در عرصه ی سیاست
★ میرزا احمدخان مشیرالسلطنه از نخست وزیران ایران در دوران مشروطه در دوران پادشاهی محمدعلی‌شاه قاجار بود. احمد مشیرالسلطنه در ۱۲۶۰ هجری قمری در آمل مازندران، به دنیا آمد. او مانند دیگران تحصیلات معمول زمان را فرا گرفت و مقدماتی از فقه و اصول را نیز آموخت. او در سال ۱۲۸۰ هـ. ق به دعوت برادرش مشیرنظام که در دربار ولیعهد (مظفرالدین میرزا) در آذربایجان خدمت می‌کرد به دربار آمد و آنجا مشغول به کار شد و چون خط و روش نگارش او مورد پسند بود کارهای نوشتاری دربار ولیعهد را دردست گرفت و پس از مدتی کوتاه منشی و رئیس دفتر ولیعهد شد و لقب منشی باشی را بدست آورد. دربارهٔ مشیرالسلطنه نوشته‌اند: "میرزا احمد منشی باشی مشیرالسلطنه ابتدا منشی مخصوص مظفرالدین میرزا بود، بر اثر بی‌کفایتی و تعدی فراوان او و عمالش به مردم و غائله شیخ عبیدالله و تصرف میاندوآب و قتل مردم آن سامان از پیشکاری ولیعهد معزول شد و به تهران آمد ولی از آنجا که امنای دولت ناصری هم هیچ یک از مشیرالسلطنه (لقبی است که مظفرالدین میرزا ولیعهد به او داد) با کفایت‌تر نبودند، وی بزودی توانست دوباره در سلک معاریف رجال ایران قرار گیرد تا اینکه در زمان مظفرالدین شاه به سمت وزیر داخله انتخاب و در دوران پادشاهی محمدعلی شاه قاجار نخست‌وزیران ایران شد". مشیرالسلطنه در مجموع یازده ماه بر سر کار بود و سه کابینه تشکیل داد که در هر سه کابینه وزارت کشور با او بود. در کابینه مشیرالسلطنه افراد موجهی مانند مستوفی و مؤتمن الملک و مشیرالدوله و محتشم السلطنه هم عضویت داشتند. دوران یازده ماههٔ صدارت مشیرالسلطنه در تاریخ مشروطیت ایران به استبداد صغیر تعبیر شده‌است. در دورهٔ جنبش مشروطیت ایران پس از فتح تهران محمدعلی شاه به سفارت روس و عده زیادی از رجال به سفارت انگلیس رفتند ولی مشیرالسلطنه سفارت عثمانی را برای پناهندگی انتخاب کرد و در آنجا متحصن شد. مشیرالسلطنه پس از خروج از سفارت عثمانی به زندگانی شخصی خود پرداخت و غالباً وقت خود را به عبادت و رسیدگی به کار مسجد و مدرسه خود می‌گذرانید. در ۱۳۲۸ هـ. ق به او سوءقصد شد و هنگامی که قصد خروج از کالسکه خود را داشت چند تیر بسویش شلیک شد. گلوله‌ها به پای او اصابت کرد و مدت ها تحت درمان بود تا سرانجام در ۱۳۳۷ هـ. ق در ۷۷ سالگی درگذشت و در مقبره شخصی خود در قم به خ اک سپرده شد.مشیرالسلطنه سواد متوسطی داشت و به اصول مذهبی سخت پای بند بود به همین دلیل مدرسه و مسجدی در خیابان مولوی در تهران ساخت که هم اکنون پابرجاست و به نام مسجد مشیرالسلطنه شناخته می‌شود. مسجد مشیرالسلطنه در تاریخ ۲۵ مهر ۱۳۸۳ با شماره ۱۱۲۰۸ در فهرست آثار ملی ثبت شد.
