نخستین آریایی‌هایی که به ایران آمدند کاسی‌ها (کانتوها - کاشی‌ها)، لولوبیان و گوتیان بودند. کاسی‌ها تمدنی را پایه گذاری کردند که امروزه ما آن را بنام تمدن تپه سیلک می‌شناسیم. (لولوبیان و گوتیان نیز در زاگرس مرکزی اقامت گزیدند که بعدها با آمدن مادها بخشی از آنها شدند). آنگاه سه گروه بزرگ آریایی به ایران آمدند و هر یک در قسمتی از ایران سکنی گزیدند: مادها در شمال غربی ایران، پارس‌ها در قسمت جنوبی و پارت‌ها در حدود خراسان امروزی. نخستین دسته از آریاییان که در نواحی غرب ایران موفق به تشکیل حکومت شد، قوم ماد بود. پارس‌ها، قوم دیگر آریایی، ابتدا در نواحی شمال و غرب ایران ساکن شدند و سپس به تدریج به سوی جنوب کوچ کردند. پارس‌ها شاهنشاهی هخامنشی را بر پا کردند. پارت‌ها قوم دیگر قوم آریایی، ابتدا در نواحی شرقی حدود سرزمین فرارود (ماورالنهر) می زیستند. آنان موفق به تشکیل شاهنشاهی اشکانی شدند.
http://msnselectedarticles.blogspot.ca/2014/03/blog-post_11.html
ساتراپی: در اصطلاح یونانیان یکی از بیست ایالت شاهنشاهی هخامنشی و یکی از ٧٢ بخش حکومت سلوکیان است. در تشکیلات سلوکیان هر ساتراپی به چند قسمت می شد و هر قسمت را اِپارخی و رئیس چنین قسمت را ایارخ می نامیدند. گاهی ایارخ را هم ساتراپ می گفتند(رجوع به ایران باستان شود) - فرهنگ دهخدا : واژه نامه‌ی پارسی ویکی
http://parsi.wiki/dehkhodaworddetail-5d09c5b0257048ffb4050ca5f04aac87-fa.html
ساتراپی های هخامنشیان: هخامنشیان ۲۲۰ سال (از ۵۵۰ پیش از میلاد تا ۳۳۰ پیش از میلاد) بر بخش بزرگی از جهان شناخته شده آن روز از رود سند تا دانوب در اروپا و از آسیای میانه تا شمال شرقی آفریقا فرمان راندند. ساتراپی واژهٔ یونانی شدهٔ خَشثْرَپاوه (به پارسی باستان) بمعنی ایالت است که به پارسی کنونی باید شهر گفت و واژهٔ شهر را در آن زمان بمعنی مملکت استعمال می‌کردند. ساتراپی منطقه ای را در برمی‌گرفت که طی تاریخ شکل گرفته بود و ساکنان آن از نظر مردم‌شناسی یعنی از لحاظ فرهنگی و آداب و رسوم مشابه بودند
مصر و سوریه و لیبی و عربستان در فهرست ساتراپی‌های هخامنشیان: ساتراپی بزرگ مودرایه/مصر، پایتخت: ممفیس - ساتراپی مرکزی و اصلی مودرایا/مصر - ساتراپی کوچک مصر علیا - ساتراپی کوچک ایبرناری/سوریه، پایتخت: دمشق - ساتراپی اصلی پوتایا/لیبی - ساتراپی اصلی اَرَبایه/عربستان
http://fa.wikipedia.org/wiki
نخستین ساتراپ های ایران (نوشتاری به زبان انگلیسی از همین نگارنده)
http://iranian.com/main/blog/m-saadat-noury/first-iranian-satraps.html
ساتراپی مصر، همراه با لیبی‌های سرحدی و شهرهای سیرین و بریقه (هر دو شامل ایالت مصر بودند) ۷۰۰ تالان می‌پرداختند، به اضافهٔ این پول، از سهم ماهی گیری در دریاچهٔ موریس و ۱۲۰،۰۰۰ بوشل گندم هم برای خرج سپاه هخامنشی که در دژ سفید واقع در ممفیس مستقر شده‌بودند، مصرف می‌شد: فهرست هرودت
http://fa.wikipedia.org/wiki
یکی از مهم ترین اقدامات داریوش بزرگ قراردادن مصر به عنوان یکی از ولایات ایران بود. این اقدام برابر با ٤ ژوئیه سال ٤٨٩ پیش از میلاد صورت گرفت. وی قلمرو امپراتوری ایران را به ٣٠ ایالت تقسیم کرد و هر ایالت را ساتراپی (واژه ای مادی است) نامید و دستور داد که با تاسیس پستخانه ارتباط مردم این ایالت ها با هم تامین شود و داد و ستد با پول انجام شود (سكه هایی که ضرب کرده بود). مصر یكی از ساتراپی های ایران آن زمان بود که داریوش توجه خاصی به آن داشت.
