boostan) in 1257 and the Rose Garden (Gollestan) in 1258. Boostan is an exquisite piece of didactic, which is comprised of ten sections of verse, each a dissertation on wisdom, justice, compassion, good government, beneficence, earthly and mystic love, resignation, contentment, and humility. Gollestan consists of a cycle of eight rhymed-prose partitions each interspersed with poetry. The themes discussed include the manners of kings, the morals of dervishes, the preference of contentment, the advantages of keeping silent, and so on. He wrote short stories and poems about his adventurous life in both his major works. There is also a Divan, or collection of his poetry. His famous poem on Humanity focuses on the empathy of all humans. That poem has been used to grace the entrance to the Hall of Nations of the UN building in New York City, NY. The Persian Text and the English Version of Saadi’s poem on Humanity can be viewed online.
Saadi died in his hometown of Shiraz. Even from the very early days after the poet’s death, the tomb of Saadi in Shiraz became a place of pilgrimage to lovers of poetry and literature. The tomb was firstly renovated during Karim Khan Zand (1750-1779), and it was then greatly elaborated in 1952 during Mohammad Reza Shah Pahlavi (1941-1979). “The tomb of Saadi of Shiraz will scent of love, even a thousand years after his death”. That line of poetry composed by Saadi, inscribed on the gate leading into the garden surrounding the tomb, welcomes all those who enter to pay homage to this master of the Persian Poetry and Literature.
MOWLANA JALALEDIN MOHAMMAD MOWLAVI RUMI (1207-1273): Rumi was born in Balkh (then a city of Khorassaan in Iran, and presently a part of Afghanistan) and died in Konya or Ghoonyyeh, in present-day Turkey. His birthplace and native tongue indicate an Iranian heritage. He also wrote his poetry in Persian and his works are widely read in Iran, Afghanistan, Tajikistan, and Turkey.
His name was firstly as Jalaledin Mohammad, and later as Khodaa Vandegaar (Lord). In his poetry he used the pen-name of Khamush (Silent) and since the 15th century he has been known as Mowlawi. Some people have also called him as Serrallah-e-Aazam (The Greatest Mystery of God), while the Persian speaking world usually has referred to him as Mawlana. In the West where his fame has spread steadily since the 19th century, he is usually known as Rumi, meaning from Roman Anatolia (See below on UNESCO and Mowlana badge).
Rumi belonged to an Iranian family of learned theologians. Escaping the Mongol invasion and destruction, Rumi and his family traveled extensively in Iran and in the Middle East, and finally settled in Ghoonyyeh. At 24, he was already an accomplished scholar in religious and various fields of science. When his father Bahaudin Valad passed away, Rumi succeeded his father in 1231 as a professor in religious sciences.
He was introduced into the mystical path by a wandering dervish, Shamsedin-e-Tabrizi. His love and his bereavement for the death of Shams found their expression in a surge of music, dance and lyric poems, Divaan-e-Shams-e-Tabrizi (DST). Rumi is also the author of Massnavi (also spelled as Mathnawi), which comprises six books of poems amounting to more than 25000 verses. Massnavi pursues its way through hundreds of stories that illustrate man’s predicament in his search for God. Some parts of DST and Masnavi, in Persian and English, can be viewed online in a Tribute to Rumi as provided by Professor Shahriari.
Mowlana died on December 17, 1273 and he was laid to rest beside his father. His tomb in Ghoonyyeh in present-day Turkey is one of the most popular tourist attractions.
In recent years, the Iranian poet Mowlavi Rumi has become well-known and highly respected all over the globe in general and in North America in particular. As Steve Holgate noted, “He (Rumi) is the most popular poet in the United States. Barely known here only a decade ago, classes on his work have sprouted up on university campuses throughout the country. Community lectures and public readings of his poetry are announced in the cultural sections of newspapers in virtually every major American city”.
It should be also noted that on October 12, 2006, the executive council of the United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (UNESCO) in its 175th meeting approved a new badge honoring Mowlana Rumi, the outstanding Iranian poet and philosopher. Iran, Afghanestan and Turkey jointly prepared an introductory note about Mowlana badge and submitted it to UNESCO, which was unanimously approved by its 58 member states. According to the document, the badge will be granted to those involved in promoting Mowlana’s thoughts and ideals, which in a way reflect the thinking trend of UNESCO on his 800th birth anniversary in 2007. It referred to Mowlana as a famous Persian spiritual leader, thinker and poet who is considered as one of the world’s greatest intellectuals who addressed the humanity as a general body.
KHAJEH SHAMSEDIN MOHAMMAD HAFEZ SHIRAZI (1320-1389): Hafez, aka Hafiz, was born in Shiraz, the capital city of Fars province. Little is known about the formative years of Hafez’s life other than that he was orphaned at an early age and was employed by a baker as dough maker. He also may have worked as a public writer, a teacher, and a scholar.
At the time when Hafez’s fame as a major poet was gaining recognition, the province of Fars was ruled by the Muzaffarid Dynasty (1314-1393). The Muzaffarid ruler Shah Shujaa (1335-1384), however, was not so interested in either Hafez himself or in his poetry. Neither were the rulers of Timurid Dynasty (1370-1506) who replaced the Muzaffarid rulers. Unlike Saadi, Hafez stayed in Shiraz almost all through his life. One of the two trips that he made was forced upon him. He was exiled from Shiraz to Yazd due to some opposition against him. He stayed long enough in Yazd until the situation cooled down. The other trip was to Hormuz, a port in the Persian Gulf, where he was about to travel to India. A stormy sea, however, made him to change his mind and he then returned to Shiraz.
Like the Quatrains of Omar Khayyam, Hafez’s poetry has a special public appeal. This appeal is to a degree that his Divan is often treated as if it were the holy Koran. Indeed, to most Iranians he is known as the tongue of the unperceived (in Persian: Lessanol-Ghaib). For centuries, it has been an Iranian tradition to consult Hafez when confronted with a difficult decision or choice. When used in divination, it is widely believed that Hafez’s poetry will reveal the answer to the destiny. Many people as they have done it for centuries, take the omens, by picking a page at random from a volume of “Hafez’s Divan”, and in Persian it is called as “Faal-e-Hafez”.
Hafez’s Divan contains 418 Ghazals, 41 Quatrains, and 3 small Massnavis. Other features of his Divan include the Saaghinameh, Ahuyeh Vahshi, and Mughanninameh. A part of his poems can be viewed online as the Poetry House of Hafez.
Twenty years after his death, an elaborate tomb (known as Hafezieh) was set up to honor Hafez in the Moosalla Garden (in Persian: Baagh-e-Moosalla) in Shiraz. His tomb was firstly renovated during Karim Khan Zand (1750-1779), and it was then greatly elaborated during Pahlavi Dynasty (1925-1979). The tombstone is beautifully inscribed with two of Hafez’s Ghazals. The extraordinary popularity and the wide appeal of this great lyric poet among all Persian speaking people make his tomb a venerated place, visited by all. As Robert Tait noted, “Nearly 620 years after his death, a period spanning myriad political upheavals, traumatic foreign invasions, dynastic changes and revolutions, Hafez remains this polarized nation’s most popular figure, a role model who can unite all Iranians”.
COMMEMORATION DAYS: Every year, most Iranians and many people around the world honor the Masters of Persian Poetry and celebrate a very special day as the commemoration day for each poet. Here is the list of those commemoration days:
1. In May 2006, the UNESCO designated May 15 as the World Ferdowsi Day.
2. May 18 is celebrated in Iran as National Khayyam Day.
3. April 20 is designated as the World Saadi Day.
4. In Iran and many countries around the world Mowlana Rumi, is annually commemorated on September 29. In Turkey, December 14 is called the Commemoration Day for Mowlana Jalaledin Rumi, and the week of December 10-17 is considered as the Mowlana Week.
5. October 12 is celebrated in Iran and many parts of the world as Hafez Day.
EPILOGUES1. In their poetry, though those five poets followed different traditions (epic, mystic, romantic, etc.) or used various poetical forms (ode, quatrain, etc.), they all had one thing in common: They were all against religious prejudices, and they were always condemning the hypocrisy.
2. It should be also noted that the life stories and the works of some other masters of Persian Poetry namely Khaghani Shervani, Saif-e Farghani, Iraj Mirza, and Mohammad Taghi Bahaar have been already studied and presented by this author in the separate articles.
3. All is well that ends well. A poem on the Masters of Persian Poetry has been composed by this author and its Persian version as Kaakh-e-Sher-e-Parsi can be viewed online.
Manouchehr Saadat Noury, PhD


