قلعه ی دختر یکی از مهمترین آثار باستانی در قافلانکوه
برخی از ویژگی های مهم قافلانکوه
قافلانکوه نام رشته کوهی در شرق شهرستان "میانه" است. نام این رشته کوه در گویش محلی قافلانتی می‌باشد که هم اکنون نیز این نام بکار می‌رود. قافلان در ترکی به معنی پلنگ است. شکل قدیمی‌تر قافلانکوه، قپلانتو است که واژه ای ترکی و به معنای «کنام پلنگان» است. "کنام" به معنای آشیان، جایگاه، خانه، سرا، مسکن و "پلنگ" نماد غرور و چالاکی و قدرت است. همچنین باید به یاد آورد که فردوسي سروده است: "و مارا زبدها تو باشی پناه - چو گم شد سرتاج کاوس شاه/ دریغ است ایران که ویران شود - کنام پلنگان و شیران شود". فردوسي در مصرع دوم "کنام پلنگان و شیران" اشاره به مام میهن دارد. در واقع فردوسی بیان می دارد که دریغ است ایران که آشیانه ی مردان شجاع و دلیر است از دست برود و ویران شود. شکل قدیمی این نام در نام روستای قپلانتو در حوالی سقز محفوظ مانده است. ژان دیولافوا نام این رشته کوه را کوه ببر ذکر کرده است.
جایگاه تاریخی قافلانکوه
در هزاره اول قبل از میلاد رشته کوه "کنام پلنگان" یا قافلانکوه بخشی از حکومت گیزیل بوندا بوده است. گیزیل بوندا چهارمین قبیلهٔ مهم از قبایل ماد است و گیزیل بونداییان در آغاز هزارهٔ یکم در نواحی و دامنه‌های جبال قافلانکوه ساکن بودند. ناحیهٔ گیزیل بوندا بر مسیر رود قزل اوزن قرار داشت و ویژگی رود مزبور مارپیچی بودن آن است. قزل‌اوزن در اثنای مسیر از شمال غرب بسوی جنوب شرق میان کوه های آق‌داغ دنبالهٔ البرز جاری می‌شود و درّه‌ای که در این مسیر تشکیل می‌دهد در دوران کهن آندیا نامیده می‌شد. در بخش شمال شرقی این درّه رودکی از کوهستان سهند سرازیر می‌شود و با قزل‌اوزن تلاقی می‌کند که اکنون شهر میانه بر کرانهٔ آن قرار دارد. این رودک و جویبارهایی که بدان می‌ریزند در دوران باستان ناحیهٔ زیکرتو را تشکیل می‌داد.
آریائی نشین شدن قافلانکوه
بنا بر نوشته ی همین نگارنده در مورد مردمان ماد: " نخستین آریایی‌هایی که به ایران آمدند کاسی‌ها، لولوبیان و گوتیان بودند. آنگاه سه گروه بزرگ آریایی به ایران آمدند و هر یک در قسمتی از ایران سکنی گزیدند: مادها در شمال غربی ایران، پارس‌ها در قسمت جنوبی و پارت‌ها در حدود خراسان امروزی. نخستین دسته از آریاییان که در نواحی غرب ایران موفق به تشکیل حکومت شد، قوم ماد بود". همانطور که اشاره شد گیزیل بوندا چهارمین قبیلهٔ مهم از قبایل ماد است و گیزیل بونداییان در آغاز هزارهٔ یکم در دامنه های جبال قافلانکوه ساکن بودند و حکومت می کردند.
آگاهی های بیشتر پیرامون قافلانکوه
* قافلانکوه کوهی است از کوههای آذربایجان که از سطح دریا ۱۵۴۰ متر بلندی دارد. این کوه جزء جبالی است که از منتهی الیه شمال شرقی آذربایجان شروع شده و به سواحل جنوبی بحر خزر می رسد و به ملاحظه ٔ چشمه های آب گرم معدنی ممزوج با مواد گوگردی که در مواضع بسیاری از آن موجود است معلوم می شود که در معرض آتش فشان ها واقع و بر اثر زیر و زبر شدن زمین های این نواحی بدست آمده است . قله های کوههای این رشته دارای برفهای دائمی است.
* قافلانکوه ن رشته کوهی در شرق شهرستان "میانه" است. در کتاب‌های تاریخی و سفرنامه‌های جهانگردان نام این شهرستان را میانج ثبت کرده‌اند. چون این شهرستان به نوشته برخی، پیش از میلاد مسیح در خط مرزی دو سرزمین ماد و پارت قرار گرفته بود. با این حال شهرستان میانه در قرنهای هفتم و هشتم هجری علاوه بر میانج نام دیگری چون " گرمرود " داشته و در برخی از کتاب‌های آن زمان برای شناسایی آن از هر دو نام (گرمرود و میانه) استفاده شده است یشینه و سابقه تاریخی شهرستان میانه به ده‌ها سال قبل از میلاد مسیح بازمی‌گردد و بعضی نوشته‌ها سابقه تاریخی میانه را تا ۷۲۰ سال پیش از میلاد نیز نقل می‌کنند. وجود کتیبه‌های آشوری و اورارتویی در بعضی مناطق آذربایجان و کشف آثار باستانی و مجسمه‌های سفالین در شهرستان میانه، قدمت تاریخی آن را به دوره‌های پیش از تشکیل دولت ماد می‌رساند.