princeofhakhamaneshi.mihanblog.com/
تدوین قانون مصر:یودوروس پس از نام بردن از پنج تن از قانونگذاران مصر می‌افزاید: می‌گویند ششمین مردی که به تدوین قانون مصر پرداخت، داریوش پدر خشایارشا بود؛ زیرا او از بی قانونی سلف خود کمبوجیه، که در رفتار او با مقدسات مصر بروز یافته بود، خمشمگین بود و بر آن شد تا زندگی توأم با فضیلت و احترام به خدایان در پیش گیرد. تأیید قاطع این موضوع در پاپیروس عامیانهٔ شمارهٔ ۲۱۵ کتابخانهٔ ملی پاریس یافت می‌شود. این متن در سدهٔ سوم پ. م نوشته شده است و در کنار متن، گزارشی از حکم داریوش در سال ۵۱۸ پ. م دیده می‌شود: «داریوش فرمان می‌دهد که خردمندان از میان سپاهیان و مردان مذهبی و دبیران گرد هم آیند و تمام قانون‌های مصری را که تا سال ۴۴ سلطنت آماسیس (سال ۵۲۶ پ. م) جاری بوده‌اند، به نوشته درآورند»
http://en.wikipedia.org/wiki/Darius_I
ساتراپی عربستان: اربستان مانند سایر نام های ایرانی که املای آن از حروف فارسی به حروف عربی تبدیل شده،الف اول به ع تبدیل گردیده مانند ایلام که به صورت عیلام نوشته می شود. به این ترتیب عربستان معرب شده (اربستان) است که از واژه ی ارب احتمالا به معانی گوناگون و ستان پسوند مکان ساخته شده است.عربستان از آنجاییکه صحرایی سوزان و بی حاصل می باشد در طول تاریخ گذشته کمتر مورد توجه قدرتهای جهان بوده است . ولی با این حال در زمان هخامنشیان و ساسانیان بسیاری از این مناطق به عنوان ساتراپ های (ایالات) ایرانی محسوب می شدند. در نقش رستم ایران، كتیبه ای است كه آرامگاه داریوش بزرگ نیز درآنجاست و حکایت از مالکیت ایران بر عربستان دارد:
«اهورامزدا، خداوند بزرگی است كه آبها را آفریده، او این زمین را آفریده، او انسان را آفریده، نیكی و پاكی را برای ایشان آفریده است، و اهورامزدا بشر را آفریده، شادی برای بشر آفرید، داریوش را شاه كرد، یگانه شاه از میان شاهان یگانه، سرور از میان سروران بسیار. من ، داریوش، شاه بزرگ، شاه جهان، شاه سرزمینهای جهان از هرزمان، شاه این سرزمین فراخ و گسترده، پسر ویشتاسب هخامنشی، پارسی فرزند پارسی، با مهر اهورامزدا، اینها هستند ممالكی كه من خارج از پارس گرفته‌ام و برآنها حكم میرانم، مالیاتهای آن به من میرسد و تمامی فرمانهای مرا انجام میدهند و تمامی قوانین من مورد احترام است. آری این است سرزمینهایی كه من برآنها حكم میرانم: ماد، ایلام، پارت، هرات، بلخ، سغد، خوارزم، سیستان، رخج، ثقه‌گوش، قدو، گنداز هند، گیریان، آمیركی، گیمریان، بابل، آشور، عربستان، مصر ارمنستان، كابادوكیه، ساروس، یمن…». چنانچه از نوشته‌های این كتیبه پیداست، در زمان هخامنشیان، عربستان و یمن و مصر… تحت سیطره ایران بوده است: نوشتاری از روزبه پارساپور
http://www.persiangulfstudies.com/fa/index.asp?p=pages&id=180