REFERENCES
BASHIRI, I (2003): Online Articles on “Shaykh Sa’adi” and “Hafiz”.
BROWN, E. G. (1924): A Literary History of Persia, ed, Cambridge Univ. Press.
FARHANGSARA (2006): Online Article on “Ferdosi”.
HOLGATE, S. (2005): Online Article on “Persian Poet Rumi Conquers America”.
KHAMUSH (2006): Online Article on “Life of Rumi”.
KIANUSH, K. (2000): Online Article on “Around Mashhad”.
LATIF, I (2001): Online Article on “Islamic Apathy”.
SAADAT NOURY, M. (2010): Various Articles on “Persian Poetry”.
SAADT NOURY, M. (2010): Online Articles on “First Iranians”.
SHAHBAZI, SH. (1991): Ferdowsi, A Critical Biography, ed., Mazda Publishers.
SHAHRIARI, SH. (2004): Online Article on “A Tribute to Rumi”.
TAIT, R. (2005): Online Article on “Bigger than Elvis”.
VARIOUS SOURCES (2006): Notes on “The Commemoration Days”.
WIKIPEDIA ENCYCLOPEDIA (2010): Online Articles on “Persian Literature”.
Read more on FIRST IRANIANS
*

۱۳۹۷ شهریور ۲۷, سه‌شنبه

آذربایجان سرزمین آریایی نشین شمال غربی ایران


برخی از مهمترین ویژگی های سرزمین آریایی نشین آذربایجان در غرب ایران
* مردم آذربایجان همان گونه که نام سرزمینشان نشان می‌دهد، مردمانی هستند آریایی نژاد. نام آذربایجان از آتروپات سردار هخامنشی که آذربایجان را از چنگال اسکندر رهاند و تا سالیان دراز خود و خاندانش سر رشته‌دار این سرزمین بودند، گرفته شده. این سرزمین پیش از آتروپات، ماد خرد نامیده می‌شد: آتروپاتکان (خانه آتورپات) = (سرزمین آتورپات) = آذرپادگان = آذربایجان. ابراهیم پور داود (ایران‌ شناس، اوستا شناس، نخستین مترجم فارسی اوستا و استاد فرهنگ ایران باستان و زبان اوستایی در دانشگاه تهران) در معنی آتروپاتکان می‌گوید: «نام آتروپات، نامی است که به گستردگی در ایران باستان به کار گرفته می‌شد، از دو بخش درآمیخته آتر (آذر) و پات که اسم مفعول از مصدر پا که در اوستا و پارسی باستان به معنی نگاه داشتن و پاس داشتن و پناه دادن، بسیار به کار رفته و همین واژه است که در پارسی، پاییدن شده است. جزو کان که در آتروپاتکان و آذرپادگان افزوده شده، همان است که در بسیاری از نام‌های دیگر سرزمین ایران هم دیده می‌شود مانند گلپایگان».
* آذربایجان (به پارسی میانه: آتورپاتَاکان) (به پارسی باستان: آذَرباذَگان/ آذَربایَگان) (به ارمنی: اَتْرَپَتَکَن) (به سریانی: اَذُربایْغان) نام سرزمینی جغرافیایی در انتهای شمال‌غربی ایران است که آن را آذرباد، آذربادگان، آذرباذگان، آذربایگان، آذربیجان و اَذْرَبیجان نیز نامیده‌اند. این سرزمین از شمال به رود ارس، جمهوری آذربایجان و ارمنستان، از جنوب به استان کردستان از شرق به استان گیلان و دریای خزر و از غرب به ترکیه و عراق محدود شده ‌است و شامل چهار استان آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، اردبیل و زنجان است. در گذشته، آذربایجان به سرزمینی گفته می‌شده که از شمال به اران، از جنوب‌غرب به آشور، و از غرب به ارمنستان و ترکیه محدود می‌شده و پایتخت آن شهر «گنجک» در تخت سلیمان در نزدیکی تکاب بوده که اعراب آن را «کزنا» و یونانیان «گازا» می ‌نامیده‌اند.
* پیش از آمدن مادها به آذربایجان، می‌توان به حکومت مانناییان اشاره کرد. زبان ماننایی‌ها روشن نیست؛ اما بخشی از نام‌های سرداران آن‌ها آریایی است و در کل، زبان واحدی در بین ماننا حاکم نبود. اما ماننایی‌ها بر تحت نفوذ ایرانی‌شدن قرار داشتند و نام‌هایی مانند «دیاکو» و «اودکی» و «ازآ» همگی نام‌هایی ایرانی هستند که در میان آن‌ها دیده می‌شود. با آمدن اقوام آریایی ماد به فلات ایران، اقوام غیرآریایی با ایشان آمیخته شدند و در یک اتحاد، پادشاهی ماد را به وجود آوردند. آنان تأثیر عمیقی بر تاریخ منطقهٔ آسیای غربی گذاشتند که مهم‌ترین آن نابودکردن حکومت آشور بود. ماد از دو بخش ماد کوچک و ماد بزرگ تشکیل می‌شد که ماد کوچک همان آذربایجان امروزی است و ماد بزرگ شامل تهران، اصفهان، کرمانشاه و همدان می‌شد. در زمان هخامنشیان، ماد کوچک (آذربایجان) به عنوان یکی از ساتراپ‌ها اداره می‌شد. در اواخر دوران هخامنشی و هم‌زمان با لشکرکشی اسکندر به ایران، ساتراپ ماد کوچک فردی به نام آتورپات (آذرباد) از نجیب‌زادگان پارسی بود. وی توانست این منطقه را از حملهٔ اسکندر حفظ کند. بعد از آن ماد کوچک به نام او «ماد آتورپات» یا «آتورپاتکان» نامیده شد.
در زمان سلوکیان و اشکانیان آذربایجان خودمختاری نسبی داشت که البته اساس کشورداری سلوکیان و پس از آن اشکانیان بر استقلال نسبی استان‌ها استوار بود. در زمان سلوکیان به نظر می‌رسد خاندان آتورپات همچنان بر آذربایجان حکم می‌راندند. در زمان اشکانیان وضعیت حکومت آذربایجان چندان روشن نیست ولی می‌توان حدس زد مانند دیگر نقاط ایران تحت سیطرهٔ خاندان‌های زمین‌دار (فئودال) با نفوذ و مطیع اشکانیان اداره می ‌شده‌ است. مشکل آذربایجان در زمان اشکانیان یورش‌های سهمگین آلان‌ها و گرجی ‌ها از قفقاز بود که باعث ویرانی و غارت فراوان می‌شد. در زمان ساسانیان آذربایجان اهمیت ویژه‌ای یافت. یکی از سه آتشکدهٔ معتبر ساسانیان، آتشکدهٔ آذرگشنسب در تخت سلیمان آذربایجان قرار داشت. پادشاهان