در فرهنگ واژه ها
باغ = بستان - بوستان: باغ مشترک است در عربی و فارسی و جمع آن در عربی بیغان است - روضه (میان نسق شامی و نسق یمانی از کواکب ثابته را روضه خوانند یعنی باغچه) - باغ محوطه ای که نوعاً محصور است و در آن گل و ریاحین و اشجار مثمر و سبزی آلات و جز آنها غرس و زراعت می کنند - در پهلوی : باغ - سغدی : باغ - گیلکی : باک - فریزندی : باک - نطنزی : باگ - شهمیرزادی : باک (حاشیه ٔ برهان قاطع) - حدیقه (انجمن آرای ناصری) - عُلجوم ؛ باغ بسیاردرخت (منتهی الارب): لغت نامه دهخدا/ واژه نامه‌ی پارسی ویکی
زمینی که دور آن دیوار کشیده شده ومیوه یا گل در آن کاشته شده است: فرهنگ فارسی معین
زمینی که دور آن دیوار کشیده شده و انواع درختان و گل ها در آن کاشته باشند : واژه نامه ی نوین تالیف محمد قریب
باغ فضایی است که در آن به دست انسان گل یا درخت کاشته شده باشد... دیگر واژه به‌کاررفته در زبان‌های ایرانی برای باغ واژهٔ "پردیس" است که این خود واژه‌ای است برگرفته از پارسی باستان (پارادئزا) به معنی باغ و بوستان. پارادئزا در اوستا نیز دو بار بکار رفته است. این واژه در پهلوی پالیز شده و در فارسی دری هم بکار رفته است، هرچند که امروز پالیز را کشتزار خیار و هندوانه و گاه سبزیکاری گویند : بخش فارسی دانشنامهٔ آزاد ویکی‌پدیا
باغ = مترادف ها/ بستان، بوستان، حدیقه، روضه، فردوس، گلستان، گلشن، لاله زار، ملک - متضاد/ راغ (فرهنگ واژگان مترادف و متضاد): تارنمای واژه یاب
در تاریخ
۱- پردیس ها (باغ‌های بزرگ و باشکوه): در دوران هخامنشیان و بعد از آن سرتاسر ایران پر بود از باغ‌های بزرگ و باشکوه، به گونه‌ای که گزنفون نیز چندین بار از آنها یاد می‌کند. این باغها که در روزگار خود بی نظیر بود در دیگر تمدن‌های بزرگ سابقه اینچنانی نداشت. لذا به اقتباس از ایرانیان باغ هایی در بسیاری نقاط جهان ساخته شد و همان واژه فارسی پَردیس برای نامگذاری آن ها به کار برده شد. امروزه این واژه در زبان یونانی به صورت پارادیسوس به معنی باغ، و زبان‌های فرانسه و انگلیسی به ترتیب پارادی و پارادایز به معنای بهشت بکار می رود: بخش فارسی دانشنامهٔ آزاد ویکی‌پدیا
۲- پردیس ها: باغ ها و پارک ها در پاسارگاد نخستین پایتخت ایران باستان/ نوشتاری به زبان انگلیسی از همین نگارنده
http://msnselectedarticles.blogspot.ca/2015/09/first-iranian-capital-city-pasargad.html
۳- چهار باغ: خیابانی که به دستور شاه عباس کبیر در اصفهان احداث گردید، ابتدای این خیابان در آن عهد، عمارت منهدم شده ٔ جهان نما (در محل دروازه دولت فعلی اصفهان) بود و انتهای آن باغ و قصر هزار جریب ، در محل فعلی دروازه ٔ شیراز. از قصر جهان نما تا پل اللهوردی خان بنام چهارباغ پائین و از پل مزبور تا قصر هزار جریب چهار باغ بالا نام داشته است . وجه تسمیه ٔ آن باین علت بوده که در هر یک از اضلاع شرقی و غربی دو چهار باغ پایین و بالا، چهار باغ بزرگ وجود داشته و هر باغ دارای دو عمارت بوده . دیوار باغها نیز صورت مشبک داشت و از خیابان ، فضای مشجر باغها نمایان بود: لغت نامه دهخدا/ واژه نامه‌ی پارسی ویکی