يمن، ساتراپي ايران: در تاريخ طولاني يمن، كه پتولمي جغرافيدان قرون قديم، مردم آن را عرب هاي شاد و خوشبخت (به دليل بارندگي و داشتن آب) خوانده است؛ روز ٢٦ سپتامبر يادآور دو رويداد است: ساتراپي ايران شدن يمن در ٢٦ سپتامبر سال ٥٩٧ ميلادي و جمهوري اعلام شدن آن (صنعا) در ٢٦ سپتامبر سال ١٩٦٢ (پس از كودتاي ناصريست ها بر ضد محمد البدر، امام زيديه آن). يمن از سال ٥٧٠ ميلادي كه لشكر اعزامي ايران به فرماندهي ژنرال وهرز (به دستور خسرو انوشيروان) حبشي ها را از آنجا بيرون رانده بود تحت الحمايه ايران بود و «سيف ذي يزن» با حمايت و اتكاء به نظاميان ايران بر آنجا حكومت مي كرد. پس از درگذشت سيف، خسرو پرويز شاه وقت ايران از اين قضيه استفاده كرد و ٢٦ سپتامبر سال ٥٩٧ ميلادي يمن را يك ساتراپي (استان) ايران اعلام كرد و يمن تا سال ٦٣٠ ميلادي در اين وضعيت باقي بود. در اين سال و در جريان گسترش اسلام در جزيرة العرب، باذان فرماندار ايران در يمن (عربستان جنوبي) مسلمان شد و قيمومت ايران بر آن سرزمين پايان يافت و پس از آن، يمن به صورت ملوك الطوايفي اداره مي شد. يمن در نيمه دوم قرن بيستم به صورت دو جمهوري درآمد (صنعا و عدن) كه از ٢٢ ماه مه ١٩٩٠ وحدت خود را به پايتختي صنعا بازيافت
http://www.tebyan.net/QuranIndex.aspx?pid=934&articleID=245237
ساتراپی یمن: در زمان خسرو انوشیروان کار یمن یکسره شد و در رقابت میان ایران و روم، ایران پیروزی یافت. با چیرگی ایران بر جنوب عربستان در سال ۵۹۸-۵۹۷ میلادی یمن نیز به‌وسیله شاهنشاهان ساسانی به تصرف ایران در آمد و تا ظهور اسلام تابع حکومت ایران بود: دانشنامهٔ آزاد ویکی‌پدیا
http://en.wikipedia.org/wiki/Yemen
پیروز دیلمی یکی از فرمانروایان یمن بود
http://kohan-boom-o-bar.persianblog.ir/post/5/
باذان یا باذام فرمانروای ايرانى یمن از سوی خسرو پرويز مقارن ظهور اسلام بود. پس از نامه ی پیامبر (ص) به خسرو پرویز، وی باذان را مامور دستگیری پیامبر (ص) نمود، اما باذان اسلام آورد و پیامبر(ص) وی را بر حکومت یمن ابقاء کرد. وی اولین فرمانروای ایرانی مسلمان است که در اسلام آوردنِ ایرانیان ساکن یمن نقش داشت. همچنین وی را از صحابه پیامبر (ص) دانسته اند
http://fa.wikishia.net/view/%D8%A8%D8%A7%D8%B0%D8%A7%D9%86
یادداشت پایانی
۱ - در میان ساتراپی های مورد اشاره اطلاعات و آگاهی های مربوط به ساتراپی های لیبی و سوریه و عربستان بسیار محدود است. شاید این امر با مسئله ی نابودی کتانخانه ها و از بین رفتن اسناد و مدارک تاریخی ایران در حین حمله ی اعراب بی ارتباط نباشد.
۲ - در تارنمای دانشنامه ی ایرانیکا نوشتارها و مقالاتی نیز پیرامون ساتراپی ها به زبان انگلیسی ارائه شده است و علاقه مندان می توانند به آن مراجعه نمایند.
دکتر منوچهر سعا دت نوری
گزیده ای از نوشتارها
http://msnselectedarticles.blogspot.ca/2015/04/blog-post_26.html
Notes on Aryans: In the Satrapies of Egypt, Syria, Libya, Yemen and Arabia
Absract: Darius the Great (522-486 BC) established 20 to 28 satraps with an annual tribute. Appointed by the king, satraps were usually of the royal family or Iranian nobility and held office indefinitely/ In the Satrapy of Egypt/ Satrapy of Libya/ In Yemen/ Satrapies of Arabia and many other Places
Collected & prepared by
Manouchehr Saadat Noury, PhD
http://iranian.com/posts/notes-on-aryans-in-the-satrapies-of-egypt-syria-libya-yemen-and--49623
بخش های پیشین مجموعه ی ایرانیان درپهنه ی سرزمین نیاکان آریایی
http://msnselectedarticles.blogspot.ca/2014/04/blog-post_17.html