ساسانی در ایام سختی به زیارت آن می‌شتافتند و هدایای بسیار تقدیم می‌کردند. این آتشکده نشانهٔ اتحاد دین و دولت بود و نماد دولت ساسانی به‌شمار می‌رفت. آتشکدهٔ آذرگشنسب در نزدیکی تَکاب و روستای شهر تخت سلیمان در استان آذربایجان غربی و ۴۵ کیلومتری شمال شرقی این شهر واقع است و گفته شده که تخت سلیمان همان «فره‌اسپه» پایتخت ایران اشکانی بوده‌ است. در زمان حکومت ساسانیان، مردمان ترک‌تبار خزر به قفقاز وارد شدند. قباد پدر انوشیروان با تلاش فراوان ایشان را عقب راند و دژهای مستحکمی در دربند قفقار برای جلوگیری از یورش‌های آنان بنا کرد. رومیان نیز هرساله مبالغی برای نگهداری این دژها به دولت ساسانی می‌پرداختند. همچنین در زمان ساسانیان جنگ سرنوشت‌ساز بهرام چوبین با خسرو پرویز در این استان بود که به شکست بهرام انجامید. دیگر رویداد مهم این دوره، حملهٔ هراکلیوس امپراتور روم به آذربایجان بود که منجر به ویرانی آتشکدهٔ آذرگشنسب شد.
آریایی ها در نقاط گوناگون آذربایجان ایران
از جمله نقاطی که در دوران حکومت آریایی ماد به عنوان شهرهای آریایی نشین آذربایجان ایران شناخته می شوند عبارتند از:
* تبریز مرکز استان آذربایجان شرق ی است. برخی تاریخ شناسان ادعا کرده‌اند که بهشت عدن در محل فعلی شهر تبریز بنا شده بود. نخستین نوشته ی موجود دربارهٔ تبریز کتیبه پادشاه آشور سارگن دوم می‌باشد. همچنین اکتشافات انجام شده در طی سال‌های ۱۳۸۰ در حوالی مرکز تبریز نشان از وجود تمدنی در محل کنونی شهر تبریز در هزاره ی اول و دوم قبل از میلاد دارد. شماری از محققان بر این عقیده‌اند که دژ تارویی – تارمکیس که نام آن در کتیبهٔ سارگن دوم (پادشاه آشور در بین سال‌های ۷۰۵ تا ۷۲۱ پیش از میلاد) آمده، در محل شهر کنونی تبریز قرار داشته‌است. در کتیبهٔ سارگن دوم این دژ را دژی بزرگ و آباد و دارای باروی تودرتو وصف شده‌است. این دژ بنابر نوشته‌های کتیبهٔ سارگن، محل نگه‌داری اسب‌های ذخیرهٔ سواران اورارتو بوده که در حملهٔ آشوری‌ها ویران شده‌است. اما این ارتباط تبریز با شهرها و قلعه‌های دوران مادها، مورد اختلاف بین محققین است. در کتاب تاریخ ایران (چاپ دانشگاه کمبریج) آمده که تبریز در اوایل دورهٔ ساسانی (سدهٔ سه یا چهار میلادی) بنا شده یا به احتمال بیش‌تر در سدهٔ هفتم این واقعه روی داده‌است. شهر کنونی تبریز بر روی خرابه‌های شهر «تَوْرِژ» (بارها) بنا شده‌است. تورژ یکی از با اهمیت‌ترین مراکز بازرگانی منطقه بوده و به عنوان پل ارتباطی میان شرق و غرب اهمیت فراوانی داشته ‌است. این شهر در طول تاریخ چندین بار به عنوان پایتخت حکمرانی پادشاهان مختلف انتخاب شده‌است.
* ارومیّه (رضائیه) یکی از کلان‌ شهرهای ایران، مرکز استان آذربایجان غربی و شهرستان ارومیه در شمال غربی ایران است که در منطقه ی آذربایجان واقع شده ‌است. در شروع دوره ی پهلوی به دلیل علاقه ی رضا شاه به ارومیّه این شهر به رضائیه تغییر نام یافت و بعد از انقلاب ۵۷ دوباره به نام ارومیه خوانده شد . عقیده بر این است که شهر ارومیه در هزاره ی دوم قبل از میلاد بنا شده‌است. از تل‌های متعدد در نزدیکی شهر (گوک تپه، دیگاله، ترمنی، احمد، سارالان، دیزه تپه) تا به حال اشیای بسیار قدیمی به دست آمده‌ است.
* اردبیل (نام باستان: آرتاویل) یکی از کلان‌ شهرها و مرکز استان اردبیل در شمال غربی ایران است. اردبیل تمدنی ۳۰۰۰ ساله در حاشیه جادهٔ ابریشم دارد که سابقهٔ تاریخی و باستانی آن را کاروانسرا های بی‌نظیر به جهت نوع معماری و تجمیع هنرهای ظریف ایرانی بیان می‌کند. اردبیل در گذشته گذرگاه کاروان ‌های تجاری و نظامی متعددی بوده که زمینهٔ احداث کاروانسراها را فراهم کرده‌است. بسیاری از مؤلفان، بنای شهر اردبیل را به فیروز، پادشاه ساسانی نسبت می‌دهند و می‌نویسند که اردبیل به دستور این پادشاه، که در سدهٔ پنجم میلادی می‌زیست، ساخته شده‌ است. فردوسی در شاهنامه بنای اردبیل را به پیروز ساسانی نسبت می‌دهد. اما تاریخ اردبیل خیلی قدیمی‌تر از زمان فیروز ساسانی‌است. زیرا که فیروز درسال ۴۵۹ میلادی به سلطنت رسیده‌ است و ۳۴ سال قبل از این تاریخ، بهرام پنجم ملقب به بهرام گور در مقابل حملهٔ هیاتله از راه اردبیل به آمل وگرگان و سپس به خراسان رفته و در آن‌جا، خاقان هیاتله را کشته‌ است. این موضوع در شاهنامه فردوسی آمده‌است: چو آگاهی آمد به بهرام‌شاه - که خاقان به مرو است چندان سپاه/ همی راند لشکر چو تزکوه سیل - به آمل گذشت از ره اردبیل. در زمان فیروز به دلیل حملهٔ طوایف شمال (هونها) اردبیل ویران گردید و به دستور فیروز، آباد گردید و برج و بارو درآن ساخته شد و از این‌رو بنای آن را به فیروز نسبت می‌دهند. در قرن ششم قبل از میلاد زرتشت پیامبر بزرگ ایران ظهور کرد و بنا به روایت اوستا، کتاب یسنا در بالای کوه سبلان بر او نازل شد.
* زَنجانْ یا زنگان مرکز استان زنجان و از بزرگترین شهرهای شمال غرب ایران است. حمدالله مستوفی تاریخ‌نگار نامدار، بنیاد شهر زنجان را از اردشیر بابکان، سر دودمان ساسانیان دانسته و نام نخستین این شهر را شهین ذکر کرده‌ است. در لغت نامهٔ دهخدا هم در سرواژهٔ شهین چنین نوشته: شهین نام شهر زنگان است و معرب آن زنجان باشد و گویند این شهر را اردشیر بابکان بنا کرده ‌است. زنجان شهری بود بزرگ در میان ری و آذربایگان، و وجه تسمیه ی آن، مخفف زندگان یعنی اهل کتاب زند است، و زندیگان زنگان شده و دال او حذف گردیده ‌است.
