۱۳۹۳ مهر ۱۳, یکشنبه

ایرانیان درپهنه ی سرزمین نیاکان آریایی : ٢٧ - در سرزمین های ازبکستان و تاجیکستان و قرقیزستان

در بخش های پیشین، ضمن آگاهی از موقعیت جغرافیایی "سرزمین نیاکان آریایی"، به پاره ای از نشانه های فرهنگی و جغرافیایی در برخی نقاط  این سرزمین اشاره شد. در این بخش، این نشانه ها  را در سرزمین های ازبکستان و تاجیکستان و قرقیزستان پیگیری می کنیم
١ - در سرزمین ازبکستان
ازبکستان کشوری است در آسیای میانه، دارای مرز مشترک با کشورهای افغانستان، تاجیکستان، ترکمنستان، قرقیزستان، و قزاقستان.
ازبکستان و زبان فارسی در شهرهای آن
ایرانی‌ ها ساکنان اولیه منطقه ازبکستان را تشکیل می‌دادند. پایتخت این کشور شهر تاشکند است.  سمرقند و بخارا و خوارزم ٣ استان معروف ازبکستان شناخته می شوند. قسمت عمده‌ای از پارسی زبانان ازبکستان در دو شهر سمرقند و بخارا سکونت دارند، در دوران شوروی سابق و به ویژه پس از فروپاشی شوروی، سیاست‌ های ازبکستان تلاش در بیگانه سازی اهالی این شهرها از فرهنگ و زبانشان بوده‌است.
در زمینه ی برخی آگاهی ها پیرامون چگونگی وضع ایرانیان در شهرهای ازبکستان می توان به  "سفرنامه ی سُغد و خوارزم" مراجعه کرد.
مرکز استان خوارزم شهرگرگانج در نزدیکی مرز ترکمنستان است. زمانی خیوه مرکز سرزمین خوارزم بود. خیوه شهری است با مجموعه‌ای از بناهای تاریخی که در حصاری از خشت و گل به نام «ایشان‌قلعه» قرار گرفته‌اند... آرامگاه پوریای ولی در میان این مجموعه ی فرهنگی تاریخی قرار دارد. پوریای ولی پهلوان و شاعر و جوانمرد ایرانی است که در ورزش‌های زورخانه‌ای پیشینه زیادی داشته‌است. آرامگاه پوریای ولی در فاصله ی سده‌های ٨ تا ١٤ هجری (۱۴ تا ۲۰ میلادی) ساخته شده‌است.
موسیقی سنتی ایران هنوز در بخارا و سمرقند و تمام ناحیه ی تاجیک نشین رواج دارد
ترانه ای با اجرای نرگس منجذب خواننده ی اهل سمرقند
٢ - در سرزمین تاجیکستان
تاجیکستان کشوری در آسیای میانه است. این کشور از جنوب با افغانستان، از باختر با ازبکستان، از شمال با قرقیزستان، و از خاور با چین همسایه‌است. تاجیکستان یک کشور محاط در خشکی است که در گذشته راه ابریشم از آن گذر می‌کرده‌است
آهنگ تاجیکم من تاجیکم به آواز جوره بیک ،آواز خوان میهنی تاجیکستان
تلاش برای بازگشت به خط فارسی در تاجیکستان
جماعت و شهرک "دربند" در تاجیکستان
جماعت و شهرک دربند در کشور تاجیکستان و در ناحیهٔ نورآباد قرار دارد. این جماعت و شهرک حدود ۱۰۷۱ تن جمعیت دارد. در سال ١٣٩٠ خورشیدی، "زرینه خوشوقت" به  شهرک دربند در ناحیه ی نور‌‌آباد سفر کرد و گزارش تصویری سفر خود را در تارنمای بی بی سی منتشر نمود. به نوشته ی وی : "راه منتهی به شهرک دربند ناحیه نورآباد، حدود ۱٤۰ کیلومتر است و سفر به این منطقه حدود دو ساعت طول می‌کشد".
نشانه های فرهنگی و هنری ایران در جمهوری تاجیکستان
فارسی ‌سرایان تاجیکستان
بخارا و سمرقند از دیدگاه شعرای تاجیکستان
موضوع شعر تاجیک، بیان احساسات شعرا دربارة بخارا و سمرقند است. این دو شهر، نمادِ فرهنگ تاجیک و فارس در آسیای میانه اند؛ حال آنکه در ازبکستان قرار دارند و تاجیکانی که در آنجا می زییند، زیر فشار و تبلیغات ازبکان قرار دارند. گلرخسار در شعر «بخارا» می پرسد:
چرا یک شاعر ساحر نگوید/ ز خاک درد و آرمان بخارا 
لایق شیرعلی شعری با عنوان «در بخارا و سمرقند» دارد:
در بخارای شریف چندی کثیف/ مکتب تاجیک را در بسته اند
مخزن تاجیک را دزدیده اند/ مهرة تاجیک را بشکسته اند...
افضل شاه شادی آوازخوان میهن دوست و بااحساس تاجیک است که درد از دست رفتن سمرقند و بخارا ، دو شهر بزرگ تاجیکان ، را همیشه می نالد:
دلجویی و دل بندی ، چون شهر سمرقندی/ بر خنده اگر آیی چون شهر بخارایی
http://www.tajikmedia.com/index.php/1390-01-13-10-33-48
سمرقند و بخارا زمین تاجیکان است - اجرا: افضل شاه شادی
