ایرانیان در پهنه ی سرزمین نیاکان آریایی: ۱۰۵ - آریایی نشین های "بوشهر" و "کازرون" در جنوب ایران

آریایی نشین بوشهر
بندر بوشهر شهری بندری و مرکز استان بوشهر از استان‌های جنوب غربی ایران است. بوشهر بندری شبه‌ جزیره ‌ای در بخش مرکزی شهرستان بوشهر است که از سمت شمال، غرب و جنوب به خلیج فارس محدود شده‌ است، این بندر در ارتفاع ۱۸ متری از سطح دریا و در منطقهٔ ساحلی خلیج فارس واقع شده و آب ‌و هوای نیمه بیابانی گرم دارد. بوشهر در کتاب‌ها و اسناد تاریخی، تحت نام‌های مختلف نظیر «رام اردشیر»، «ابو شهر»، «بُخت اردشیر»، «لیان» و «ری شهر» به ثبت رسیده ‌است. در عصر هخامنشی از تمدن های بزرگ در ایران تمدن لیان بوده ‌است. هم‌اکنون نام خیابانی در بازار بوشهر به همین نام است طبق آثار کشف شده در منطقه ی باستانی هلیله و ری شهر نام این سرزمین ژرمانسیکا بوده ‌است. همچنین در آثار باستانی شوش از این بندر نام برده شده‌ است. نام دیگر اباشهر در زمان اردشیر بابکان به معنی شهر بابک و بعد از آن بوشهر به معنای شهر پایین بوده ‌است (به دلیل اختلاف سطحی که با ری شهر داشته‌ است). بنای بوشهر را به اردشیر یکم ساسانی (شناخته‌ شده به اردشیر بابکان بنیان‌گذار شاهنشاهی ساسانی) نسبت داده‌اند. در کارنامه ی اردشیر بابکان به وجود بندری به نام بُخت اردشیر اشاره شده که در کنار مدارک دیگر نشان دهنده ی اهمیت خلیج فارس برای شاهان آغازین ساسانی است. اهمیت این بندر چنان بود که بُخت اردشیر با جاده ‌ای به کازرون و شیراز وصل می‌ شد و از آن کالا های صادراتی به مناطق دیگر حمل می ‌شد
*
آگاهی های بیشتر در مورد پیشینه ی تاریخی آریایی نشین بوشهر
براساس کاوش های انجام شده، منطقه ی بوشهر، پیش از ورود و استقرار آریایی ها محل سکونت نژادهای بومی و گروه های مختلفی بوده‌ است. در دوره ی حکومت «ا‌یلامی ها»، این منطقه که «لیان» نامیده می شد، از «بندر دیلم» شروع شده و تا «بندر سیراف قدیم» ، در حوالی «بندر طاهری» در شهرستان کنگان ادامه داشت. لیان به معنی «آفتاب درخشان» یا «سرزمین آفتاب درخشان» است که نامی ایلامی محسوب می شود. اهمیت این منطقه در آن زمان بیشتر به لحاظ حفاظت دریایی مرزهای جنوبی، تجارت با حوزه جنوب شرقی دریای پارس - نواحی اقیانوس هند و جنوب شرقی آسیا و از همه مهم تر داشتن موقعیت مهم معبد، یعنی وجود «معبد ایزد بانوی بزرگ لیان» بود. همچنین، مطابق خشت نوشته عصر ایلامی که از محلی به نام «تل پی تل» یعنی «تپه ای کنار تپه ای»  بدست آمده است ، معبد بزرگ خدای ایلامی «ان شوشیناک» نیز در این منطقه قرار داشت. سرزمین بوشهر، در دوران حکومت هخامنشیان، جزو یکی از ساتراپ نشین های پارس بود. در زمان حکومت سلوکیان و ساسانیان بوشهر یا «ریو اردشیر» به عنوان بندر مهم تجاری و فرهنگی مورد توجه بود. ساسانیان در «ریو اردشیر» که بعدها «ری شهر» نام گرفت، قلعه مستحکمی با دیوار های بلند و برج بنا کردند که اطراف این دیوار از یک طرف به سمت دریا بود و از سه طرف دیگر مشرف به خندق های عظیمی بود که هنگام حمله ی احتمالی دشمن و یا هرگونه خطری، از آب دریا پر می شد.