* مراغه: دومین کهن شهر آذربایجان بعد از ارومیه می‌باشد این شهر از دوران قبل از اسلام‌ آباد بوده‌ است. دیاکونوف با استفاده از مندرجات الواح آشوری از وجود یک پادشاهی نیمه‌ مستقل به نام «اوئیش‌دیش» یا «ویش‌دیش» در سدهٔ هشتم قبل از میلاد در حدود ناحیهٔ مراغهٔ کنونی و در جوار قلمرو دولت ماننا و تحت نفوذ آن خبر داده‌ است. اما هیچ نشانه‌ای از قرارگاه و مرکز این دولت محلی باستانی در دست نیست. در سال ۳۶ پیش از میلاد، مارک آنتونی، سردار روم پایتخت آتروپاتکان، شهری به نام «فراعته» یا «فراسپا» را که دارای استحکامات تدافعی خوب ی بوده‌است محاصره کرده بوده‌است که در نهایت مغلوب مقاومت آتروپات‌ها و پارتیان شد و عقب‌نشینی کرد. شهر نامبرده به احتمال زیاد مراغه کنونی بوده‌ است.
* میانه: در کتاب‌های تاریخی نام این شهرستان را میانج ثبت کرده‌اند. چون این شهرستان به نوشته برخی، پیش از میلاد مسیح در خط مرزی دو سرزمین ماد و پارت قرار گرفته بود. با این حال شهرستان میانه در قرنهای هفتم و هشتم هجری علاوه بر میانج نام دیگری چون " گرمرود " داشته و در برخی از کتاب‌های آن زمان برای شناسایی آن از هر دو نام (گرمرود و میانه) استفاده شده‌است یشینه و سابقه تاریخی شهرستان میانه به ده‌ها سال قبل از میلاد بازمی‌گردد و بعضی نوشته‌ها سابقه تاریخی میانه را تا ۷۲۰ سال پیش از میلاد نیز نقل می‌کنند. وجود کتیبه‌های آشوری و اورارتویی در بعضی مناطق آذربایجان و کشف آثار باستانی و مجسمه‌های سفالین در شهرستان میانه، قدمت تاریخی آن را به دوره‌های پیش از تشکیل دولت ماد می‌رساند.
* مرند: نخستین نام مرند را مورخینی چون هرودوت و گزنفون، مانداگارنا دانسته‌اند و استرابون آن را موروندا خوانده است. بر اساس اسناد، سابقه اين شهر به اواسط هزاره سوم قبل از ميلاد مي‌رسد، مرند در روزگار پادشاهي مادها از رونق زيادي برخوردار بوده و روزگاري مركز حكومت اقوامي مهم در دوره كلده و آشور بوده است.
* خوی: پیشینه ی این شهر، به سه‌ هزار سال پیش برمی‌گردد. در دوران باستان، خوی همانند سایر شهرهای آتورپاتکان، از دوره ی مادها تا پایان ساسانیان، تحت حکومت پادشاهان ایرانی بود. پیش از مادها، شهر خوی جزئی از ناحیه باستانی سان‌گی‌بوتو و بخشی از سرزمین اورارتو بوده‌است. در دوران باستان، شهر خوی به واسطه حضورش در مسیر جاده ی ابریشم، اهمیت بالایی داشت.
* هشترود: از ریشه ی کلمات فارسی پهلوی (اشتا رود) به معنی رود مقدس است و نام قدیمش سراسکند حکایت همان رود با آب زندگی بخشی است که اسکندر معروف در پی آن بود و محل قلعه ی ضحاک یک نیایشگاه میترایی (مربوط به دوره اشکانی) می‌ باشد.
* شبستر: بر پایهٔ اسناد و آثار تاریخی ثابت شده که منطقهٔ شبستر پیش از ورود آریایی‌ها به فلات ایران مسکونی بوده و حکومت‌های محلی اورارتو و ماننا بر این منطقه تسلط داشته‌اند.
* اذرشهر: نام قدیم آذرشهر «توفارقان» بوده که در دورهٔ پهلوی به آذرشهر تغییر پیدا کرده ‌است. قدمت طولانی شهرستان آذرشهر که به پیش از حکومت اشکانیان و ساسانیان می رسد، باعث شده که تپه های باستانی زیادی در اطراف  اذرشهر پیدا  شود.
* خسرو شاه: یکی از شهرهای استان آذربایجان شرقی است که در شهرستان تبریز واقع شده است. شهری که اکنون خسرو شاه نامیده می‌شود در هزاره ی اول قبل از میلاد، منطقه ی مسکونی قبیله‌ای بوده و نامش در آن زمان «آنیاشتانیا» بوده‌ است. مطابق نوشته دیاکونف مورخ روسی، در دوران حکومت ماد، قلاع این منطقه استراتژیکی بوده‌ و آنیاشتانیا هم مستثنی از این قاعده نبوده‌ است. بنابراین آنیاشتانیا در منطقه‌ای که دارای دیوارهای بلند با ارتفاع ۵ الی ۷ ذرع و عرض ۲ الی ۳ ذرع و برج‌هایی به فاصله ۲۰۰ ذرع از همدیگر به ‌صورت مضرس و دندانه‌دار بنا شده بود. این قلعه را مانند قلاع دیگر، رئیس قبیله اداره می‌کرد و کنترل تمامی آن و همچنین باز و بسته بودن دروازه‌ها با دستور وی امکان‌پذیر بوده‌ است. روزها صبح زود فقط یک دروازه باز می‌شد و دامداران رمه‌های خود را به چرا می‌بردند، اما شب‌ها دروازه بسته می‌شد. در مراسم و جشن‌های مخصوص کشاورزان و دامداران به‌دستور رئیس قبیله هر دو دروازه باز می‌شد، اما هنگام احساس خطر و حمله ی‌ قبایل دیگر فوراً دروازه‌ ها بسته می‌شد و قلعه حالت جنگی به خود می‌گرفت.
تهیه و تدوین:
دکتر منوچهر سعادت نوری
*
منابع و مآخذ
ریشه و تبار مردم آذربایجان (نوشتاری از مسعود لقمان): تارنمای ایران بوم/ آذربایجان: تارنمای ویکی‌پدیا/ تبریز: تارنمای ویکی‌پدیا/ برخی از " تخت" های مشهور در سرزمین ایران (تخت سلیمان یا آتشکده آذرگُشنَسب): تارنمای گزیده ای از نوشتارها/ تخت سلیمان و آتشکده آذرگُشنَسب: تارنمای ویکی‌پدیا/ مشهور ترین آثار تاریخی و متون حماسی آریایی ها در ایران باستان: تارنمای گزیده ای از نوشتارها/  ارومیّه (رضائیه): تارنمای ویکی‌پدیا/ اردبیل: تارنمای ویکی‌پدیا/ شهرهای آریایی نشین زنجان و قزوین: تارنمای گزیده ای از نوشتارها زنجان: تارنمای ویکی‌پدیا/ گزارش تارنمای ویکی پدیا در مورد شهرهای مراغه، میانه، مرند، خوی، هشترود، شبستر و اذرشهر/ اذرشهر: تارنمای اذرشهر/
 نگاهی به منطقه ی خسروشاه: تارنمای عصر نو