★ احمد قوام (زادهٔ ۱۲۵۲ تهران - درگذشتهٔ ۱۳۳۴ تهران) ملقب به قوام‌السلطنه، سیاستمدار ایرانیِ پایان دوران قاجار و روزگار پهلوی بود که پنج بار نخست‌وزیر ایران شد (دو بار در پایان دوران قاجار و سه بار در زمان حکومت محمدرضا پهلوی). او فرزند ابراهیم معتمدالسلطنه و نوهٔ محمد قوام‌الدوله آشتیانی و برادر کوچک‌تر وثوق‌الدوله بود. قیام کلنل محمد تقی خان پسیان در خراسان در سال ۱۳۰۰ و غائلهٔ آذربایجان در سال ۱۳۲۵ در دوران نخست وزیری قوام رخ داد. او در زمان قاجار لقب قوام‌السلطنه یافت و محمدرضا شاه به او لقب حضرت اشرف را داد). القاب قدیمی‌تر او عبارت‌اند از منشی حضور (۱۳۱۵ ه. ق)، دبیر حضور (حدود ۱۳۲۲ ه. ق)، و وزیر حضور (۱۳۳۴ ه. ق). قوام در آذر ۱۲۵۲ در تهران دیده به جهان گشود. او تحصیلات مقدماتی را ابتدا در مدرسه مروی و سپس زیر نظر معلمان خصوصی گذراند. او در ۱۷ سالگی پیشخدمت ناصرالدین شاه و در ۲۰ سالگی منشی دائی خود حاکم آذربایجان، میرزاعلی خان امین الدوله شد. وی در ۲۹ سالگی در سفر سوم مظفرالدین شاه به اروپا پادشاه قاجار را همراهی کرد. وی پس از پایان این سفر به «قوام السلطنه» مشهور شد. او بعدها به مقام دبیرحضوری دربار مظفرالدین شاه رسید و نویسنده «فرمان مشروطیت» و سپس رابط مظفرالدین شاه با مشروطه خواهان شد، ولی پس از مرگ مظفرالدین شاه و در دوران محمدعلی شاه، از سیاست کناره گرفت و راهی اروپا شد و به تحصیل در رشته حقوق پرداخت. از جمله فعالیت‌های مهم قوام السلطنه نگارش فرمان مشروطیت و نقش او در جریان فرقه دموکرات آذربایجان و خروج نیروهای شوروی از ایران در ۱۳۲۵ بود. احمد قوام در تاریخ ۳۱ تیر ۱۳۳۴ و در سن هشتاد و دو سالگی به علت سکته مغزی از دنیا رفت.
★ احمد متین دفتری ملقب به اعتضاد لشکر و متین الدوله (زادهٔ ۴بهمن ۱۲۷۵ تهران - درگذشتهٔ ۵ تیر ۱۳۵۰ تهران) جوان‌ترین نخست‌وزیر ایران در زمان رضاشاه در ۴۳ سالگی بود. او از استادان حقوق بود و علاوه بر مقام استادی دانشکده حقوق، در عرصه سیاست ایران نیز حضور داشت. احمد متین دفتری، فرزند میرزا محمودخان اعتضاد لشکر (عین‌الممالک) بود. تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در مدرسه آلمانی های تهران به پایان رساند. بعد از مدرسه عالی حقوق، لیسانس گرفت و برای ادامه تحصیل به سوئیس ر فت. در دانشکده حقوق شهر لوزان، با ارائه پایان نامه دکترای خود تحت عنوان ” کلید استقلال اقتصادی، الغای کاپیتولاسیون در ایران ” موفق به دریافت درجه دکترای حقوق شد. بین سال های ۱۰ – ۱۳۰۸خورشیدی در دادگاه‌های فرانسه، سوئیس و آلمان به کار آموزی و وکالت پرداخت. وی پس از گشایش دادگستری نوین به استخدام رسمی دادگستری درآمد و تا سال ۱۳۱۸ خورشیدی به ترتیب مدیر، معاون کفیل و عاقبت وزیر دادگستری شد. در سال ۱۳۱۸ خورشیدی در اوج قدرت حزب نازی در آلمان به دستور رضاشاه پهلوی یک کابینه جوان به نخست‌وزیری احمد متین دفتری در ایران روی کار آمد. سیاست خارجی این کابینه نزدیک شدن به آلمان بود. عملاً نیز روابط تجاری و صنعتی بین ایران و آلمان توسعه یافت. ولی این دوران نه ماه بیشتر طول نکشید. در سال ۱۳۲۶ نماینده مشکین شهر در مجلس شورای ملی و دو سال بعد سناتور انتخابی تهران شد و سال‌ها در کسوت سناتوری باقی ماند و در همین سمت درگذشت. دکتر احمد متین دفتری در تیرماه ۱۳۵۰ خورشیدی در سن ۷۶ سالگی در تهران دار فانی را وداع گفت. آرامگاه او در باغچه علیجان شاه عبدالعظیم قرار دارد.