۴- چهار باغ یکی از خیابان‌های تاریخی شهر اصفهان است که بین دروازه دولت و سی و سه پل قرار دارد... دو قسمت چهارباغ عباسی و چهارباغ بالا در عصر شاه عباس یکم طراحی و اجرا شد و تاریخ تقریبی ساخت آن به سال ۱۰۰۰ هجری قمری (۱۵۹۱ میلادی) برمی‌گردد. چهارباغ پایین (چهارراه تختی تا دروازه دولت) در دوره رضا شاه پهلوی و با همان طرح به چهارباغ دوره صفوی افزوده گردید. در گذشته یک جوی آب از میان این خیابان تا زاینده رود جاری بوده که درمحل تقاطع‌ها به حوض‌هایی می‌ریخته‌است. در خیابان مسیری خاص برای افراد سواره تعیین شده بوده و در اطراف آن باغ هایی بوده که میان امرا برای ساخت عمارت تقسیم شده بوده اما عموم مردم نیز می‌توانستند از آنها استفاده کنند. پل الله وردی خان یا سی و سه پل، خیابان چهارباغ را به دو قسمت (خیابان چهارباغ بالا و چهارباغ عباسی) تقسیم می‌کرده و راه ارتباط چهار باغ بالا و چهارباغ عباسی بوده‌است: بخش فارسی دانشنامهٔ آزاد ویکی‌پدیا
۵- توضیحاتی پیرامون چهار باغ در زیر نویس قصیده ی ایران من سروده ی همین نگارنده/ به زبان انگلیسی
http://iranian.com/main/blog/m-saadat-noury/my-iran-poem-road-various-locations-iran.html
۶- باغ نو در شیراز: باغ نو و عمارت آن مربوط به دوره قاجار است و در شیراز، خیابان قرآن (حافظ)، روبروی باغ جهان نما واقع شده. احتمالا محل كنوني مهمانسراي سعدي است و این اثر در تاریخ ۱۱ شهریور ۱۳۸۲ با شمارهٔ ثبت ۹۸۱۹ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است... باغ نو نام قبرستانی است در شیراز - این محل یکی از محلات قدیم شیراز بوده و از عهد کریمخان زندببعد جزو محله ٔ بالاکفت شیراز شده است (فارسنامه ٔ ناصری). بسیاری از معاریف شیراز منسوب باین محله بوده اند و یا قبر آنان در آنجاست . درشد الازار نام باغ نو در چند جا آمده است: بخش فارسی دانشنامهٔ آزاد ویکی‌پدیا و لغت نامه دهخدا
در جغرافیا
باغ قریه ای است در دو فرسخی مرو که آنرا باغ و برزن نیز گویند/ باغ دهی است جزء دهستان قره پشلو بخش مرکزی شهرستان زنجان/ باغ دهی است از دهستان بریاجی بخش سردشت شهرستان مهاباد/ باغ دهی است از دهستان حومه ٔ بخش شاهین دژ شهرستان مراغه/ باغ دهی است از دهستان قائد رحمت بخش زاغه ٔ شهرستان خرم آباد / باغ دهی است از دهستان صحرای باغ بخش مرکزی شهرستان لار/ باغ ده کوچکی است از دهستان مارز بخش کهنوج شهرستان جیرفت/ باغ دهی است از دهستان قوشخانه بخش باجگیران شهرستان قوچان/ گل باغ ده کوچکی است از دهستان نرم آب بخش دودانگه ٔ شهرستان ساری/ چم باغ ده کوچکی است از دهستان سرکاله بخش پاپی شهرستان خرم آباد/ الله باغ موضعی به فندرسک (استرآباد) که آن را آقا