۱۳۹۷ شهریور ۲۱, چهارشنبه

نگاهی به منطقه ی خسروشاه در آذربایجان شرقی و برخی از نامداران آن


موقعیت جغرافیایی و پیشینه ی تاریخی منطقه ی خسروشاه
خُسروشاه یکی از شهرهای استان آذربایجان شرقی است که در بخش خسروشاه شهرستان تبریز واقع شده و مرکز این بخش است. جمعیت این شهر در سال ۱۳۹۵خورشیدی، بالغ بر ۹۷۲'۲۱ نفر بوده که پانزدهمین شهر استان محسوب می‌شود. ارتفاع این شهر از سطح دریا، ۱٬۳۵۷ متر می‌باشد. قسمتی از شهر در داخل دره قرار دارد. این شهر در فاصله ی بین کوه ‌های سهند و دشت تبریز قرار دارد.
* خسروشاه پیش از آنکه به عنوان شهر شناخته شود بنا بر تعریف لغت نامه ی دهخدا نام یکی از دهستان های شهر اسکو (یکی از شهرهای غربی استان آذربایجان شرقی و مرکز شهرستان اسکو) بوده است. لغت نامه ی دهخدا به نقل از فرهنگ جغرافیائی ایران (تالیف سپهبد حاج‌ علی رزم آرا) می نویسد: "خسروشاه از شمال بدهستان سردرود و از خاور و جنوب به دهستان حومه ی اسکو و از باختر به بخش شبستر محدود می باشد. موقعیت آن جلگه و معتدل کمی مایل به سردی است ، آب آن از چشمه و رودخانه های محل تأمین می گردد. خط شوسه و راه آهن مراغه و تبریز از این ده عبور می نماید. این دهستان از بیست آبادی بزرگ و کوچک تشکیل شده است . محصولات عمده ٔ خسروشاه غلات و انگور و سردرختی می باشد".
* ین شهر یکى از شهرهاى قدیم آذربایجان است که گویا به سبب اقامت چند روزه ى خسرو انوشیروان پادشاه ساسانى در آن، خسروشاه نامیده شده است.
* این شهر به دلیل تاج گذاری خسرو پرویز ساسانی در این مکان به این نام درآمده است. خسرو در این منطقه که آب و هوایی فوق العاده خوب داشته به پرورش اسب های خود نیز می پرداخته است.
* به‌علت موقعیت ممتاز شهر، کلیه امکانات مورد نیاز مرکز استان از محدوده ی این شهر و مناطق تابعه آن می‌گذرد. به‌عنوان مثال، آب شرب شهر تبریز، شبکه ی گازرسانی، خط‌ آهن تبریز - تهران، محور تبریز - میاندوآب - سنندج از اهم این موارد است. آرامگاه شیخ سالار دیلمی، مسجد جامع خسروشاه و کاروان سرای صفوی از جملهٔ آثار تاریخی خسروشاه به‌شمار می‌رود. باغات اطراف شهر و تفرجگاه شیخ سالار و پارک جنگلی خسروشاه بخصوص در ایام تعطیل پذیرای مسافران و گردشگران می ‌باشد.  
* شهری که اکنون خسروشاه نامیده می‌شود در هزاره اول قبل از میلاد، منطقه ی مسکونی قبیله‌ای بوده و نامش در آن زمان «آنیاشتانیا» بوده‌است. مطابق نوشته دیاکونف مورخ روسی، در دوران حکومت ماد، قلاع این منطقه استراتژیکی بوده‌ و آنیاشتانیا هم مستثنی از این قاعده نبوده‌ است. بنابراین آنیاشتانیا در منطقه‌ای که دارای دیوارهای بلند با ارتفاع ۵ الی ۷ ذرع و عرض ۲ الی ۳ ذرع و برج‌هایی به فاصله ۲۰۰ ذرع از همدیگر به ‌صورت مضرس و دندانه‌دار بنا شده بود. این قلعه را مانند قلاع دیگر، رئیس قبیله اداره می‌کرد و کنترل تمامی آن و همچنین باز و بسته بودن دروازه‌ها با دستور وی امکان‌پذیر بوده‌ است. روزها صبح زود فقط یک دروازه باز می‌شد و دامداران رمه‌های خود را به چرا می‌بردند، اما شب‌ها دروازه بسته می‌شد. در مراسم و جشن‌های مخصوص کشاورزان و دامداران به‌دستور رئیس قبیله هر دو دروازه باز می‌شد، اما هنگام احساس خطر و حمله ی‌ قبایل دیگر فوراً دروازه‌ ها بسته می‌شد و قلعه حالت جنگی به خود می‌گرفت. در فاصله‌ای نه چندان دور، قلعه دیگری به نام «قلعه دینگو» قرار داشت که در آن قلعه نیز که کوچک‌تر از آنیاشتانیا بوده، قبیله دیگری می‌زیستند که گاهی مورد هجوم قلعه آنیاشتانیا و یا بالعکس قرار می ‌گرفتند.
نقاط  دیدنی و مکان های تاریخی خسرو شاه
* قره تپه که یانیق تپه نیز نامیده می شود در ۳۱ کیلومتری جنوب باختری تبریز و در ۶ کیلومتری شمال خسرو شاه در جنوب شرقی روستای " تازه کند" واقع شده است. قره تپه یا یانیق تپه که متعلق به پنج هزار سال قبل است از آثار باستانی خسروشاه میباشد. چنین مشاهده شده است که تمدن خفته در این مکان در اثر حریق و آتش سوزی دچار اضمحلال شده و دیگر به شکل سابق خود برنگشته است. تنها بخش بسیار کوچکی از کل تپه حفاری شده و حفاری در اکثر قسمت های این بخش نیز بسیار سطحی بوده است. این اثر در تاریخ ۱۰ مهر ۱۳۸۰ با شمارهٔ ثبت ۴۱۷۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. در این تپه یک هیأت انگلیسی به ریاست " چارلز بورنی " در مرداد ماه سال ۱۳۳۹ کاوش های علمی به عمل آورد. به نظر "بورنی" قدمت این تپه به اواخر هزاره سوم پیش از میلاد می رسد که با اواخر عصر سنگ و مس و اوایل عصر مفرغ در آذربایجان مقارن است. آثار به دست آمده نیز این نظریه را تأیید می کند. جالب ترین کشف این حفاری، خاک برداری از بنیان و دیوارهای خشتی بدون روکش 23 بنای دایره ای شکل است که به نظر سرپرست هیات حفاری به استثنای دو بنا، همه آنها خانه هایی بوده اند با انباری و سکو و طاقچه و اجاق و آخور و ... قطر هیچیک از این خانه ها از حدود شش متر تجاوز نمی کرد. یکی از دو بنای مذکور احتمالاَ به نگهداری آذوقه و غلات و حبوبات اختصاص داشت. راه ورودی این بنا نه از دیوارهای اطراف، که از سقف بود و برای آمد و رفت به آنجا از نردبان استفاده می شد. بنای دوم بنایی دایره ای شکل و جدا از قسمت های دیگر است و حدس زده می شود که به عنوان کارگاه مورد استفاده قرار می گرفت. در این تپه آثاری چون آسیاب دستی، داس سنگی و سفال به دست آمده است. ظروف یافته شده در این تپه حاکی ازتأثیر سنت های مفرغ مقدم آناتولی شرقی است که تا قفقاز گسترده بود. غیر از وسایل یاد شده، آلات و ادوات و ظروف دیگری چون هاون، تیشه و تیغه سنگی، تیغه خنجر مسی، دو مُهر از گِل نپخته، چهار چراغ گلی، سیوها، بادیه ها، خم های دهان گشاد بزرگ و کوچک و بی دسته و دسته دار و نیز سفال های زیادی در جریان کاوش های یانیق تپه کشف گردید. سفال های یافته شده به طور کلی دست ساخت و معمولاَ سیاه رنگ و صیقلی و به ابعاد،اشکال و تزیینات، مختلف و متفاوت هستند. نقش های هندسی بر بدنه ظروف عمومیت دارند. اما نمونه هایی از نقش های پرندگان و حیوانات شاخدار نیز دیده می شود. آثار حریق و آتش سوزی در این تمدن یافت شده مشهود است. با توجه به تراکم بناها در بخش های حفاری شده ،به نظر می رسد جمعیتی حداقل دو هزار نفری در محوطه ساکن بوده است.
* مسجد جامع خسروشاه؛ یکی از مساجد قدیمی ایران است که در تاریخ ۲۸ شهریور ۱۳۸۶ با شماره ی ۱۹۵۶۸ در فهرست آثار ملّی ایران به ثبت رسیده است.زمان دقیق ساخت این مسجد مشخّص نیست؛ ولی پیدا شدن یک کتیبه در یکی از ستون های آن که در آن، عددی نوشته شده است احتمال این را می دهد که ساخته شدن این مسجد در زمان قاجار رخ داده باشد. هرچند شاید این مسجد در زمان صفویان ساخته شده. چرا که در آن زمان در اکثر شهرها و روستاها مساجدی ساخته شدند و مسجد دیگری نیز در خسروشاه، از همین دوران به جا مانده است.
* کاروان سرای صفوی خسروشاه: آنچه که در میان اهالی خسروشاه به کاروان سرای صفوی مشهور شده دیواره ها و برجک هایی نیمه خراب در مسیر جادّه ی قدیم خسروشاه - آذرشهر است. چهار برجک این کاروان سرا بسیار شبیه برج کبوتران خسروشاه است. از این رو ممکن است این کاروان سرا در دوران قاجار ساخته شده باشد. امّا طبق نظر اهالی این مکان یکی از کاروان سراهای دوران صفویان است. خسروشاهیان معتقدند این کاروان سرا به دستور شاه عبّاس اوّل صفوی (پنجمین و مهم ترین شاه صفوی) ساخته شده است
* آرامگاه شیخ سالار دیلمی: ابویعلی حمزه بن عبدالعزیز، مشهور به سلار دیلمی از اندیشمندان برجسته قرن پنجم قمری است که به سال ۴۴۸ یا ۴۶۳ ه.ق در خسرو شاه، درگذشت و در خسرو شاه مدفون گردید. آرامگاه وی یکی از نقاط  دیدنی و مکانهای تاریخی خسروشاه است.
برخی از نامداران خسرو شاه
* روحانیون: آيت‌الله سید ابولحسن خسروشاهی، آيت‌الله سیدعلی خسروشاهی، آيت‌الله حاج سیداحمد خسروشاهی، آيت‌الله حاج سیدهادی خسروشاهی، آيت‌الله سید ابولفضل خسروشاهی، آيت‌الله حاج میرباقر مرتضوی خسروشاهی، حاج میرزامحمد
شیخ‌الشریعه خسروشاهی و بسیاری دیگر

* حسن خسروشاهی: کارآفرین کانادایی ایرانی تبار متولد ۱۳۱۹ در شهر تهران است. وی اصالتاً اهل شهر خسروشاه تابع استان آذربایجان شرقی است. او مدارک خود در دو رشتهٔ حقوق و اقتصاد از دانشگاه تهران دریافت کرد.او در سال ۱۳۶۰ به کشور کانادا رفت و در شهر ونکوور سکنی گزید و در سال بعد از آن فروشگاه‌ های زنجیره ‌ای قطعات الکترونیکی خود به نام فیوچر شاپ را ایجاد کرد که بعدها آن را به شرکت آمریکایی بست بای فروخت. ثروت وی در سال ۲۰۰۸ حدود ۷۷۰ میلیون دلار
تخمین زده شده است. در سال ۲۰۱۲، ارزش خالص دارایی‌های خسروشاهی ۹۴۰ میلیون دلار برآورد شده بود
بهزاد خسروشاهی, فرزند حسن خسروشاهی در حال حاضر در تورنتوی کانادا به عنوان رئیس شرکت داروئی رویالتی که به مبلغ ۱۳۳ میلیون دلار خریداری شده است؛ مشغول به فعالیت می باشد.