★احمد کَسرَوی (زادهٔ ۸ مهر ۱۲۶۹ در تبریز - ترور در ۲۰ اسفند ۱۳۲۴ در تهران): تاریخ‌نگار، زبان‌شناس، پژوهشگر، حقوق‌دان و اندیشمند ایرانی بود. بنا بر گزارش تارنمای ویکی پدیا: "سیّد احمد کسروی در حوزه‌های مختلفی هم‌چون تاریخ، زبان‌شناسی، ادبیات، علوم دینی، روزنامه‌نگاری، وکالت، قضاوت و سیاست فعالیت داشت. وی بنیان‌گذار جنبشی سیاسی-اجتماعی با هدف ساختن یک «هویت ایرانیِ سکولار» در جامعهٔ ایران، موسوم به جنبش «پاک دینی» بود که در دوره‌ای از حکومت پهلوی شکل گرفت. احمد کسروی خواستار مبارزه با «واپس ماندگی فکری و علمی» و روشن گری در تمامی وجوه زندگانی بود. وی از آنچه «اوضاع زندگی، خرافه گرایی و آداب اجتماعی» مردم ایران می‌دانست انتقاد داشت؛ موضع‌گیری‌های احمد کسروی در برابر کیش های رایج و نهادهای مذهبی و اخلاقی و مسلک ها و ارزش های سنتی و فرهنگی و تاختن او به باورهای دینی و فرهنگی و شعرهای حافظ و سعدی، از جمله مواردی بود که مخالفت هایی را علیه او برانگیخت. آثار احمد کسروی بالغ بر ۷۰ جلد کتاب به زبان‌های فارسی و عربی است. از مهم‌ترین آثار کسروی می‌توان به دو کتاب تاریخ مشروطهٔ ایران و تاریخ هجده سالهٔ آذربایجان اشاره کرد که از مهم‌ترین آثار مربوط به تاریخ جنبش مشروطه خواهی ایران می‌شوند و تا به امروز مرجع اصلی محققان دربارهٔ جنبش مشروطیت ایران بوده است... کسروی طی جلسه ی یک دادگاه در کاخ دادگستری ترور شد. در روز ۱۱ مارس ۱۹۴۶ (۲۰ اسفند ۱۳۲۴)، گروه فدائیان اسلام به رهبری برادران امامی به جلسه دادگاه وارد شدند و کسروی و منشی‌اش، سید محمدتقی حدادپور را با چاقو و اسلحه گرم کشتند. پیکر قربانیان، بدون کالبد شکافی در شامگاه همان روز ترور، توسط بستگان کسروی به گورستان ظهیرالدوله در شمیران منتقل شد. سرپرست قبرستان از دادن اجازه برای دفن آنها خودداری کرد. سپس جنازه‌ها برای دفن به محوطه تپهٔ پایکوه امامزاده صالح که آبک نامیده شده برده شد.گفته شده که روز، زمان و مکان جلسه ی دادگاه جز اطلاعات عمومی نبوده و توسط بازپرس به فدائیان درز کرده‌است. بعضی از ضاربان هرگز متهم نشدند، آنهایی که دستگیر شدند (از جمله برادران امامی) ادعا نمودند که عمل دفاع از خود را انجام داده‌اند و کسروی را متهم کردند که اول دست به اسلحه شده و درگیری را شروع نمود. ضاربان تحت فشار علما و رهبران مذهبی و بازاریان با نفوذ، بعد از محاکمه‌ای کوتاه آزاد شدند"
★ احمد دهقان (زادهٔ ۱۲۸۷ در اصفهان- ترور در ششم خرداد ۱۳۲۹ در تهران) فعالیت های سیاسی‌اش را در زادگاهش اصفهان آغاز کرد. وی نماینده ی مجلس، مدیر مجله ی «تهران مصور» و صاحب تماشاخانه ی تهران بود. در سال ۱۳۱۳، هنگامی که تازه به تهران آمده بود به گروه تئاتر فردوسی پیوست. همزمان در روزنامه اطلاعات به عنوان عکاس خبری مشغول کار شد. بعدها، وقتی سید علی نصر، "تئاتر نصر" را در خیابان لاله زار تهران به راه انداخت، دهقان مدیر داخلی تئاتر شد. نصر که نخستین مدرسه هنرپیشگی را در ایران تأسیس کرده بود، در سال ۱۳۱۹ بخشی از گراندهتل را نیز به تماشاخانه تبدیل کرد و نام تئاتر تهران بر آن گذاشت. از حدود یک سال بعد، احمد دهقان مدیریت این تماشاخانه را به عهده گرفت. وی سپس به دنیای سیاست وارد شد. نخستین شماره ی مجله ی تهران مصور در ۲۷ مرداد ۱۳۲۱ به مدیریت احمد دهقان و سردبیری عبدالله والا منتشر شد. سراینده ی مشهور ایران زنده یاد رهی معیری نیز با مجله ی «تهران مصور» همکاری داشت و آثار سياسي، فکاهي و انتقادي وی با نام مستعار «شاه پريون» در تهران مصور چاپ مي شد..احمد دهقان پس از گرایش کوتاه مدتی به احمد قوام، به دربار و رزم آرا (رئیس وقت ستاد ارتش) نزدیک و با کمک آن ها به نمایندگی از مردم خلخال وارد مجلس پانزدهم شد. در این دوران «تهران مصور» با اتکا به اخباری که از دربار به دست می‌آورد رشد کرد. او به مجلس شانزدهم هم راه یافت و به فعالیت های مخالف با سیاست های شوروی و حزب توده ادامه داد و سرانجام در ششم خرداد سال ۱۳۲۹ در دفتر تماشاخانه تهران در خیابان لاله زار به دست حسن جعفری کارمند شرکت نفت ترور شد.
