خواص و ارزش غذایی پسته : پسته نه تنها در دو نوع خام و بو داده از جمله اجزاي مهم آجيل‌هاي شور و شيرين است، بلكه نوع تازه آن نيز كه در اواخر تابستان و اوايل پاييز به بازار مي‌آيد طرفداران بسياري دارد. از آن جایی كه پسته حاوی آهن فراوان قابل جذب است، مصرف آن در درمان كم خونی ناشی از فقر آهن بسیار مفید می باشد. مغز پسته ماده ای نیروزا و سرشار از مواد پروتئینی، چربی ها، ویتامین ها و املاح است. پسته گران ترین آجیل و البته با ارزش غذایی فراوان است. ارزش غذایی پسته به نسبت سایر آجیل ها و نیز مواد پروتئینی همانند گوشت، شیر، تخم مرغ، و نیز حبوبات در خور اهمیت است. مغز پسته در بین بیش از دویست ماده خوراكی شامل انواع آجیل ها، حبوبات، سبزی ها، میوه های خشك و تر، لبنیات، انواع گوشت و دهها نوع خوراكی دیگر بیشترین میزان آهن قابل جذب بدن را داراست. مغز پسته دارای ۲۰ درصد پروتئین خالص و بیش از ۵۰ درصد روغن یا چربی مایع است. مقدار ویتامین آ در صد گرم مغز پسته، ۶۹۸ میكروگرم و میزان كاروتنوئید ۷/۱۳ میكروگرم است. املاح مختلفی از كلسیم، منیزیم، سدیم، پتاسیم، آهن، مس، روی، گوگرد و فسفر دارد.
ارزش غذايي پسته نسبت به ساير آجيل ها و مواد پروتئيني و حبوبات در خور اهميت است. فيبر موجود در پسته بسيار بالا بوده و امروزه اهميت فيبر و الياف در علم پزشكي و براي سلامتي انسان كاملاً مشخص شده و در رژيم هاي روزانه غذايي بسيار تاكيد شده است. فيبر موجود در پسته علاوه بر اينكه حركات غذا را در دستگاه گوارش زياد مي كند درجلوگيري از بيمارهاي سرطاني نیز موثر است. علاوه بر اين فيبر بالاي موجود درپسته آب بيشتر جذب و پرخوري را كمتر مي كند
پسته ، دارای اسيدهاي چرب ضروري مانند اسيد لينوليیك و اسيد لينولنيك است و همچنين حاوي برخي از عناصر غذايي و ويتامين ای (توکوفرول) و نيز حاوي در صد بالايي از پروتئين و عناصر معدني مانند كلسيم،آهن و روي مي باشد. يك مزيت ديگر پسته اين است كه چربي موجود در پسته عمدتاً از چربي هاي مفيد غير اشباع تك زنجيره اي و چند زنجيره اي با درصد پايين از چربي هاي اشباع شده (بطور ميانگين ١ تا ۵/١ گرم در اونس) مي باشد. اسيدهاي چرب غيراشباع تك زنجيره اي ميزان پيوند پروتئين هاي باچگالي بالا را افزايش مي دهند. امروزه توليد محصول با كلسترول كم مورد توجه زيادي واقع شده چرا كه تحقيقات جديد مشخص نموده كه اين گونه توليدات گياهي از امراض قلبي و برخي از سرطان ها جلوگيري مي نمايد. بسياري از تحقيقات انجام شده اخيراً نشان داده كه افرادي كه بطور منظم خشكبار به خصوص پسته را دررژيم غذايي خود دارند (حداقل يكبار در هفته) ٢۵ درصد كمتر نسبت به افرادي كه اين رژيم غذايي را استفاده نكرده اند، به بيماري هاي قلبي مبتلا مي شوند
خواص داروئي پسته : ١ - مغز پسته از نظر طب قديم ايران گرم و خشك است
٢ - مغز پسته بعلت داشتن آهن خون ساز است و آنهائي كه مبتلا به كم خوني هستند بايد حتما روزانه مقداري پسته بخورند
٣ - خوردن پسته نيروي جنسي را تقويت مي كند
٤ - پسته براي آرامش قلب و آرام كردن اعصاب مفيد است
۵ - خوردن پسته مغز و ذهن را تقويت مي كند
٦ - براي تسكين سرفه مفيد است
٧ - خوردن پسته معده را تقويت مي كند
٨ -براي درمان اسهال معمولي و اسهال خوني مفيد است
تحقیقات جدید و خواص پسته : تحقیقات جدید نشان می‌دهد داوطلبانی كه مدت یك ماه مرتبا ٢٨ گرم پسته در روز مصرف كرده‌اند، میزان كلسترول خون آنها ٤ تا ٨ درصد كاهش یافته‌است. با مصرف پسته سطح كلسترول بد لیپوپروتئین با غلظت كم ٦ تا ١١ درصد كاهش می‌یابد. پژوهش‌ها نشان می‌دهد كه پسته، سطح كلسترول بد را در بدن كاهش می‌دهد و در ضریب لیپوپروتئین هم تغییراتی مفید صورت می‌دهد. محققان می‌گویند پسته دارای مقادیر زیادی ماده ی گیاهی آنتي اكسیدان لوتئین است كه معمولا در سبزیجات پربرگ و تیره رنگ موجود است. مصرف زياد پسته باعث مي شود كه مقدار ازت در خون بالا رود و شايد به همين علت است كه عده اي معتقدند پسته باعث كثيف شدن خون مي شود ، البته اشخاصي كه دچار ضعف و نارسائي كبد هستند و مبتلايان به بيماري هاي نقرس و ديابت و ناراحتي كليه بايد از خوردن پسته خودداري كنند. زياد خوردن پسته يبوست مي آورد و توليد نفخ مي کند.
