فیل نامه

فیل در فرهنگ واژه ها
★ فیل یا پیل = حیوانی بزرگ‌جثه از رده ی پستانداران از راسته ی خرطوم‌ داران از خانواده ی فیلان است
★ فیل = در جغرافیا برای نامگذاری دهستان و یا شهر بکار می رود
★ فیل = نام یکی از مهره های شطرنج است که در هر دسته از مهره های سیاه و سفید دو تای آن وجود دارد. حرکت مهره ٔ فیل بطریق مورب است و تا هرچند خانه که در مسیرش مهره ای نباشد می تواند پیش برود
★ فیل = در اصل یونانی و در اصطلاحات سیاسی یا فرهنگی، در ترکیبات، به معنی "دوست دارنده" می آید مانند رسوفیل، انگلوفیل، ژرمنوفیل و غیره که صفت مرکب می سازد به معنی کسی که دوستدار و طرفدار (مردم، فرهنگ و یا نفوذ) روس ها، انگلیسی ها و یا آلمانی هاست
برخی از ویژگی های فیل یا پیل
فیل یا پیل نام حیوانی است که بیشتر بومی آسیا و آفریقا است. فیل بزرگترین و سنگین وزن ترین حیوانی است که روی خشکی زندگی می کند. گذشته از اندازه فیل‌ها، دو چیز دیگر که آن‌ها را از بقیه پستانداران متمایز می‌کند، خرطوم و عاج آنهاست. فیل‌ها سنگین‌ترین جانوران خشکی هستند. نوع بالغ فیل نر حداکثر ۶ تن وزن دارد. فیل‌ها ۳/۶ تا ۵/۵ متر طول و ۲ تا ۳ متر ارتفاع دارد و معمولاً وزن آنها ۴ تا ۶ تن است. فیل حیوانی گیاه‌خوار است و در یک روز ممکن است ۷۰ کیلو گرم علف بخورد و ۲۰۰ لیتر آب بیاشامد. به طور میانگین یک فیل بین ۶۰ تا ۸۰ سال عمر می‌کند و از این نظر به انسان شبیه است
برخی دیگر از ویژگی های فیل از نظر یک بانوی پژوهشگر
پروفسور فیلیس لی (بانوی پژوهشگر) بخش بزرگی از زندگی‌اش را وقف شناخت فیل‌های آفریقایی کرده و طی سال‌هایی که در کنیا فیل‌ها را مطالعه می‌کرده به نکات جالبی پی برده که بعضی از آنها را در زیر می‌خوانید:
در خانواده فیل‌ها، اگر مادربزرگ زنده و در کنار فیل ها باشد، بخت بقای خانواده بیشتر است.
فیل‌هایی که زیاد عمر می‌کنند، تا ۱۰ بچه می‌آورند، که کمتر از تعداد بچه‌هایی است که آدم می‌تواند بیاورد.
فیل‌ها با صدا به هم سلام می‌کنند و از روی صدا فیل‌های خانواده‌های دیگر را می‌شناسند. فیل‌ها دوست و دشمن را از روی صدا می‌فهمند.
فیل‌ها بسیار کند ولی مصمم‌اند. بیشتر روز مشغول خوردن هستند. به ندرت با هم کاری دارند. بیشتر روز باید بنشینی خوردن‌شان را تماشا کنی
وقتی فیل‌ها سرشاخ می‌شوند، عاج‌هایشان در هم گیر می‌کند. فیل‌های تک‌عاج می‌توانند جاخالی بدهند و از کنار یا پشت فیل دیگر را بزنند. گاهی همین یک ضربه دعوا را ختم می‌کند.
فقط جلوی فیل‌ها ادرار نکنید. چرا؟ چون می‌آیند از نزدیک بو می‌کنندتان. فیل نر برای اینکه بفهمد فیل ماده آماده جفت‌گیری است ادرارش را بو می‌کند. به همین خاطر بهتر است جلوشان این کار را نکنید. وگرنه دنبال‌تان راه می‌افتند.