.★ در عرصه ی دانش
★ احمد تفضلی (زادهٔ ۱۶ آذر ۱۳۱۶ در اصفهان – ترور در ۲۴ دی ۱۳۷۵ در تهران) زبان شناس، ایران شناس، پژوهشگر، مترجم و متخصص زبان پهلوی و استاد زبان های باستانی در دانشگاه تهران بود. وی در زمینهٔ زبان های ایرانی میانه به ویژه پهلوی و پارتی، در پهنهٔ بین المللی یکی از معدود صاحب نظران به‌شمار می آمد. احمد تفضلی در ساعت ۱۲ و نیم روز ۲۴ دی ماه ۱۳۷۵ دفتر کارش را در دانشگاه تهران ترک کرد و راهی منزلش در شمیران شد اما هرگز به منزل نرسید. او در همان روز به طرز مشکوکی در خیابان به قتل رسید. قتل او در دنباله پرونده سرکوب روشنفکران و قتل‌های زنجیره‌ای به‌شمار می‌رود
.
★ احمد شاملو (زادهٔ ۲۱ آذر ۱۳۰۴ تهران، خیابان صفی علیشاه - درگذشتهٔ ۲ مرداد ۱۳۷۹تهران) متخلص به الف. بامداد یا الف. صبح، شاعر، نویسنده، روزنامه‌نگار، پژوهشگر، مترجم، فرهنگ نویس و از دبیران کانون نویسندگان ایران پیش و پس از انقلاب ۱۳۵۷ بود. شاملو تحصیلات کلاسیک نامرتبی داشت؛ زیرا پدرش افسر ارتش بود و پیوسته از این شهر به آن شهر اعزام می‌شد و از همین روی، خانواده اش هرگز نتوانستند برای مدتی طولانی جایی ماندگار شوند. زندانی شدنش در سال ۱۳۲۲ به سبب فعالیت های سیاسی، پایانِ همان تحصیلات نامرتب را رقم می‌زند. شهرت اصلی شاملو به خاطر نوآوری در شعر معاصر فارسی و سرودن گونه‌ای شعر است که با نام "شعر سپید" یا "شعر شاملویی" که هم اکنون یکی از قالب های شعری مورد استفاده ایران شناخته می‌شود و تقلیدی است از شعر سپید فرانسوی. شاملو علاوه بر شعر، فعالیت‌هایی مطبوعاتی، پژوهشی و ترجمه هایی شناخته شده دارد. مجموعهٔ کتاب کوچه او بزرگ‌ترین اثر پژوهشی در باب فرهنگ عامه مردم ایران می‌باشد. آثار وی به زبان‌های: سوئدی، انگلیسی، ژاپنی، فرانسوی، اسپانیایی، آلمانی، روسی، ارمنی، هلندی، رومانیایی، فنلاندی، کردی و ترکی ترجمه شده است. شاملو از سال ۱۳۳۱ به مدت دو سال، مشاور فرهنگی سفارت مجارستان بود. «نخستین شب شعر بزرگ ایران» در سال ۱۳۴۷، از سوی وابسته فرهنگی سفارت آلمان در تهران برای وی ترتیب داده شد. احمد شاملو پس از تحمل سال‌ها بیماری، در ۲ مرداد ۱۳۷۹ درگذشت و پیکرش در امامزاده طاهر کرج به خاک سپرده شد. سنگ مزار شاملو را چندین بار افراد ناشناس شکسته‌اند.
