طبقه بندی علمی هندوانه
راسته: کدوسانان/ تیره: کدوییان/ رده: سیترولوس/ گونه: لاناتوس/ نام علمی: سیترولوس لاناتوس
برخی از ویژگی های مهم هندوانه
هندوانه نوعی میوه از دستهٔ صیفی‌جات است که در جالیز رشد می‌کند. منشأ آن آفریقای جنوبی است. شواهدی از کاشت آن در دره ی رود نیل از هزاره ی دوم پیش از میلاد به بعد یافت شده است. دانه‌های هندوانه در محل مقبره ی عنخ‌آمون فرعون مصر یافت شده است. در قرن هفتم هندوانه در هندوستان کاشته شد، و در قرن دهم به چین رسید. در سال ۱۵۷۶ ساکنان اسپانیا آن را در فلوریدا کاشتند؛ و در سال ۱۶۲۹ در ماساچوست کاشته شد و در سال ۱۶۵۰ مانند بسیاری از کلونی‌های بریتانیایی و هلندی در پرو، برزیل و پاناما هم کاشته شد. تقریباً همان زمان بومیان آمریکا این محصول را در دره می‌سی‌سی‌پی و فلوریدا می‌کاشتند. هندوانه هنگام معرفی آن توسط کاشفانی مانند کاپیتان جیمز کوک، در هاوایی و دیگر جزایر پاسیفیک خیلی زود پذیرفته شد.
هندوانه گیاهی بزرگ، پهن و یک ساله و یک پایه است. ساقهٔ خزنده و برگ‌های پهن و کرک‌دار با بریدگی‌های عمیق و گل‌های سفید یا زرد دارد. پوست هندوانه، ضخیم، صاف و سبزرنگ است و معمولاً راه راه هایی به رنگ سبزتیره یا نقاط زردرنگ دارد. گوشت آن شیرین و آبدار معمولاً به رنگ قرمز پررنگ یا صورتی است. گاهی اوقات هم گوشت آن به رنگ نارنجی، زرد یا سفید است. دانه‌های زیادی دارد که ممکن است سفید و نرم یا سیاه و سخت باشند. تلاش‌های قابل توجهی برای تولید انواع مقاوم به بیماری و انواع بی دانه یا با دانه های سفید قابل هضم صورت گرفته است. بسیاری از ارقام آن می توانند ۱۰۰ روز بعد از کاشت، میوهٔ کامل تولید کنند. میوه را می‌توان خام خورد یا ترشی انداخت یا پوست آن را پخت. در سال ۲۰۱۴، تولید جهانی هندوانه ۱۱۱ میلیون تن بود. چین با تولید ۶۷٪ کل تولید رتبه اول را در جهان داشت. رتبه‌های بعدی را با کمتر از ۴٪ تولید جهان ترکیه، ایران، برزیل و مصر داشتند.
پیشینه ی تاریخی کشت هندوانه در ایران
در مدارک و منابع تاریخی، هیچ گونه اشاره ای به تاریخچه ی کشت هندوانه در ایران نشده است. به نظر نگارنده ی این
نوشتار، در ایران باستان همزمان با کوچ آریایی ها به نقاط مختلف فلات ایران، گروهی نیز به مناطق پر آب مانند سواحل درینن مازندران و کناره های زاینده رود در اصفهان کوچ نمودند و در کشتزارها، تخم میوه ی سرزمین هند (هندوان) را کاشتند و میوه ی حاصله از آن را هندوانه خواندند. بر پایه ی نوشته ی لغت نامه ی دهخدا: "هندوانه یا هندویانه (بنا بر فارسنامه ی ابن بلخی) از هندوان + پسوند نسبت ه، میوه ای است که از هند می آید".
خاقانی و انوری سرایندگان و دانشمندان ایرانی قرن ششم قمری نیز در ارتباط با پیوند هندوانه و سرزمین هند چنین گفته اند:
من صید آنکه کعبهٔ جان‌هاست منظرش/ با من به پای پیل کند جنگ عبهرش...