انواع فیل یا پیل
هم اکنون دو گونه فیل به نام‌ فیل آفریقایی و فیل آسیایی وجود دارد. خط فرگشتی دو گونه فیل آفریقایی و فیل آسیایی حدود ٫۷میلیون سال پیش از هم جدا شد. فیل آفریقاییاین در قاره آفریقا و بیشتر در جمهوری کنگو، جمهوری دموکراتیک کنگو و کنیا زندگی می‌کند. فیل آسیایی در هند، میانمار، شبه‌جزیره مالایا، سری‌لانکا و سوماترا به سر می‌برد. فیل آسیایی دارای پیشانی متورم و عاج سبک ‌تر و گوش ‌های کوچک‌تر است. همچنین، قد فیل و عاج فیل هندی کوچک‌تر از فیل آفریقایی است. از تفاوت‌ های دیگر این دو نوع فیل آن است که در حالی که فیل‌های آفریقایی چهار یا پنج سم در جلو و سه سم در عقب دارد در فیل آسیایی سم‌ها به ترتیب چهار و پنج عدد است.
فیل در تاریخ
★ در دوران باستان از فیل‌ برای مقاصد نظامی و به عنوان سواره ‌نظام سنگین استفاده می کردند.
★ اگر چه در شاهنامه ی حکیم ابوالقاسم فردوسی به دفعات از پیل یاد شده اما غیر از این نه به لحاظ تاریخی و نه به لحاظ زیست شناسی سندی دال بر اینکه ایران زیستگاه فیل بوده در دست نیست. با این حال در دوره های مختلف تاریخی پادشاهان حاکم بر ایران که علاقه بسیاری به این جانور داشتند تعدادی فیل را از هندوستان به ایران وارد کردند، در آخرین مورد ناصرالدین شاه قاجار در زمان خود چند فیل را از هندوستان به ایران آورد. درهمین حال اما کشف یک سنگ نگاره در منطقه تیمره در استان مرکزی گمانه زنی ها درباره وجود فیل در ایران را دستخوش تغییر کرده است. در این سنگ نگاره که گفته می شود قدمت آن به ۴ هزار سال پیش می رسد دو شکارچی سوار بر یک فیل ترسیم شده اند که به قصد شکار، با شیئی در دست، یک جانور دیگر را دنبال می کنند. منطقه تیمره در نزدیکی شهرستان خمین یکی از غنی ترین نقاط ایران به لحاظ تعداد و نوع سنگ نگاره های کشف شده است.
فیل در جغرافیا
★ فیل: شهر و ولایت خوارزم را می گفته اند که آن را در ابتدا فیل و بعدها منصوره خوانده اند و اکنون گرگانج گویند
★ فیل: دهی است کوچک از دهستان میان رود علیا از بخش نور در شهرستان آمل
هوش فیل یا پیل
فیل‌ها از جمله باهوش‌ترین حیوانات موجود در جهان هستند. وزن مغز یک فیل حدود 5 کیلوگرم است و از نظر پیچیدگی پس از مغز نهنگ‌ پیچیده‌ترین مغز در بین جانوران است. مغز فیل از نظر واکنش به احساسات گوناگون بسیار پیشرفته است و بنا بر تحقیقات مشخص شده است که در زمینه تعقیب چندین سوژه در یک فضای سه بعدی فیل بر انسان برتری دارد. درعین‌حال این جانور بسیار نوع‌ دوست  است و در موارد زیادی به سایر موجودات زنده کمک کرده است. مواردی از کمک فیل‌ها به حیوانات در معرض خطر قرارگرفته وجود دارد.
فیل در برخی ترکیبات و اصطلاحات فارسی
- از دماغ فیل افتادن؛ بسیار متکبر و معجب بودن . به خود مغرور بودن . تکبر بیش از حد. کبر و عجبی که دیگران را ناراحت کند
- در زیر پای فیل افکندن؛ به هلاکت رسانیدن . به خطر انداختن . نابود کردن . سبب نابودی کسی شدن
- فیل آبکش = پیل آبکش: ابر سیاهی که باران آورد
- فیل کسی را یاد هندوستان دادن؛ به مستی و شور درآوردن . کسی را از حال عادی خارج کردن و در او شور و شوقی پدید آوردن
- فیل کسی یاد هندوستان کردن؛ به یاد گذشته افتادن . انتقال خیال آدمی به چیزی دور و یا نامناسب
- فیل معبری؛ فیلی بزرگ که بر آن نشینند و از دریا بدان گذرند
- فیل و فنجان؛ دو چیز نامتناسب . دوچیز را که یکی بسیار کوچک و دیگری بسیار بزرگ باشد و کنار هم قرار گیرند گویند به فیل و فنجان می مانند،نظیر: پیل و پشه
- فیل هوا کردن؛ چون در جایی ازدحام و شلوغی باشد و از کسی پرسند چه خبر است ، گوید: فیل هوا می کنند. کنایه از این است که خبری نیست و هیاهوی بسیار برای هیچ است .