★ احمد احرار: روزنامه نگار و نویسندۀ کتاب های تاریخی و داستانی، کار حرفه ای خود را به عنوان خبرنگارسیاسی و پارلمانی روزنامۀ «اطلاعات» روزنامۀ عصرتهران، آغاز کرد و تا امروز بی وقفه به کار نویسندگی و روزنامه نگاری ادامه داده است. در سال های قبل از انقلاب ۵۷، احمد احرار برخی از سرمقاله های سیاسی روزنامۀ اطلاعات را می نوشت و در همه حال، مقالات انتقادی و اجتماعی او که با امضای آشکار یا مستعار در این روزنامه یا نشریات دیگر تهران چاپ می شد، به سبب سبک خاص و دقت نظر، طرفداران بی شمارداشت. وی حدود یکسال پس از انقلاب ۵۷ از ایران به اروپا مهاجرت کرد. در تاریخ ۲۱ خرداد ۱۳۶۲ با تاسیس روزنامه ی کیهان لندن به مدیریت مصطفی مصباح‌زاده و سردبیری هوشنگ وزی، همکاری خود را با این روزنامه آغاز کرد. پس از درگذشت هوشنگ وزیری، احمد احرار مسئولیت سردبیری کیهان لندن را بر عهده گرفت و تا پایان فعالیت چاپی این هفته نامه ( ۸ شهریور ۱۳۹۲) در این سمت باقی ماند. تالیفات احمد احرار از پرخواننده ترین کتابهای تاریخی و داستانی است که قبل و بعد از انقلاب در.تیراژ وسیع و چاپ های مکرر انتشار یافته است. برخی از تالیفات احمد احرار از این قرار است: مردی ازجنگل/ بهار و خون و افيون/ افسانه ی شجاعان/ اژدها/ شیطان سبز/ شاهين سپید/ ملکه ی خون آشام/ خاطرات ارتشبد قره‌باغی/ توفان در ایران. در ۲۷ ژانویه ی ۲۰۰۹ احمد احرار، اضمن گفتگو با لهه خوشنام مصاحبه گر تارنمای دویچه وله فارسی اظهار داشت: "سیاست چیزی جز درک فرصت، کسب فرصت و استفاده از فرصت نیست. اما این فرصت قربانی بغض‌ها و کینه‌ها شد. فرصت را جامعه‌ی روشنفکری ایران در سال‌های ۵۶ و ۵۷ از دست داد".
★ پروفسور احمد اشرف (زادهٔ ۱۳۱۳) نویسنده و جامعه شناس ایرانی است که در دانشگاه‌های پنسیلوانیا، کلمبیا، پرینستون و تهران، به تدریس جامعه شناسی و تاریخ اجتماعی ایران پرداخته است. تاکنون چند کتاب و نیز مقالات متعددی از او منتشر شده است. از جمله کتاب موانع تاریخی رشد سرمایه‌داری در ایران: دورهٔ قاجاریه که در سال ۱۳۵۹ به چاپ رسیده‌است. موضوعات مطرح شده در آثار او عبارت‌اند از: سلسله مراتب اجتماعی در ایران، سنت و مدرنیته، هویت ملی ایرانیان، روابط زراعی در ایران و رهبری کاریزماتیک و حکومت تئوکراتیک (دین‌سالار) در ایران پس از انقلاب. پروفسور اشرف در هیئت ویراستاران نشریاتی چون مطالعات ایران، ژورنال بین‌المللی سیاست، فرهنگ و جامعه و ایران‌نامه به کار مشغول بوده است و از سردبیران ارشد دانشنامهٔ ایرانیکا می‌باشد. مقالاتی چون «هویت ایرانی» در طول تاریخ و «نظام طبقاتی» در ایران (به‌همراه علی بنوعزیزی) از تألیفات او در دانشنامهٔ ایرانیکا است.