خاقانی است هندوی آن هندوانه زلف/ وان زنگیانه خال سیاه مدورش: خاقانی
لاله راندن به دم و سوختن اندر آتش/ هندوان دست ببردند بدین هر دو نگار
هندوانه دو عمل پیش گرفت او یارب/ داری از هر دو عمل یار مرا برخوردار
هندوان را چه اگر گرم و تر آمد به مزاج/ عشقشان در دل از آن گرمتر آمد صدبار: انوری
استفاده از واژه ی "هندوانه" در برخی از اصطلاحات و ضرب المثل های فارسی مانند "هندوانه زیر بغل فلانی گذاشتن" و یا " با یکدست نمی توان دو تا هندوانه را برداشت" نیز یکی دیگر از دلایل قدمت تاریخی شناخت "هندوانه" در فرهنگ ایران و ایرانیان است
مهمترین نقاط کشت هندوانه در ایران
محصول هندوانه در بهار در شهرهای جیرفت و کهنوج، میناب، ایرانشهر و دزفول، در تابستان در ورامین، سمنان، مشهد، اصفهان، همدان، تبریز، میاندوآب، در پاییز در دزفول و زمستان در میناب، جیرفت و کهنوج تولید می‌گردد. هندوانه تولید شده در ایران به کشورهایی مانند عراق، ترکیه، امارات، کویت و بحرین نیز صادر می‌گردد.
ارقام خارجی و ایرانی هندوانه
بیش از ۱۲۰۰ رقم هندوانه وجود دارد که از نظر وزن متفاوت هستند، گوشت آنها می‌تواند به رنگ قرمز، صورتی، نارنجی، زرد یا سفید باشد. مهمترین ارقام خارجی عبارتند از: «کارولینا کراس» سنگین‌ترین رقم هندوانهٔ حال حاضر جهان به وزن ۱۵۹ کیلوگرم است - رقم «گلدن مایگت» پس از رسیدن، پوست طلایی و گوشت صورتی دارد و از زمان کاشت تا برداشت آن ۷۰ روز طول می‌کشد - رقم «اورنجگلو» گوشت بسیار شیرین نارنجی دارد و میوه ای بزرگ و کشیده به وزن ۹ الی ۱۴ کیلوگرم است - رقم «ماه و ستارگان» که در سال ۱۹۲۶ تولید شد - رقم «دنسوکه» میوه گردی با وزنی بیش از ۱۱ کیلوگرم دارد، پوست آن برنگ سیاه است و راه راه یا خال ندارد و فقط در جزیره هوکایدو ژاپن رشد می‌کند، در آنجا هر سال بیش از ۱۰٬۰۰۰ هندوانه تولید می‌شود. در ژوئن سال ۲۰۰۸، یکی از نخستین هندوانه های برداشت شده در مزایده‌ای به قیمت ۶۵۰٬۰۰۰ ین (۶۳۰۰ دلار آمریکا) فروخته شد که گرانترین هندوانهٔ فروخته شده تا آن زمان بود. متوسط قیمت فروش معمولاً حدود ۲۵۰۰۰ ین (۲۵۰ دلار) است
مهمترین ارقام موجود هندوانه در ایران شامل قرق، خانمی، شریف آباد، محبوبی و پوست سفید همدان هستند. ارقام خارجی (بیشتر انواع آمریکایی) هندوانه که کشت بعضی از آنها در ایران نتایج خوبی داشته عبارتند از چهار لستون گری (در ایران معروف به هندوانه مهندسی)، بلاک دایموند، دیکیس کوئین، فرفاکس و چیلیان بلاک.