محمدآباد گویند/ باغ پیر دهی است جزء دهستان حومه ٔ بخش کرج شهرستان تهران/ باغ در دهی است از دهستان حومه ٔ بخش بافق شهرستان یزد/ یکه باغ دهی است از دهستان لاین بخش کلات شهرستان دره گز/ یکه باغ دهی است از دهستان راه جرد بخش دستجرد شهرستان قم/ یلی باغ دهی است از دهستان آجرلوی بخش مرکزی شهرستان مراغه/ باغ گل دهی است از دهستان مرغک بخش راین شهرستان بم/ باغ نو (بستک) روستای کوچکی است در منطقه گوده از توابع بخش مرکزی شهرستان بستک در غرب استان هرمزگان - باغ نو (در تربت جام) - باغ نو (در تفت) - باغ نو (در عنبرآباد) - باغ نو (در قم) - باغ نو (در قیر و کارزین) - و دربسیاری نقاط دیگر/ باغ ني دهي است از دهستان حومه ٔ شهرستان كرمانشاه/ درب باغ دهي است از دهستان پشتكوه بخش نير شهرستان يزد/ دره باغ دهي است از دهستان حسن آباد بخش حومه ٔ شهرستان سنندج - دره باغ دهي است از دهستان كنار رودخانه در شهرستان گلپايگان - و دربسیاری نقاط دیگر: بخش فارسی دانشنامهٔ آزاد ویکی‌پدیا و لغت نامه دهخدا
همچنین نگاه کنید به "باغ" در ترکیب بسیاری دیگر از نام های جغرافیایی در مناطق گوناگون ایران: لغت نامه دهخدا و بسیاری از تارنماها
پَردیس مرکز شهرستان پردیس در شمال شرق شهر تهران است. نام قدیمی شهر پَردیس آب انجیرک بوده است. سال ۱۳۶۸سال شهرشدن آن است. جمعیت این شهر براساس سرشماری سال ۱۳۹۰ ایران، ۳۷٬۲۵۷ نفر (۱۱٬۰۵۱ خانوار)، شامل ۱۸٬۹۲۲ مرد و ۱۸٬۳۳۵ زن است. جمعیت پردیس در سال ۱۳۸۵ برابر با ۲۵٬۳۶۰ نفر بوده است: بخش فارسی دانشنامهٔ آزاد ویکی‌پدیا
در برخی اصطلاحات و ضرب المثل های فارسی
باغ بدیع: کنایه از بهشت - اشاره به بهشت: لغت نامه دهخدا
بباغ اندر آوردگاه: فردوسی در بیت ذیل باغ را بمعنای محوطه ای وسیع نظیر میدان های ورزشی آورده است
بباغ اندر آوردگاهی گرفت/ چپ و راست هر گونه راهی گرفت: شاهنامه ی فردوسی
در باغ سبز نشان دادن: وعده های امید بخش دادن - وعده ای خوش و بی اساس کردن: لغت نامه دهخدا
توی باغ نبودن: کنایه از ۱- متوجه اصل مطلب نبودن ۲- پخته نبودن: فرهنگ فارسی معین
باغ بالا و آسیای پائین داشتن: کنایه از ثروتمند بودن: لغت نامه دهخدا
در برخی نوشتارها و کتاب ها ونمایشنامه ها
باغ ایرانی از منظر پروفسور پوپ، شرح و تحلیلی بر مقالة ی «با غ ها » در مجموعة ی «سیری در هنر ایران از دوران پیش از تاریخ تا امروز - نويسنده: علی علائی
http://www.kimiahonar.ir/files/site1/user_files_dbc6fd/admin-A-10-1-5-7a1c880.pdf
فهرست باغ‌های ایران
https://fa.wikipedia.org/wiki/