* دارا خسروشاهی (۷ خرداد ۱۳۴۸، تهران): مالک کسب و کار ایرانی آمریکایی و مدیر عامل اجرایی شرکت تکنولوژی‌های اوبر است. او پیشتر مدیرعامل اجرایی اکسپیدیا بود. دارا خسروشاهی در ایران زاده شده و از خانواده کارآفرین خسروشاهی که مؤسس شرکت سرمایه‌گذاری البرز و مالک چندین کارخانه تولید دارو همچون تولید دارو، تولی پرس و … در ایران بودند برخاسته است (حسن خسروشاهی عموی اوست). پس از انقلاب ۵۷ خانوادهٔ وی وقتی که او ۹ سال داشت، ابتدا به جنوب فرانسه رفتند. سپس برای ملحق شدن به دیگر اعضای خانواده‌ به آمریکا مهاجرت کردند. دارا خسروشاهی مهندسی الکترونیک خواند و مثل بعضی از اعضای فامیل خود در امور مالی و فناوری مشغول کار شد. هفت سال برای یک بانک سرمایه‌گذاری کار کرد و بعد به یک شرکت اینترنتی پیوست. دوازده سال پیش به ریاست شرکت "اکسپدیا" رسید و آن را بدل به پردرآمدترین آژانس مسافرتی آنلاین آمریکا کرد. دامنه کار این شرکت را به شصت کشور دنیا توسعه داد و درآمد آن را چهار برابر کرد. نیویورک تایمز در سال ۲۰۱۵ درآمد دارا خسروشاهی را در میان مدیران عامل در آمریکا بالاترین اعلام کرد: حدود ۹۵ میلیون دلار. او در کنار مسئولیت‌های متعددش عضو هیات مدیره نیویورک تایمز هم هست. دارا خسروشاهی سال ۲۰۱۲ با سیدنی شاپیرو ازدواج کرد. خسروشاهی چهار فرزند دارد و آنها که او را از نزدیک می شناسند می گویند وقت زیادی را با فامیل بزرگ خود می‌گذراند
تهیه و تدوین
دکتر منوچهر سعادت نوری
*
منابع و مآخذ
خسروشاه: تارنمای ویکی‌پدیا/ خسروشاه: لغت نامه ی دهخدا/ واژه نامه‌ی پارسی ویکی/ اقامت چند روزه ى خسروانوشیروان پادشاه ساسانى در خسروشاه: بسیاری از تارنماها/ تاج گذاری خسرو پرویز ساسانی در خسروشاه: تارنمای آنیشتانیا/ یانیق تپه خسروشاه: سایت گردشگری تریپ یار/ مسجد جامع خسروشاه؛ تارنمای آنیشتانیا/ مقبره شیخ سالار: تارنمای سيب و ياس/ روحانیون خسروشاه: تارنمای ویکی‌پدیا/حسن خسروشاهی: تارنمای ویکی‌پدیا/ دارا خسروشاهی: تارنمای ویکی‌پدیا/ بهزاد خسروشاهی, فرزند حسن خسروشاهی: تارنمای پرورش افکار/ دارا خسروشاهی مدیر عامل جدید اوبر: تارنمای بی بی سی 
*
گزیده ای از نوشتارها
http://msnselectedarticles.blogspot.com/2018/09/blog-post_12.html
بخش های پیشین مجموعه ی یادداشت ها و نوشتارها و نامه ها
==========

۱۳۹۷ شهریور ۱۳, سه‌شنبه

پژوهشی پیرامون واژه ی " کیمیا "

 
کیمیا در فرهنگ واژه ها
کیمیا = عملی است که به سبب امتزاج روح و نفس، اجساد ناقصه را به مرتبه ٔ کمال رساند یعنی قلع و مس را نقره و طلا کند و چون این عمل خالی از حیله و مکر نیست آنرا به این نام خوانند (برهان قاطع) - دانش ساختن زر و سیم: لغت نامه ی دهخدا
کیمیا = دارای معانی زیر است: ۱. در باور قدما، ماده‌ای فرضی که به‌وسیلۀ آن می‌توان هر فلز پَست مانندِ مس را تبدیل به زر کرد؛ اکسیر. ۲. [مجاز] هرچیز نادر و کمیاب. ۳. [قدیمی] شیمی‌. ۴. (تصوف) [مجاز] مرشد کامل. ۵. [قدیمی، مجاز] مکر؛ حیله؛ تدبیر؛ افسون؛ فریب: نکشتم نرفتم به راه نیا / کنون ساخت بر من چنین کیمیا (فردوسی). ۶ - کیمیای سعادت [قدیمی، مجاز] مایۀ خوشبختی: دریغ و درد که تا این زمان ندانستم / که کیمیای سعادت رفیق بود رفیق (حافظ): فرهنگ فارسی عمید: 
کیمیا = معرب از یونانی خمیا (به معنی اختلاط و امتزاج) . قیاس شود با آلشیمی و شیمی فرانسوی و کمیستری انگلیسی (حاشیه ٔ برهان قاطع چاپ معین): لغت نامه ی دهخدا
کیمیا = یکی از شاخه ‌های علوم غریبه است که به کوشش در تبدیل کانی‌ها و فلزات می‌ پردازد.: دانشنامهٔ آزاد ویکی‌پدیا
انواع کیمیا
دانش کیمیا از ایران برآمد و از راه عرب ‌ها به اروپا هم راه یافت. خود واژه شیمی در فارسی هم فرانسوی شده واژه کیمیاست. علوم غریبه دارای پنج شاخه عمده می‌باشد که دانش طبیعی آن، کیمیا نامیده می‌شود. از دیگر شاخه‌ های آن به‌نظر ابوریحان بیرونی، میتوان به ‌هیمیا، ریمیا، لیمیا و سیمیا اشاره کرد. 
کیمیا در برخی از فرهنگ های جهان 
کیمیا  = (به زبان انگلیسی): تارنمای ویکی‌پدیا/ کیمیا = (به زبان فرانسوی): تارنمای ویکی‌پدیا/ کیمیا = (به زبان آلمانی): تارنمای ویکی‌پدیا/ کیمیا = (به زبان اسپانیولی): تارنمای ویکی‌پدیا/ کیمیا = (به زبان لاتین): تارنمای ویکی‌پدیا/ کیمیا = خيمياء (به زبان عربی): تارنمای ویکی‌پدیا
کیمیا در برخی از سروده ها
نگاه کنید  به گلچینی از سروده ها
تاریخچه ی کیمیا گری