ارزش غذایی هندوانه
جدول مقدار عوامل مغذی در هر ۱۰۰ گرم هندوانه
انرژی ۳۰ کیلو کالری/ کربوهیدرات‌ها ۷٫۵۵ گرم/ قندها ۶٫۲ گرم/ فیبر ۰٫۴ گرم/
چربی ۰٫۱۵ گرم/ پروتئین ۰٫۶۱ گرم/ آب ۹۱٫۴۵ گرم/ ویتامین آ معادل ۲۸ میکروگرم
ویتامین ب۱ (تیامین) ۰٫۰۳۳ میلی‌گرم/ ویتامین ب۲ (ریبوفلاوین) ۰٫۰۲۱ میلی‌گرم
ویتامین ب۳ (نیاسین) ۰٫۱۷۸ میلی‌گرم/ پانتوتنیک اسید (ویتامین ب۵) ۰٫۲۲۱ میلی‌گرم
ویتامین ب۶: ۰٫۰۴۵ میلی‌گرم/ اسید فولیک ۳ میکروگرم/ ویتامین ث ۸٫۱ میلی‌گرم
کلسیم ۷ میلی‌گرم/ آهن ۰٫۲۴ میلی‌گرم/ منیزیم ۱۰ میلی‌گرم/ فسفر ۱۱ میلی‌گرم
پتاسیم ۱۱۲ میلی‌گرم/ روی ۰٫۱۰ میلی‌گرم
خواص غذایی و درمانی هندوانه
مهمترین خواص غذایی و درمانی هندوانه عبارتند از:
* ماده ای به نام سیترولین که در هندوانه به فراوانی یافت می شود، مسئول کاهش کلسترول، فشار خون، وزن و جلوگیری از تشکیل پلاک سرخرگی می باشد. در واقع مصرف این میوه موجب کاهش آترواسکلروز (تصلب شرایین) می گردد * جلوگیری از خطر بیماری سرطان * کمک به داشتن پوستی درخشنده * حفاظت در برابر اشعه ی ماورای بنفش * کاهش کرم‌ها از سیستم گوارشی * کاهش خطر شکل گرفتن سنگ کلیه * کمک به بهبود خشکی و درد ماهیچه ها * پیشگیری از بعضی از بیماری های قلبی و عروقی * کاهش صدمات ناشی از استرس، استعمال دخانیات، سموم محیطی و داروها * هندوانه باعث رقیق شدن خون می شود و مصرف آن، برای افرادی که خون غلیظ دارند مناسب است * چون برای تعدیل مزاج مناسب است افرادی که صفرا در معده و کبدشان زیاد تولید می‌شود باید بیشتر از این میوه مصرف کنند * مصرف هندوانه برای افرادی که دارای بدنی لاغر، خشک و گرم هستند بهتر است چون جلوی ضعف آنها را می گیرد * برای خانم های باردار: تحقیقات و مطالب منتشره در "نشریه ی بین المللی زنان و زایمان" بیانگر این است که ترکیبات لیکوپن بروز پری اکلامپسی (فشار خون دوره بارداری) را ۵۰ درصد کاهش می دهد و مصرف هندوانه در دوران بارداري نقش مهمي در سلامت مادر و جنين ايفا مي‌كند
هندوانه: در زنجیری از سروده ها
(برگرفته از تارنمای گلچینی از سروده ها)
گشت مردی شریک پرخواری/ کرد تقسیم توشه را باری
گفت یک چیز ازین دوگانه بخواه/ خربزه یا که هندوانه بخواه
گفت من هر دوانه می‌خواهم/ خربزه، هندوانه می‌خواهم
برد مشروطه داغ و چوب و فلک/ جای آن ساخت حبس نمره یک
شحنهٔ شهر هر دو وانه گرفت/ خربزه داشت هندوانه گرفت… : ملک الشعرای بهار
*
از عطر پونه ها به لبِ چشمه سارها/ از هندوانه، خربزه، در کشتزارها
از سقّز و نبات و از این گونه بارها/ مانده است طعم در دهنم با چنان اثر
کز روزهاى گمشده ام مى دهد خبر… : شهریار
*
آخ … چه قدر روشنی خوبست
چه قدر روشنی خوبست و من چه قدر دلم می خواهد
که یحیی یک چارچرخه داشته باشد
و یک چراغ زنبوری و من چه قدر دلم میخواهد
که روی چارچرخه ی یحیی میان هندوانه ها و خربزه ها بنشینم
و دور میدان محمدیه بچرخم
آخ … چه قدر دور میدان چرخیدن خوبست… : فروغ فرخزاد
*
رباعی هندوانه
اگر خواهی تو عمری شادمانه/ بخوان اوصاف_ ناب_ هندوانه
برای_ تندرستی ، در زمانه/ بنوش هر روز آب_ هندوانه: دکتر منوچهر سعادت نوری.