باغ های مشهور ایران را بیشتر بشناسیم: باغ های باصفا و درخت زارها و جویبارها و چشمه سارها از دیرباز مورد دلبستــگی ایرانیـها بوده و مردم این سرزمـین همواره به طبیعت و درخت و گل و سبزه عشق می ورزیدند و شهرهای تاریخی ایران نیز همواره پذیرای حضور باغ در اشکال گوناگون خود بوده‌اند، بطوریکه نحوه حضور و ظهور باغ در شهر دارای ابعاد بسیار متفاوتی است و در هر کجا بسته به محیط، اقلیم و فرهنگ شکل خاصی را پذیرفته است. از آنجا که گستره باغ ایرانی تنها به تک باغ ها خلاصه نمی‌شود و می‌توان ابعاد متفاوتی از حضور این پدیده در زندگی خصوصی و جمعی ایرانیان بر شمرد و از آنجا که مقیاس باغ ایرانی از حیاط کوچکترین خانه‌ها تا مقیاس شهر، پایتخت هایی چون اصفهان عهد صفوی جلوه می‌نماید، از این رو جایگاه باغ در شهرهای ایرانی از اهمیت خاصی برخوردار است، چند نمونه از باغ های تاریخی و مشهور سرزمین ایران معرفی می شود: تارنمای بولتن نیوز
http://www.bultannews.com/fa/news/46253
باغ‌های ایرانی با شهرت جهانی: اگر به بازدید از بناهای معروف ایران علاقه دارید، سر زدن به چند باغ بین‌المللی با شهرت جهانی را در برنامه‌تان قرار دهید. برای سفر به این باغها کافیست یکی از استان‌های فارس، اصفهان، کرمان، خراسان جنوبی، یزد یا مازندران را به عنوان مقصد سفر انتخاب کنید تا بتوانید باغ‌های ایرانی ثبت شده در فهرست میراث فرهنگی جهانی را از نزدیک ببینید. باغ شاهزاده ماهان کرمان، باغ عباس‌آباد بهشهر، باغ چهلستون اصفهان، باغ فین کاشان، باغ ارم شیراز، باغ پاسارگاد، باغ دولت‌آباد یزد، باغ پهلوان پور یزد و باغ اکبریه بیرجند ۹ باغی هستند که تابستان سال ۱۳۹۰ در فهرست یونسکو به ثبت رسیدند. چیزی که توجه داوران یونسکو را به باغ‌های ایرانی جلب کرد طراحی متنوع و سبک منحصر به فرد معماری آنها بود. در این باغ ها معماری بر اساس شرایط آب و هوا و خاک صورت گرفته اما ویژگی‌های فرهنگ ایرانی به عنوان وجه اشتراک تمام باغ ها قابل مشاهده است.باغ شاهزاده یکی از زیباترین باغ‌های سنتی ایران است که آن را می‌توانید در نیم فرسنگی ماهان در استان کرمان ببینید. شاهزاده ماهان نه تنها در دل کویرهای کرمان یک لکه سبز و خوش آب و هوا ایجاد کرده، بلکه معماری جالبی هم دارد: تارنمای بیتوته
http://www.beytoote.com/iran/bastani/world1-famous-persian-gardens.html
خلاصه ی کتاب باغ های ایرانی - نويسنده: غلامرضا نعیما
http://www.fine-arts.ir/thread1781.html
کتاب باغ ها و کوشک های ایران با تصاویر - نويسنده: دونالد نیوتن ویلبر - مترجم: مهین دخت صبا: کتاب باغ ها و کوشک های ایران مجموعه ای است سودمند در جهت معرفی باغ ها و کوشک های ایرانی و ماخذی است بسیار مناسب برای علاقه مندان به طبیعت و هنر باغ سازی و طراحی باغ های ایرانی.
http://news.hit.ir/?p=5000
نمایشنامه ی باغ آلبالو: آخرین اثر آنتوان چخوف است که در سال ۱۹۰۳ نوشته شده است... طی سالهای مختلف این نمایشنامه توسط مترجمانی چون بزرگ علوی، سیمین دانشور، بهروز تورانی و ناهید کاشیچی به فارسی برگردانده شده‌است:
سر و تن بشستی نهفته بباغ
پرستنده با او نبردی چراغ... : فردوسی
بی همگان به سر شود بی‌تو به سر نمی‌شود
داغ تو دارد این دلم جای دگر نمی‌شود...