* احمد کسروی در کتاب کاروند خود جزء تی در نام کوه قافلانتی را در زبان های کهن هند و ایرانی به معنی کوه می گیرد. ولی به سراغ منشأ کلمه قافلان نمی رود. اگر جزء لان را جدا از قاف به معنی لانه و مکان بگیریم در این صورت قاف (علی القاعده کاپ) باید اشاره به نام حیوانی باشد. و پیداست که این نشانگر واژه فارسی کهن کپی یعنی میمون است. آلترناتیو ترکی کاپلان - تی (کوه پلنگ) هم برای آن متصور است.
قلعه ی دختر یکی از مهمترین آثار باستانی در قافلانکوه
قلعه ی دختر یا قیز قالاسی در دو کیلومتری پل‌دختر (میانه) در رشته کوه قافلانکوه واقع شده‌است. ژان دیولافوا در صفحه ۷۲ از کتاب خود قدمت این قلعه را به زمان اردشیر یکم (هخامنشی) رسانده و هدف بنای آن را زندانی برای شاهزاده خانم شورشی ذکر کرده‌است. برخی دیگر بنای آن را با قدمت ۸ تا ۱۲ قرن ذکر کرده‌اند. ولی با توجه به پایه های ساخت قلعه و مصالح بکار برده شده تخمین به اوایل دوره ساسانیان نیز زده می‌شود.
تهیه و تدوین:
دکتر منوچهر سعادت نوری
*
منابع و مآخذ
قافلانکوه: تارنمای ویکی‌پدیا/ معنای "کنام پلنگان و شیران شود": تارنمای ایران و آمریکا/ گیزیل بوندا : تارنمای ویکی‌پدیا/ مادها، پارس‌ها و پارت‌ها: تارنمای ایرانیان درپهنه ی سرزمین نیاکان آریایی/ آگاهی های بیشتر پیرامون قافلانکوه: تارنمای واژه نامه ی پارسی ویکی و شهرستان میانه: تارنمای ویکی‌پدیا و تحقیقی در باب معنی لفظی نام کوه قافلانتی: تارنمای ویستا/ قلعه دختر: تارنمای ویکی‌پدیا
*
گزیده ای از نوشتارها
http://msnselectedarticles.blogspot.com/2018/08/blog-post.html
بخش های پیشین مجموعه ی ایرانیان درپهنه ی سرزمین نیاکان آریایی
برخی از ویژگی های مهم قافلانکوه
قافلانکوه نام رشته کوهی در شرق شهرستان "میانه" است. نام این رشته کوه در گویش محلی قافلانتی می‌باشد که هم اکنون نیز این نام بکار می‌رود. قافلان در ترکی به معنی پلنگ است. شکل قدیمی‌تر قافلانکوه، قپلانتو است که واژه ای ترکی و به معنای «کنام پلنگان» است. "کنام" به معنای آشیان، جایگاه، خانه، سرا، مسکن و "پلنگ" نماد غرور و چالاکی و قدرت است. همچنین باید به یاد آورد که فردوسي سروده است: "و مارا زبدها تو باشی پناه - چو گم شد سرتاج کاوس شاه/ دریغ است ایران که ویران شود - کنام پلنگان و شیران شود". فردوسي در مصرع دوم "کنام پلنگان و شیران" اشاره به مام میهن دارد. در واقع فردوسی بیان می دارد که دریغ است ایران که آشیانه ی مردان شجاع و دلیر است از دست برود و ویران شود. شکل قدیمی این نام در نام روستای قپلانتو در حوالی سقز محفوظ مانده است. ژان دیولافوا نام این رشته کوه را کوه ببر ذکر کرده است.
جایگاه تاریخی قافلانکوه
در هزاره اول قبل از میلاد رشته کوه "کنام پلنگان" یا قافلانکوه بخشی از حکومت گیزیل بوندا بوده است. گیزیل بوندا چهارمین قبیلهٔ مهم از قبایل ماد است و گیزیل بونداییان در آغاز هزارهٔ یکم در نواحی و دامنه‌های جبال قافلانکوه ساکن بودند. ناحیهٔ گیزیل بوندا بر مسیر رود قزل اوزن قرار داشت و ویژگی رود مزبور مارپیچی بودن آن است. قزل‌اوزن در اثنای مسیر از شمال غرب بسوی جنوب شرق میان کوه های آق‌داغ دنبالهٔ البرز جاری می‌شود و درّه‌ای که در این مسیر تشکیل می‌دهد در دوران کهن آندیا نامیده می‌شد. در بخش شمال شرقی این درّه رودکی از کوهستان سهند سرازیر می‌شود و با قزل‌اوزن تلاقی می‌کند که اکنون شهر میانه بر کرانهٔ آن قرار دارد. این رودک و جویبارهایی که بدان می‌ریزند در دوران باستان ناحیهٔ زیکرتو را تشکیل می‌داد.