http://www.youtube.com/watch?v=VrE2eTg_F9Q
تو مپرس و من نگویم - اجرا: افضل شاه شادی
https://www.youtube.com/watch?v=3eS0rK1MenM
متن کامل سروده ی "تو مپرس و من نگویم"
https://www.youtube.com/watch?v=uhLdDP4HYMg
٣ - در سرزمین قرقیزستان
قیرقیزستان کشوری محصور به خشکی است در آسیای مرکزی. پایتخت آن بیشکک است. ریشه‌های فرهنگی قرقیزها را در بخش‌های بالایی رود ینی‌سئی در در کوهستان آلتای پیدا کرده‌اند. بنظر می‌رسد آنان در قرن دهم میلادی از آلتای، به جایی که اکنون قرقیزستان نام دارد، مهاجرت کرده اند و در آنجا ساکن شده‌اند. ترکان سلجوقی و مغول‌ها تاثیر زیادی بر فرهنگ این منطقه گذاشته‌اند... واژگان زبان قرقیزی دارای ریشه ترکی ومغولی بوده و همچنین تعدادی از لغات فارسی، عربی و روسی در این زبان وجود دارد... قرقیزها تیراندازی را از ترکان سلجوقی و اسب‌سواری ماهرانه را از سواران ترک نژاد آسیای میانه یاد گرفتند. هنوز هم سوارکاران چابکی در این کشور یافت می‌شود. در اوایل سدهٔ ۱۹ میلادی، قرقیزستان تحت حکومت خانات خوقند درآمد. پس از انقلاب اکتبر، در سال ۱۹۲۶، جمهوری سوسیالیستی قرقیزستان، به عنوان بخشی از اتحاد جماهیر شوروی، تشکیل شد. پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، در سال ۱۹۹۱، قرقیزستان به استقلال دست یافت.
جایگاه زبان فارسی در قرقیزستان
بخشي از تمدن آسياي مركزي و از جمله قرقيزستان كه كلمات زبان فارسي در آن وجود ثابت و حضور نظرگير دارد، بخش معماري و لوازم آن مي باشد. بسياري از آثار معماري تاريخي موجود در حدود قرقيزستان امروزي نام فارسي خودرا محفوظ داشته است. از جمله در مهمترين شهر جنوبي قرقيزستان در شهر اوش، كه آنرا برسميت «پايتخت جنوبي كشور» مي نامند، مكان تاريخي اي معروف به «كوه سليمان» موجود است و نام ديگر آن «باره كوه» مي باشد. متخصصين، اطمنان دارند كه اين كوه مصنوعي، و باقي قلعه و يا خود حصار عظيم سنگي مي باشد. باستان شناسان در پيرامون و داخل آن قلعهء كهني را پيدا نمودند و با مراعات به آثار تاريخي آن را «مغ كده» ناميدند. همچنين بخش هاي آنرا «دروازهء مغ كده»، و «آتشكده». در اين جا تعداد زياد آثار زردشتي از جمله «دخمه» ها را پيدا كرده اند. اين نوع اماكن تاريخي كه نام فارسي دارد، در قرقيزستان بسيار است. در ضمن مي توان گفت كه واژه هاي مخصوص اسم مكان از قبيل «آباد» و «كنت» يا «كت» در سراسر قرقيزستان مشاهده مي شود. مثلاً شهر و استان «جلال آباد» و شهر خيلي قديمي «نوكت» در فاصلهء ١٦ كلومتري پايتخت قرقيزستان. امروز اين محل اسم روسي دارد. باستانشناسان قرقيزي شهادت مي دهند كه سغديان در وادي چوي در استان مركزي قرقيزستان در مسير راه بزرگ ابريشم، ١٦٠ شهر و شهرك سغدنشين را آباد كرده بودند.
یاد آوری ها
١ - سیاست های پشت پرده برای ایجاد سه سرزمین ازبکستان و تاجیکستان و قرقیزستان بر اساس تجزیه و تحلیل یکی از کارشناسان استراتفور آمریکا (به زبان انگلیسی)
٢ - استراتفور موسسه‌ای تحقیقاتی است که با انتشار یک بولتن رایانامه روزانه تحلیل‌ها، اطلاعات و پیش‌بینی‌های راهبردی را در مورد مسائل بین‌المللی و تهدیدهای امنیتی در اختیار نهادهای دولتی و شرکت‌های خصوصی چند ملیتی قرار می‌دهد. دفتر مرکزی شرکت پیش‌بینی‌های راهبردی استراتفور در شهر آستین ایالت تگزاس، ایالات متحده آمریکا واقع شده است.
٣ - سروده ی کوتاه سرزمین نیاکان آریایی
نگارنده در سروده ی کوتاه زیر، اشاره ای بر "خوارزم" و "سمرقند" و "بخارا" و "تاشکند" و "خیوه" و "گرگانج" پایتخت قدیم ایران دارد:
ز خوارزم و سمرقند و بخارا/ زتاشکند تا به خیوه، تا به گرگان
نگر ، بر سنت و فرهنگ ایران/ بر آهنگ ، و به آئین_ نیاکان
که مانده جاودانه ، در زمانه / درودی بر شکوه _ آن ، فراوان
دکتر منوچهر سعادت نوری

ارسال شده توسط در