- فیل زنده اش هزار تومان مرده اش هم هزار تومان؟ = هنگامی گویند که دو نوع از یک جنس را به قیمت واحد فروشند. یا برای دو چیز که یکی خوب و دیگری بد است امتیاز برابر قائل شوند
- کار حضرت فیل است : کاری بسیار مشکل و از قدرت من و شما خارج است
- کجک: آهنی باشد سرکج و دسته دار که فیلبانان بدان فیل را به هر طرف که خواهند برند و آن بمنزله ٔعنان است - آهنی باشد که پیلبانان بر سر پیلان زنند که به آرام برود
- مثل فیل باید توی سرش کوبید : درباره ٔ کسی که نصیحت نمی پذیرد استعمال کنند، زیرا فیلبان با کجک به سر فیل می کوبد
پیل و فیل در زنجیری از سروده ها
★ جستجوی "پیل" در سروده ها
★ فیلبانان و فیل از نظر سعدی
 یا مکن با فیلبانان دوستی/ یا بنا کن خانه ای درخورد فیل: سعدی
★ " فیل": در زنجیری از سروده های این زمانه
★ رباعی ویژگی های فیل
" فیل"، اندر درون_ یک بیشه/ فارغ است، از جهان_ اندیشه
حس_ بویایی اش، برای دفاع/ شده ، او را ، نکو ترین پیشه: دکتر منوچهر سعادت نوری
روز جهانی فیل
در سال ۲۰۱۱، پاتریشا سیمز فیلمساز کانادایی، و سازمان بازپروی فیل تایلند روز جهانی فیل را عنوان و اعلام کردند. برای اولین بار، در سال ۲۰۱۲، روز دوازدهم اوت، برابر با بیست‌ویکم مرداد، به مناسبت روز جهانی فیل جشن گرفته شد. از آن سال تا امروز، پاتریشا سیمز برنامه ‌های مربوط به این روز را مدیریت می‌کند. امروزه ۶۵ سازمان مربوط به حمایت از حیات وحش از این روز حمایت و برنامه‌های آن را پیگیری می‌کنند. به گزارش ایران آنلاین، در روز دوازدهم اوت، فیل ها در بالی اندونزی و میانمار با میوه های خوشمزه پذیرایی می شوند. در پناهگا ه حیوانات «وینگا باو» میانمار بیش از ۶۰۰ کیلوگرم میوه برای این جشن در اختیار فیل ها قرار می گیرد. هم اکنون این پناهگاه ۱۴ فیل دارد که مردم و گردشگران از آنها دیدن می کنند.
تهیه و تدوین:
دکتر منوچهر سعادت نوری
*
منابع و مآخذ
فیل: تارنمای ویکی‌پدیا/ واژه ‌ی فیل: تارنمای واژه نامه‌ی پارسی ویکی/ برخی از ویژگی های فیل از نظر یک بانوی پژوهشگر: تارنمای بی بی سی/ فیل‌ها: تارنمای حیوانات/ شکار با فیل توسط ایرانیان: تارنمای دیده بان حقوق حیوانات/ جستجوی "پیل" در سروده ها: تارنمای گنجور/ رباعی ویژگی های فیل: تارنمای گلچینی از سروده ها/ روز جهانی فیل: بسیاری از تارنماها
*
همچنین نگاه کنید به
شتر نامه
http://msnselectedarticles.blogspot.ca/2013/09/blog-post.html
پلنگ نامه
http://msnselectedarticles.blogspot.ca/2015/05/blog-post_11.html
خر نامه
http://msnselectedarticles.blogspot.ca/2015/12/blog-post_26.html
برخی دانستنی ها درباره ی فرمانروای جنگل: شیر
http://msnselectedarticles.blogspot.ca/2015/01/blog-post_10.html
گاو: در زنجیری از سروده ها
http://saadatnoury.blogspot.ca/2013/01/blog-post_28.html
خروس ها و سروده ها و فیلم ها
http://saadatnoury.blogspot.ca/2013/10/blog-post_11.html
*
گزیده ای از نوشتارها
http://msnselectedarticles.blogspot.ca/2018/01/blog-post_12.html
بخش های پیشین مجموعه ی یادداشت ها و نوشتارها و نامه ها