کیمیا گری دربرگیرنده سنت‌های فلسفی متعددی است که دامنه آن چهار هزاره و سه قرن است. میل شدید این سنت‌ها به زبان رمزآمیز و نمادین بررسی تأثیرات متقابل و روابط تکوینی آنها را دشوار می‌سازد.  چندین شاخهٔ اصلی در این میان شناسایی می‌شود، که به نظر می‌رسد دستکم در مراحل اولیه پاگیری خود، تا حدود زیادی مستقل بوده‌اند: کیمیاگری چین، به مرکزیت چین و حوزه تأثیر فرهنگی آن؛ کیمیاگری هند در شبه قاره هند و کیمیاگری غربی، که مرکزیت آن در طول چندین هزاره بین مصر، یونان، و روم، جهان اسلام، و سرانجام اروپا متغیر بوده‌است. کیمیاگری چین ارتباط تنگاتنگی با تائوئیسم داشته است و کیمیاگری هندی به ادیان دارمایی مربوط می‌شده‌است، در حالی‌که کیمیاگری غربی نظام فلسفی خاص خود را به وجود آورده، که تنها ارتباط ظاهری آن با مذاهب اصلی غرب بوده است. هنوز مشخص نشده‌است که آیا این دو شاخه دارای ریشه‌ای مشترکند، یا تا چه حدی بر یکدیگر تأثیر گذاشته‌اند
گرچه کیمیاگری اشکال متعددی دارد، در فرهنگ عمومی اغلب از آن در داستان‌ها، فیلم‌ها، و بازی‌ها به عنوان روند مورد استفاده برای تبدیل سرب (یا دیگر فلزات) به طلا یاد می‌شود. همچنین صورت دیگری وجود دارد که در آن از کیمیاگری به عنوان جستجویی برای یافتن سنگ جادو نام برده می‌شود که ماده ‌ای برای تبدیل مواد کم‌ارزش مانند سرب به طلا یا اکسیری برای زندگی جاودان است.
کیمیا گران نامدار ایران
 هوشتانه یا اوستَن، یک کیمیاگر و فیلسوف مغ ایرانی در زمان هخامنشیان بود. نام دیگر هوشتانه هیوسایتانه به یونانی و هیوستانیوس به زبان مقدونی است. او که یکی از کیمیاگران سلسلهٔ مغان زرتشت به‌شمار می‌رفت، در جریان لشکرکشی خشایارشا به یونان او را همراهی کرد و در آنجا به آموزش کیمیاگری و جادوگری پرداخت. مکتب آموزشی او چنان مورد استقبال قرار گرفت که بنا به گفتهٔ پلینی، بسیاری از فیلسوفان یونان همچون فیثاغورث، امپدکلس، دموکریت، و افلاطون برای مطالعهٔ آن به خارج سفر کردند، و سپس برای آموزش آن بازگشتند. وی همچنین در یونان، آموزگاری دموکریت (مبتکر نظریهٔ اتم) را بر عهده داشت. از وی به عنوان نخستین نویسنده در جادوگری یاد می‌شود و همواره به عنوان یکی از اصلی‌ترین مراجع کیمیاگری مطرح بوده‌است و آثار بسیاری به او نسبت داده می‌شده‌است. مردم باستان کاوش سنگ جادو (سنگی که دارندهٔ آن می‌توانست با بهره ‌وری از آن فلزات را به زر تبدیل کند و با دستیابی به انوشگی عمری دراز داشته باشد، را از او می‌دانستند.
 ابوبکر محمّد بن زَکَریای رازی (۲۵۱ ه‍. ق ـ ۳۱۳ ه‍. ق) پزشک، فیلسوف و شیمی ‌دان ایرانی است. رازی آثار ماندگاری در زمینهٔ پزشکی و شیمی و فلسفه نوشته‌ است و به‌عنوان کاشف الکل، جوهر گوگرد (اسید سولفوریک) و نفت سفید مشهور است:
 زَکَریای رازی: نوشتاری از همین نگارنده به زبان انگلیسی
احمد بن عماد الدین پزشک، نویسنده و شیمی دان مسلمان ایرانی بود. او احتمالاً از اهالی نیشابور بوده است. از زندگی وی اطلاعات زیادی یافت نشده و شهرت او به نوشتهٔ مشهورش پیوند دارد.او نویسنده یک رساله کیمیاگری معروف به نام فی صناعة اکسیر است که نسخه خطی آن در کتابخانه ملی پزشکی ایالات متحده آمریکا نگهداری می‌شود.
 اَیدَمُر جلدکی با لقب عزالدین (؟ - ۱۳۴۲م) کیمیاگر ایرانی - مصری در سدهٔ هشتم هجری بود.
 بوالفتح عبدالرحمن منصور خازنی، دانشمند ایرانی و یونانی تباری بود که حدود سال ‌های ۱۱۱۵ تا ۱۱۲۱ میلادی برآمد. خازنی در سده پنجم و ششم نقش مهمی در تدوین گاه شماری جلالی داشت. وی خزانه ‌دار دربار سلجوقی در مرو نیز بود
 حسین بن علی بن عبدالصمد دؤلی كنانی اصفهانی با کنیهٔ ابو اسماعیل و لقب‌ های فخرُ الکُتّاب و مؤیِّدّ الدین، شهرت ‌یافته به طغرایی (انتساب به طُرّه یا طغرا) (۱۰۶۱ - ۱۱۲۱) ، کیمیاگر، طبیعت ‌شناس، شاعر، زبان‌شناس و ادیب عربی ایرانی بود که به وزارت سجلوقیان رسید و وزیر مسعود سلجوقی، امیر موصل شد.
تهیه و تدوین:
دکتر منوچهر سعادت نوری
*
منابعذ
کیمیا: لغت نامه ی دهخدا/ کیمیا  در فرهنگ فارسی عمید: تارنمای واژه یاب/ کیمیا: تارنمای ویکی‌پدیا/ کیمیا (به زبان انگلیسی): تارنمای ویکی‌پدیا/ کیمیا (به زبان فرانسوی): : تارنمای ویکی‌پدیا/ / کیمیا (به زبان آلمانی): تارنمای ویکی‌پدیا/ کیمیا (به زبان اسپانیولی): تارنمای ویکی‌پدیا/ کیمیا (به زبان لاتین): تارنمای ویکی‌پدیا/ کیمیا (به زبان عربی): تارنمای ویکی‌پدیا/ کیمیا در برخی از سروده ها: تارنمای گلچینی از سروده ها
 هوشتانه یا اوستَن: تارنمای ویکی‌پدیا/ ابوبکر محمّد بن زَکَریای رازی: تارنمای ویکی‌پدیا/ ابوبکر محمّد بن زَکَریای رازی: نوشتاری از همین نگارنده به زبان انگلیسی: تارنمای ایرانیان/ احمد بن عماد الدین: تارنمای ویکی‌پدیا/ اَیدَمُر جلدکی با لقب عزالدین: تارنمای ویکی‌پدیا/ بوالفتح عبدالرحمن منصور خازنی: تارنمای / ویکی‌پدیا/ حسین بن علی بن عبدالصمد: تارنمای ویکی‌پدیا
*
همچنین نگاه کنید به
*
========