با سقوط سلسه ی ساسانی به دست اعراب تمدن و فرهنگ «ری شهر» نیز رو به زوال گذاشت. فتح ری شهر به دست اعراب به اندازه ای اهمیت داشت، که جمعی از مورخان آن را با فتح قادسیه مقایسه کرده اند. در خصوص اوضاع ری شهر، پس از سقوط آن تا زمان روی کار آمدن نادر شاه افشار اطلاعات اندکی در دست است. اقدام های نادر شاه و سیاست دریایی او برای مبارزه با عثمانی ها و گسترش قلمرو دریایی در خلیج فارس سبب شد تا این شهر بندری بار دیگر مورد توجه قرار گیرد. وی آن جا را به عنوان پایگاه ناوگان دریایی خود در خلیج فارس برگزید و نامش را به «بندر نادری» تغییر داد. «نادر شاه» با به کار گماردن یک تاجر انگلیسی به نام «جان التون» بوشهر را به صورت یک مرکز مهم کشتی سازی و پادگان نظامی در آورد
*
 آریایی نشین كازرون
شهر کازرون مرکز شهرستان کازرون در بخش باختری استان فارس با تاریخی کهن، دارای آثار باستانی و تاریخی فراوان می ‌باشد که در طول تاریخ مورد توجه سلاطین و صاحبان قدرت بوده‌ است. نورد، شهر کهنه، شهر سبز، گازرگاه، گازران، گازرون، کازران، کوه زران، بلدالعتیق،و دمیاط عجم از نام ‌های پیشین کازرون می‌ باشد. شهر بیشاپور در قسمت پاختر شهر کهنه، به فرمان شاپور یکم ساسانی بنا شد و پایتخت زمستانی او و یکی از مشهورترین و مهم‌ترین شهرهای ساسانیان بود
*
آگاهی های بیشتر در مورد منطقهٔ آریایی نشین كازرون
شهر تاريخي بيشاپور در فاصله ي ۲۳ كيلومتري  شمال غربي شهر فعلي كازرون قرار دارد. بنا بر اطلاعات دقيق و مكتوب كه در مركز شهر بر روي دو ستون يادبود نوشته شده، اين شهر در زمان شاپور اول يكي از مقتدرترين پادشاهان ساساني طراحي و ساخته شد و بنا برهمين كتيبه، شاپور در سال ۲۴ سلطنتش از شهر بيشاپور بازديد نمود. صرف نظر از اينكه خاستگاه دولت ساساني سرزمين فارس بوده، آب فراوان، هواي مساعد، زمين حاصلخيز، چشمه ها و منابع طبيعي و قرار گرفتن در مسير جاده ي شاهي، باعث شد شاپور پس از پيروزي بر والرين (امپراطور روم) اين محل را براي بناي شهري كه نام خود را برآن نهد، انتخاب نمايد. اين شهر در كنار شهرهائي همچون استخر، داراب گرد، اررجان، اردشير خوره  از مهمترين شهرهاي استان فارس در عهد ساساني بوده و تا زمان سلطنت بهرام دوم رونق خود را حفظ كرد، اما پس از آن به علت توجه پادشاهان ساساني به غرب قلمرو خود ( تيسفون ) رونق آن كمتر شد. آثار تاريخي بيشاپور و شاهكار حجاري هاي عصر ساساني در تنگ چوگان در مجاورت شهر بيشاپور و بركرانه ي رودخانه ي شاپور باقي مانده است. شش نقش برجسته در دو طرف تنگ چوگان حجاري شده است، نقش ها بيانگر پيروزي ها و تاجگذاري پادشا هان ساساني است. با توجه به قداست و اهميت آب در آئين زرتشت و دربين آريائي ها، معابدي براي نيايش و ستايش آب ساخته شد كه معبد آناهيتا ( الهه ي آب ) يكي از مهمترين آنها به شمار مي آيد.  بناي معبد آناهيتا در بيشاپورنه تنها از نظر معماري بي نظير و فوق العاده است، بلكه از لحاظ رعايت دستگاه هاي تنظيم و تقسيم كننده و كنترل جريان اب نيز نظير نداشته است
*
معبد آناهیتا: از بناهای مشهور شهر باستانی بیشاپور در شهرستان کازرون است. این بنا با الهام از سبک معماری دوره هخامنشی ساخته شده است که به وسیله بست‌ های آهنی به یکدیگر قفل و بند شده‌اند. معبد آناهیتا فاقد سقف مسطح بوده است. این معبد را در عمق ۶ متری از زمین ‌های اطراف ساخته‌اند تا آب رودخانه شاپور به درون آن سـرازیر شود. معبد آناهیتا سمبل یک پرستشگاه آب است و می‌توان آن را جایگاه نوازش با آب دانست
*
غار شاپور: در انتهای تنگ چوگان و در چهار کیلومتری شهر بیشاپور در شهرستان کازرون در ارتفاع حدود ۸۰۰ متری از سطح زمین قرار دارد و دهانهٔ آن حدود ۳۰ متر می‌باشد. در دهانهٔ این غار مجسمهٔ شاپور قرار گرفته‌است و به همین دلیل این غار به نام شاپور معروف شده‌است. مجسمهٔ شاپور از یک ستون چکیده غول‌ پیکر که در این غار وجود داشته تراشیده شده و با وجود گذشت ۱۷۰۰ سال هم‌چنان پابرجا می‌باشد و تنها مجسمهٔ باقی‌مانده از دوران باستان است. این مجسمه، شاپور را به صورت ایستاده نشان می‌دهد
*
بوشهر و کازرون در گلچینی از سروده ها
سروده هایی از  سعدی، خاقانی، ملک ‌الشعرای بهار و دیگران: نگاه کنید به تارنمای گلچینی از سروده ها
*
بوشهر و کازرون در برخی از برنامه های ویدیویی
فستیوال موسیقی در کوچه پس کوچه ‌های بوشهر: تارنمای یوتیوب
ترانه ای برای کازرون: تارنمای یوتیوب

تهیه و تدوین
دکتر منوچهر سعادت نوری
*
منابع و مآخذ
بوشهر و کازرون: بسیاری از تارنماها/ بوشهر و وجه تسمیه ی بوشهر: دانشنامهٔ آزاد ویکی‌پدیا/ آگاهی های بیشتر در مورد پیشینه ی تاریخی آریایی نشین بوشهر: تارنمای ایران نما/ کازرون: تارنمای ویکی‌پدیا/ شهرهای آریایی نشین نیشابور و بیشاپور: تارنمای گزیده ای از نوشتارها/ اشاراتی به برخی از بناها و آثار تاریخی آریایی ها: تارنمای گزیده ای از نوشتارها/ تاريخچه شهر تاريخي بيشاپور: بسیاری از تارنماها/ بوشهر و کازرون در سروده ها: تارنمای گلچینی از سروده ها/ بوشهر و کازرون در برخی از برنامه های ویدیویی: تارنمای یوتیوب /
*
گزیده ای از نوشتارها
https://msnselectedarticles.blogspot.com/2019/08/blog-post_21.html
بخش های پیشین مجموعه ی ایرانیان در پهنه ی سرزمین نیاکان آریایی
=========================