آریائی نشین شدن قافلانکوه
بنا بر نوشته ی همین نگارنده در مورد مردمان ماد: " نخستین آریایی‌هایی که به ایران آمدند کاسی‌ها، لولوبیان و گوتیان بودند. آنگاه سه گروه بزرگ آریایی به ایران آمدند و هر یک در قسمتی از ایران سکنی گزیدند: مادها در شمال غربی ایران، پارس‌ها در قسمت جنوبی و پارت‌ها در حدود خراسان امروزی. نخستین دسته از آریاییان که در نواحی غرب ایران موفق به تشکیل حکومت شد، قوم ماد بود". همانطور که اشاره شد گیزیل بوندا چهارمین قبیلهٔ مهم از قبایل ماد است و گیزیل بونداییان در آغاز هزارهٔ یکم در دامنه های جبال قافلانکوه ساکن بودند و حکومت می کردند.
آگاهی های بیشتر پیرامون قافلانکوه
* قافلانکوه کوهی است از کوههای آذربایجان که از سطح دریا ۱۵۴۰ متر بلندی دارد. این کوه جزء جبالی است که از منتهی الیه شمال شرقی آذربایجان شروع شده و به سواحل جنوبی بحر خزر می رسد و به ملاحظه ٔ چشمه های آب گرم معدنی ممزوج با مواد گوگردی که در مواضع بسیاری از آن موجود است معلوم می شود که در معرض آتش فشان ها واقع و بر اثر زیر و زبر شدن زمین های این نواحی بدست آمده است . قله های کوههای این رشته دارای برفهای دائمی است.
* قافلانکوه ن رشته کوهی در شرق شهرستان "میانه" است. در کتاب‌های تاریخی و سفرنامه‌های جهانگردان نام این شهرستان را میانج ثبت کرده‌اند. چون این شهرستان به نوشته برخی، پیش از میلاد مسیح در خط مرزی دو سرزمین ماد و پارت قرار گرفته بود. با این حال شهرستان میانه در قرنهای هفتم و هشتم هجری علاوه بر میانج نام دیگری چون " گرمرود " داشته و در برخی از کتاب‌های آن زمان برای شناسایی آن از هر دو نام (گرمرود و میانه) استفاده شده است یشینه و سابقه تاریخی شهرستان میانه به ده‌ها سال قبل از میلاد مسیح بازمی‌گردد و بعضی نوشته‌ها سابقه تاریخی میانه را تا ۷۲۰ سال پیش از میلاد نیز نقل می‌کنند. وجود کتیبه‌های آشوری و اورارتویی در بعضی مناطق آذربایجان و کشف آثار باستانی و مجسمه‌های سفالین در شهرستان میانه، قدمت تاریخی آن را به دوره‌های پیش از تشکیل دولت ماد می‌رساند.
* احمد کسروی در کتاب کاروند خود جزء تی در نام کوه قافلانتی را در زبان های کهن هند و ایرانی به معنی کوه می گیرد. ولی به سراغ منشأ کلمه قافلان نمی رود. اگر جزء لان را جدا از قاف به معنی لانه و مکان بگیریم در این صورت قاف (علی القاعده کاپ) باید اشاره به نام حیوانی باشد. و پیداست که این نشانگر واژه فارسی کهن کپی یعنی میمون است. آلترناتیو ترکی کاپلان - تی (کوه پلنگ) هم برای آن متصور است.
قلعه ی دختر یکی از مهمترین آثار باستانی در قافلانکوه
قلعه ی دختر یا قیز قالاسی در دو کیلومتری پل‌دختر (میانه) در رشته کوه قافلانکوه واقع شده‌است. ژان دیولافوا در صفحه ۷۲ از کتاب خود قدمت این قلعه را به زمان اردشیر یکم (هخامنشی) رسانده و هدف بنای آن را زندانی برای شاهزاده خانم شورشی ذکر کرده‌است. برخی دیگر بنای آن را با قدمت ۸ تا ۱۲ قرن ذکر کرده‌اند. ولی با توجه به پایه های ساخت قلعه و مصالح بکار برده شده تخمین به اوایل دوره ساسانیان نیز زده می‌شود.
تهیه و تدوین:
دکتر منوچهر سعادت نوری
*
منابع و مآخذ
قافلانکوه: تارنمای ویکی‌پدیا/ معنای "کنام پلنگان و شیران شود": تارنمای ایران و آمریکا/ گیزیل بوندا : تارنمای ویکی‌پدیا/ مادها، پارس‌ها و پارت‌ها: تارنمای ایرانیان درپهنه ی سرزمین نیاکان آریایی/ آگاهی های بیشتر پیرامون قافلانکوه: تارنمای واژه نامه ی پارسی ویکی و شهرستان میانه: تارنمای ویکی‌پدیا و تحقیقی در باب معنی لفظی نام کوه قافلانتی: تارنمای ویستا/ قلعه دختر: تارنمای ویکی‌پدیا
*
گزیده ای از نوشتارها
http://msnselectedarticles.blogspot.com/2018/08/blog-post.html
بخش های پیشین مجموعه ی ایرانیان درپهنه ی سرزمین نیاکان آریایی