خواص گوناگون هندوانه در برخی از گزارشات ویدیویی
خواص غذایی و درمانی هندوانه
https://www.youtube.com/watch?v=m5xIU85S4Es
مضرات مصرف هندوانه
https://www.youtube.com/watch?v=SNIROUBT4HY
تولید و صادرات هندوانه ی ایران در برخی از گزارشات خبری
* یک سال آب آشامیدنی تهران، برای تولید یک سال هندوانه صادراتی در ایران: در ایران آمار نشان می‌دهد که صادرات هندوانه ۵۰ درصد بیشتر شده. با اینکه ۸۰ درصد هندوانه جهان را چین تامین می‌کند اما ایران با ۴درصد، سومین صادرکننده هندوانه به شمار می‌رود. اما آنچه بسیاری را متعجب کرده این است که در کشوری کم آب، چرا باید تولید و صادرات میوه‌ای که بسیار آب بَر است، بیشتر شود. (گزارش سیاوش اردلان)
* هندوانه هایی که آب ایران را صادر می‌کنند: کارشناسان اقتصادی برآورد کرده‌اند، کشت هر کیلو هندوانه تقریبا آبی معادل ۶۰۰ بطری آب معدنی نیاز دارد و این میزان مصرف آب برای کاشت این محصول و صادرات آن به کشورهای دیگر در واقع صادرات آب با قیمتی بسیار ناچیز به کشورهای دیگر محسوب می‌شود و این مساله هزینه زیادی را برای اقتصاد کشور به همراه دارد. در آمارهایی که در زمینه صادرات هندوانه ارائه می‌شود آمده که ایران مثلا در سال ٩٣ حدود ٨٣٣ هزار تن هندوانه به قیمت ٧٠٠ تومان در هر کیلو صادر کرده که این رقم معادل ٢٠٨ میلیارد لیتر آب مصرف کرده است. از طرفی تنها ٢٢میلیون دلار ارز به کشورمان در ازای صادرات هندوانه وارد شده که این امر با توجه به بهای تمام شده آب مصرفی توجیه اقتصادی ندارد (گزارش اقتصاد آنلاین)
تهیه و تدوین:
دکتر منوچهر سعادت نوری
*
منابع و مآخذ
طبقه بندی علمی هندوانه و برخی از ویژگی های مهم هندوانه: جستجو در تارنمای گوگل/ ارزش غذایی هندوانه: تارنمای ویکی‌پدیا/ پیشینه ی تاریخی کشت هندوانه در ایران: نظر نگارنده ی این نوشتار/ هندوانه در لغت نامه ی دهخدا: تارنمای واژه نامه پارسی ویکی/ خواص غذایی و درمانی هندوانه: تارنمای کدبانو/ مهمترین نقاط کشت هندوانه در ایران و ارقام خارجی و ایرانی هندوانه: تارنمای ویکی‌پدیا/ هندوانه: در زنجیری از سروده ها: تارنمای گلچینی از سروده ها/ خواص گوناگون هندوانه در برخی از گزارشات ویدیویی: تارنمای یوتیوب/ تولید و صادرات هندوانه ی ایران در برخی از گزارشات خبری: بسیاری از تارنما ها
*
گزیده ای از نوشتارها
http://msnselectedarticles.blogspot.com/2018/07/blog-post_30.html
بخش های پیشین مجموعه ی گفتنی های تغذیه
======================