پسته دارویی برای سرگیجه، رنگ پریدگی، بی حوصلگی و کم خونی : پسته در توليد و تشکيل هموگلوبين خون همکاري دارد و آهن موجود در پسته برای رفع سرگیجه، رنگ‌پریدگی، بی‌حوصلگی و کم‌خونی مؤثر است.
پسته احتمال ابتلا به سرطان را کاهش می‌دهد : رژيم غذايي حاوي مقاديري پسته مي تواند در كاهش خطر ابتلا به سرطان ريه نقش داشته باشد. يافته‌هاي علمي در اين خصوص كه توسط انجمن آمريكايي پيشگامان تحقيقات سرطان در كنفرانس مربوط به پژوهش‌هاي مبتني بر پيشگيري از سرطان ارائه شد، بيانگر اين مهم است كه ويتامين اي نقش مهمي در پيشگيري از ابتلا به بسياري از سرطان‌ها دارد. مصرف مقادير زيادي از گاما توکوفرول كه يكي از اشكال ويتامين ياد شده است خطر ابتلا به سرطان ريه را كاهش مي‌دهد. پژوهشگران تاكيد دارند: از آنجا كه پسته يكي از منابع اصلي گاما توکوفرول است بر اين اساس مي‌تواند نقش مهمي در پيشگيري از ابتلا به سرطان ريه داشته باشد. مواد خوراكي ديگر نظير مغز گردو و بادام ، ذرت و سويا نيز كه حاوي ماده ياد‌شده هستند در پيشگيري از ابتلا به سرطان نقش دارند.
در عین حال باید توجه داشت که مصرف مغزهای کپک زده پسته دارای قارچ افلاتوکسین است و می تواند باعث سرطان کبد شود.
خواص درمانی پسته کوهی یا پسته وحشی : بَنِه یا پسته کوهی یا پسته وحشی را به گویش محلی لارستانی و بستکی: بُّـه ، کردی: داره بن، برخی مناطق کردنشین دیگر آن را ون می‌خوانند. پسته کوهی یا پسته وحشی مقوی کبد و طحال است.خارج کننده ی اقسام کرم معده بوده و سرفه را تسکین می دهد و مسکن درد کمر، درد پشت و درد قولنج می باشد. ضماد آن در درمان ورم ها و زخم های سخت مفید است. از آنجایی که بنه دارای ویتامین های آ و اقسام ب و د می باشد، مقوی اعصاب بوده و ترک لب را معالجه و از شبکوری جلوگیری می کند و نرمی استخوان را درمان می نماید. در صنعت داروسازی با صمغ آن پمادی درست می کنند که مالیدن آن بر بدن از گزش پشه جلوگیری می نماید.
ونوشك ميوه درخت "بنه" است كه در برخي مناطق به پسته كوهي نيز معروف است. بنه مدر و قاعده آور است ، برای تقویت نیروی جنسی مفید است ، معده و کلیه را گرم می‌کند ، برای درمان سرفه ، فلج و استسقاء مفید است ، خوردن آن با سرکه برای پاک کردن کبد و رفع سردرد نافع است.
خواص درمانی پسته شامی یا بادام زمینی : تحقیقات و بررسی های متعدد نشان داده اند، چربی بادام زمینی و كره ی بادام زمینی برای انسان مفید است. طی یك مطالعه در یكی از دانشگاه های آمریكا، اثرات رژیم غذایی حاوی بادام زمینی و كره ی آن در كاهش كلسترول خون، با میانگین رژیم غذایی آمریكایی ها مقایسه شد. نتایج نشان داد كه خطر بیماری های قلبی با مصرف متناوب و مكرر بادام زمینی( هر بار به مقدار كم) كاهش می یابد. بادام زمینی و كره ی آن، منبع خوب و با صرفه ای از پروتئین است و بیشتر ویتامین ها و املاحی را كه به سختی بدست می آید، تامین می كنند. این ویتامین ها و املاح شامل اسید فولیك، ویتامین ای ، مس، سلنیوم، منیزیم، روی و همچنین رنگدانه های گیاهی و فیبر خوراكی می باشند.
رباعی "پسته" از همین نگارنده
ای خبره به کار_ باغداری/ مشغول شدی به پسته کاری/ فردا ، که چو پسته ها در آید/ سرگرم شوی به پسته خواری!
دکتر منوچهر سعادت نوری
منابع و مآخذ
خواص پسته : بسیاری از تارنماها
خواص و ارزش غذایی پسته - خواص داروئي پسته - تحقیقات جدید و خواص پسته : نوشتار "پسته نامه" از همین نگارنده
پسته دارویی برای سرگیجه، رنگ‌پریدگی، بی‌حوصلگی و کم‌خونی : تارنمای همشهری آنلاین
پسته احتمال ابتلا به سرطان را کاهش می‌دهد : تارنمای تابناک و بسیاری از تارنماها
سرطان کبد و مصرف مغزهای کپک زده پسته : تارنمای مرکز روابط عمومی و اطلاع رسانی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكی ایران
خواص درمانی پسته کوهی یا پسته وحشی : تارنمای پرشین پرشیا
ونوشك ميوه درخت "بنه" : تارنمای کلینیک دیجیتالی طب سنتی
خواص درمانی پسته شامی یا بادام زمینی : تارنمای تبیان