بی تو اگر به سر شدی زیر جهان زبر شدی
باغ ارم سقر شدی بی‌تو به سر نمی‌شود... : مولوی
سروی چو تو می باید تا باغ بیاراید
ور در همه باغستان سروی نبود شاید... : سعدی
باغ مرا چه حاجت سرو و صنوبر است
شمشاد خانه پرور ما از که کمتر است... : حافظ
در پی صبحی بی خورشیدیم با هجوم گل ها چه کنیم
جویای شبانه نابیم با شبیخون روزن ها چه کنیم
آن سوی باغ دست ما به میوه بالا نرسید/ وزیدیم و دریچه به آیینه گشود
به درون شدیم و شبستان ما را نشناخت... : سهراب سپهری
همه می دانند که من و تو از آن روزنه سرد عبوس/ باغ را دیدیم
و از آن شاخه بازیگر دور از دست/ سیب را چیدیم
همه می ترسند همه می ترسند اما من و تو
به چراغ و آب و آینه پیوستیم و نترسیدیم... : فروغ فرخزاد
باغ ما در طرف سايه ي دانايي بود/باغ ما جاي گره خوردن احساس و گياه
باغ ما نقطه ي برخورد نگاه و قفس و آينه بود
باغ ما شايد، قوسي از دايره ي سبز سعادت بود
ميوه ي كال خدا را آن روز، مي جويدم در خواب
آب بي فلسفه مي خوردم/ توت بي دانش مي چيدم... : سهراب سپهری
باغ های یک سراینده
من کجای این جهان را دوست دارم/ من کدامین مردمان را دوست دارم
دوستان و دودمان را دوست دارم/جاودان ، آزادگان را دوست دارم
من وطن را، آشیان را دوست دارم/من در آنجا بس مکان را دوست دارم
ازهرند و از سهند و تا نهاوند/ ازکرج ، از اوج توچال ، تا دماوند...
از شمیران ، تا به چارباغ_ سپاهان/ از میانه ، تا درون باغ_ ماهان....
دیر آ مدی چرا به سراغ_ ما/ آ رام جان و چشم و چراغ_ ما
برکن ز ریشه بوته علف ها را/ بنشان نشای عشق به باغ_ ما
نقش_دل و ماندگا ر_من شد/ آن عشق که سازگار_من شد
آن عشق _ تو بود که سراسر/ اند یشه ی روزگار_من شد...
آن باغ و دیار_زادگاه ات/ گلباغ_من و دیار_من شد
وان کوچه ی عشق _تو شب و روز/ راه_من ورهگذار_من شد....
دکتر منوچهر سعادت نوری
*
یاد تازه ای از باغ ما
سروده ی " باغ ما " از سخنان و گفته های شیوا و دلنشین زنده یاد " سهراب سپهری " در شعر بلند "صداي پای آب" الهام گرفته است. در این سروده نیز مانند "صداي پای آب" علاوه بر نگاه به نکات ادبی، هنری و فلسفی، به جزئیات هندسی فضا نیز اشاره شده است. ناگفته نیز نماند که " باغ ما " تلویحا،همان " کشور ایران" و شکوه و سربلندی آن در دوران پیشین است
باغ ما "حاشیه ی' چشمه ی عشق/ باغ ما "دامنه ی" تپه ی نور
روی_ یک خاک_ بلور/ باغ ما بود ز سیه دودها دور
باغ ما، باغ_ گل و میوه و افرا و چنار/ باغ ما، "زاویه ی" سرخ_ درختان_ انار
باغ ما، "راس_" شعف، وادی_ شادی و نشاط/ رقص و آهنگ و طرب، بود به هر گوشه کنار
باغ ما، جای " گره " خوردن_ احساس و نیاز. باغ ما "نقطه ی" برخورد_ لب و دیده ی باز
"گوشه ای" بهر تماشای گل_ رُز، گل_ ناز/ صحنه ی فلسفه بافی و سرود و آواز
باغ ما در طرف_ خانه ی دانایان بود/ "مرکز"_ "دایره ی" خلوتی از جانان بود
باغ ما "قاعده ی" عطر_ بسا بستان بود/ " ارتفاعی" جهت صوت هزاردستان بود
باغ ما شايد،" ضلع"_ خوشرنگ گلستان زمان بود
"قطری" از "لوزی" یک دسته ی زیبا رخ_ غلمان بود
باغ ما شايد، "قوسي" از "دايره ي سبز سعادت" بود
باغ ما مظهر_ یک مجمع_ خوشبوی طراوت بود
دکتر منوچهر سعادت نوری
تهیه و تدوین
دکتر منوچهر سعادت نوری