۱۳۹۷ شهریور ۱۰, شنبه

یادداشتی در مورد زندگی و درگذشت سناتور جان مک‌کین

ماجرای زندگی او
جان مک‌کین (زادهٔ ۲۹ اوت ۱۹۳۶ – درگذشتهٔ ۲۵ اوت ۲۰۱۸) سیاست‌مدار آمریکایی و سناتور ایالات متحده از ایالت آریزونا بود. او در تاریخ بیست و پنج اوت ۲۰۱۸ (سوم شهریور ۱۳۹۷) در سن ۸۱ سالگی به علت "سرطان مغز پیشرفته" درگذشت.
 تحصیلات: لیسانس از آکادمی نیروی دریایی آمریکا 
تخصص: خلبان
 اقامتگاه: فینیکس، آریزونا، ایالات متحده ی آمریکا
بستگی سیاسی: عضو حزب جمهوری ‌خواه
برخی از فعالیت های او: شرکت در جنگ ویتنام و اسارت او بمدت ۵ سال. اسارت جان مک‌کین از ۲۶ اکتبر ۱۹۶۷ آغاز شد. او در حال انجام بیست و سومین مأموریت بمباران بر فراز ویتنام شمالی بود که هواپیمای او با اصابت موشکی بر فراز هانوی سقوط کرد. هر دو بازو و یک پای او هنگام خروج از هواپیما شکست و هنگامی در دریاچه تروک باک فرود آمد در آستانهٔ خفگی بود. برخی ویتنامی‌های شمالی او را نجات دادند و او را به زندان مرکزی هانوی بردند.
برخی از مشاغل او: سناتور ایالات متحده از آریزونا (۱۹۸۷ – ۲۰۱۸) - رئیس کمیته نیروهای مسلح سنا (۳ ژانویه ۲۰۱۵ – ۲۵ اوت ۲۰۱۸) - رئیس کمیته امور سرخپوستان سنا (۲۰۰۵ – ۲۰۰۷ ) - رئیس کمیته بازرگانی سنا (۲۰۰۳ – ۲۰۰۵) - عضو  مجلس نمایندگان ایالات متحده از آریزونا (۳ ژانویه ۱۹۸۳ – ۳ ژانویه ۱۹۸۷) 
 همسران: کرول شب (از ۱۹۶۵ تا۱۹۸۰) - سیندی لو هنسلی (از ۱۹۸۰ تا زمان مرگ) 
فرزندان: ۷ فرزند (شامل مگان مک‌کین دختر او که با برخی از برنامه ه‌ای تلویزیونی آمریکا همکاری دارد) 
برخی نظریات او درباره ی ایران
 جان مک کین از طرفداران سخت‌گیری بیشتر ایالات متحده در برخورد با ایران  بود. بنا بر گزارش تارنمای بی بی سی: "در میان مردم آمریکا سناتور مک‌کین به اتخاذ سیاست های سخت‌گیرانه علیه کشورهایی که آمریکا دشمن خود تلقی می‌کند شهرت داشت. او بارها از تغییر رژیم در ایران سخن گفت و در جریان کارزار نامزدی ریاست جمهوری خود هم از بمباران ایران سخن به میان کشید که با انتقاد شدید مخالفان جنگ روبرو شد".
 برخی نظریات درباره ی او
از سناتور مک کین به عنوان برترین اخلاق ‌مدار حزب جمهوری‌خواه یاد می‌شد. او در طول چهار دهه فعالیت سیاسی خود دو بار برای ورود به کاخ ‌سفید نامزد شد اما نتوانست وارد کاخ‌‎ سفید شود. با وجود این، از او به عنوان یکی از محبوب‌ترین چهره ‌های سیاسی آمریکا که مردم به چشم یک "رهبر" به او نگاه می‌کردند یاد می‌شود. جیمی کارتر و جرج دبلیو بوش روسای جمهور سابق آمریکا با انتشار بیانیه‌های مجزا نسبت به مرگ مک‌ کین ابراز تاسف کرده و "شجاعت، اخلاق ‌مداری و انسانیت" او را ستودند. جورج دبلیو بوش که مک کین را در انتخابات مقدماتی سال ۲۰۰۰ شکست داد، او را "میهن پرستی تراز اول" توصیف کرد. باراک اوباما رئیس‌جمهور سابق آمریکا که در سال ۲۰۰۸ با جان مک ‌کین برای ورود به کاخ ‌سفید رقابت کرد گفت که  سناتور مک کین به چیزی متعالی تر در زندگی وفادار بود. باراک اوباما، با صدور بیانیه‌ ای نوشت: "من و جان مک کین از دو نسل متفاوت، دو دیدگاه متفاوتیم و در بالاترین سطح سیاسی روبروی هم رقابت کرده‌ایم. اما در یک چیز با هم مشترک بودیم. در ایدئولوژی که چندین نسل آمریکایی و مهاجران برای آن جنگیده و جان فدا کرده‌اند. این عقیده که آمریکا سرزمینی است که همه چیز در آن ممکن است". دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا هم که بارها از مک کین به تندی انتقاد کرده بود و حتی دوران اسارات او به عنوان سرباز جنگی در ویتنام را به سخره گرفته بود در توییتر به خانواده ی مک‌کین تسلیت گفت. او در بیانیه ای گفت: "علیرغم اختلافات ما در عالم سیاست، من برای خدمات سناتور جان مک کین به کشورمان احترام قائلم و به احترام او دستور نیمه برافراشته ماندن پرچم های ایالات متحده تا روز خاکسپاری او را داده ام". جاستین ترودو، نخست وزیر کانادا هم درگذشت مک‌کین را تسلیت گفت و از او به عنوان یک وطن‌پرست شجاع یاد کرد.
خاطرات زندانبان ویتنامی "جان مک کین" از او
خلبان نیروی دریایی، جان مک کین، به عنوان اسیر جنگی در زندان مخوف هانوی موسوم به "هانوی هیلتون" اسیری سرسخت، صادق و عاشق کتاب شناخته می شد که بحث های تندی را با زندانبانان ویتنامی خود بر سر جنگ براه می انداخت. یکی از این زندانبانان، که رییس زندان مخوف هائو لو در هانوی بوده، مشاجرات لفظی با زندانی مشهور این زندان را به یاد داشته و می گوید که سرسختی و ماندن مک کین بر نظرات و باورهایش در مورد جنگ باعث شده که وی به عنوان رییس زندان او را تحسین کند. سرهنگ بازنشسته "تران ترونگ دویت" در این باره می گوید: ”سرسختی و لجاجت، دیدگاه ثابت و استوار او بود که هنگام بحث کردن برایم جذابیت داشت”.
برخی مرثیه خوانی ها در مورد او
مرثیه ی جرج دبلیو بوش
مرثیه ی جرج دبلیو بوش/ در ویدیویی دیگر
مرثیه ی باراک اوباما
مرثیه ی باراک اوباما/ در ویدیویی دیگر
مرثیه ی مگان مک‌کین
https://www.youtube.com/watch?v=LYcHx3n3Rss
اجرای ترانه ی محبوب جان مک کین در مراسم سوگواری او
"دنی بوی" ترانه ی محبوب و بسیار مورد علاقه ی جان مک کین بود. ترانه ی "دنی بوی" توسط "رنه فلمینگ" در مراسم سوگواری مک کین در روز شنبه اول سپتامبر ۲۰۱۸ (۱۰ شهریور ۱۳۹۷) به نحوی شایان تحسین بمورد اجرا گذاشته شد:
https://www.youtube.com/watch?v=9ygJD8dxi3o
باید یادآور ساخت که "رنه فلمینگ" خوانندهٔ مشهور اپرا در ایالات متحده است و به عقیده بسیاری، در صدای او رنگی از رنج وجود دارد که آن ‌را منحصربه‌ فرد می‌ کند. از رنه فلمینگ در محافل هنری با لقب "الهه ی‌ مغرور" یاد می‌شود.
وصیت ‌نامه ی او
به گزارش اسپوتنیک به نقل از شبکه تلویزیونی امریکایی ان بی سی، جان مک‌کین سناتور امریکایی که بر اثر بیماری سرطان مغز درگذشت، در وصیت‌نامه‌اش برای آخرین بار شهروندان امریکا را خطاب قرار داد و به‌طور غیرمستقیم از سیاست دونالد ترامپ، رئیس جمهور ایالات متحده امریکا انتقاد کرد. مک‌کین در وصیت‌نامه‌اش نوشته است که قدرت و عظمت رو به ضعیف ‌شدن است، به گفته وی، امریکا به‌دلیل اینکه به‌جای نابود کردن دیوارها، در عقب آنها پنهان می‌شود، عظمت ‌اش را از دست می‌ دهد. احتمالاْ منظور این سیاست‌مدار امریکایی از ساخت دیوار در مرز با مکزیک برای مبارزه با مهاجران بوده است، اما وی نامی از رئیس جمهور امریکا نبرده است. مک‌کین در وصیت‌نامهٔ خود از امریکایی‌ها به خاطر "دادن افتخار خدمت به آنها و زندگی که وی در طول خدمت در ارتش و سیاست داشته است" سپاسگزاری کرده است. سیاست‌مدار فقید امریکایی نوشته است: "من سعی کردم با افتخار به کشور م خدمت کنم. من اشتباه هم کرده‌ام اما امیدوارم که عشق من به امریکا سمت دیگر ترازو را سنگین‌تر کرده باشد". در ادامهٔ وصیت‌نامهٔ مک‌کین آمده است: ما شهروندان عظیم‌ترین کشور جهان هستیم و ملت ما ملت آرمان هاست. ما مورد عنایت خداوند قرار گرفته‌ایم و با حفظ آرمان ‌ها، لطف پروردگار را به کل بشریت هدیه می‌کنیم
مراسم سوگواری و خاک سپاری او
در مراسم سوگواری مک کین در روز شنبه اول سپتامبر ۲۰۱۸ دونالد ترامپ رئیس جمهور امریکا حضور نداشت زیرا بر اساس گزارش ‌ها خانواده ی مک کین از او دعوت نکرده بودند. اما، ایوانکا دختر ترامپ، جرد کوشنر داماد ترامپ، جان کلی رئیس دفتر و جان بولتون مشاور امنیت ملی ترامپ و هنری کیسینجر وزیر خارجه اسبق آمریکا در کلیسا حضور داشتند. پیکر جان مک کین روز یکشنبه دوم سپتامبر ۲۰۱۸ (۱۱شهریور ۱۳۹۷) طی یک مراسم خاص در اکادمی نیروی دریایی ایالات متحدۀ امریکا در شهر آناپولیس، پایتخت ایالت مریلند در کنار آرامگاه دریا سالار چارلز لارسن (همکلاس سابق وی در آکادمی) به خاک سپرده شد.
تهیه و تدوین:
دکتر منوچهر سعادت نوری
*
منابع و مآخذ
جان مک‌کین: تارنمای ویکی‌پدیا/ برخی نظریات او درباره ی ایران: تارنمای ویکی‌پدیا و تارنمای بی بی سی/ برخی نظریات درباره ی او (جان مک‌کین، سناتور برجسته آمریکایی): تارنمای بی بی سی/ درگذشت سناتور مک‌کین و پرچم کاخ سفید: تارنمای بی بی سی/ ادای احترام روسای جمهور سابق به جان مک‌کین: تارنمای بی بی سی/ خاطرات زندانبان ویتنامی "جان مک کین" از او: تارنمای پیشگامان/ برخی مرثیه خوانی ها در مورد او: تارنمای یوتیوب/ ترانه ی "دنی بوی" توسط "رنه فلمینگ": تارنمای یوتیوب/ رنه فلمینگ: تارنمای ویکی‌پدیا/ وصیت ‌نامه ی جان مک‌کین: تارنمای اسپوتنیک/ مراسم سوگواری و خاکسپاری او: بسیاری از تارنماها
*
==========