در عرصه ی هنر
★ احمد معینی (زاده ی ۱۳۰۲ در تهران - درگذشته ی ۱۳۷۵ در تهران) هنر پیشه ی قدیمی و بازیگر فیلم های سینمایی بود. از جمله فیلم های سینمایی او می توان از عصیان (۱۳۴۵)/ خداحافظ تهران (۱۳۴۵)/ رضا چلچله (۱۳۵۰)/ خاطرخواه (۱۳۵۱)/ مادر جونم عاشق شده (۱۳۵۵)/ / والده ی آقا مصطفی (۱۳۵۵)/ قرق (۱۳۷۰)/ گریز (۱۳۷۱) و یاران (۱۳۷۲) نام برد.
تهیه و تدوین:
دکتر منوچهر سعادت نوری
*
منابع و مآخذ
میرزا احمدخان مشیرالسلطنه: تارنمای ویکی پدیا/ احمد قوام: تارنمای ویکی پدیا/ احمد متین دفتری: تارنمای ویکی پدیا/ احمد کسروی: تارنمای ویکی پدیا/ احمد دهقان: تارنمای ویکی پدیا/ احمد تفضلی: تارنمای ویکی پدیا/احمد شاملو: تارنمای ویکی پدیا/
احمد احرار و کتاب های احمد احرار: تارنمای کارا کتاب/ کیهان لندن: تارنمای ویکی پدیا/ یاد نامه ی رهی معیری: تارنمای گزیده ای از نوشتارها/ احمد احرار در گفتگو با لهه خوشنام: تارنمای دویچه وله فارسی/ احمد اشرف: تارنمای ویکی پدیا/
احمد معینی: تارنمای ویکی پدیا
★ میرزا احمدخان مشیرالسلطنه از نخست وزیران ایران در دوران مشروطه در دوران پادشاهی محمدعلی‌شاه قاجار بود. احمد مشیرالسلطنه در ۱۲۶۰ هجری قمری در آمل مازندران، به دنیا آمد. او مانند دیگران تحصیلات معمول زمان را فرا گرفت و مقدماتی از فقه و اصول را نیز آموخت. او در سال ۱۲۸۰ هـ. ق به دعوت برادرش مشیرنظام که در دربار ولیعهد (مظفرالدین میرزا) در آذربایجان خدمت می‌کرد به دربار آمد و آنجا مشغول به کار شد و چون خط و روش نگارش او مورد پسند بود کارهای نوشتاری دربار ولیعهد را دردست گرفت و پس از مدتی کوتاه منشی و رئیس دفتر ولیعهد شد و لقب منشی باشی را بدست آورد. دربارهٔ مشیرالسلطنه نوشته‌اند: "میرزا احمد منشی باشی مشیرالسلطنه ابتدا منشی مخصوص مظفرالدین میرزا بود، بر اثر بی‌کفایتی و تعدی فراوان او و عمالش به مردم و غائله شیخ عبیدالله و تصرف میاندوآب و قتل مردم آن سامان از پیشکاری ولیعهد معزول شد و به تهران آمد ولی از آنجا که امنای دولت ناصری هم هیچ یک از مشیرالسلطنه (لقبی است که مظفرالدین میرزا ولیعهد به او داد) با کفایت‌تر نبودند، وی بزودی توانست دوباره در سلک معاریف رجال ایران قرار گیرد تا اینکه در زمان مظفرالدین شاه به سمت وزیر داخله انتخاب و در دوران پادشاهی محمدعلی شاه قاجار نخست‌وزیران ایران شد". مشیرالسلطنه در مجموع یازده ماه بر سر کار بود و سه کابینه تشکیل داد که در هر سه کابینه وزارت کشور با او بود. در کابینه مشیرالسلطنه افراد موجهی مانند مستوفی و مؤتمن الملک و مشیرالدوله و محتشم السلطنه هم عضویت داشتند. دوران یازده ماههٔ صدارت مشیرالسلطنه در تاریخ مشروطیت ایران به استبداد صغیر تعبیر شده‌است. در دورهٔ جنبش مشروطیت ایران پس از فتح تهران محمدعلی شاه به سفارت روس و عده زیادی از رجال به سفارت انگلیس رفتند ولی مشیرالسلطنه سفارت عثمانی را برای پناهندگی انتخاب کرد و در آنجا متحصن شد. مشیرالسلطنه پس از خروج از سفارت عثمانی به زندگانی شخصی خود پرداخت و غالباً وقت خود را به عبادت و رسیدگی به کار مسجد و مدرسه خود می‌گذرانید. در ۱۳۲۸ هـ. ق به او سوءقصد شد و هنگامی که قصد خروج از کالسکه خود را داشت چند تیر بسویش شلیک شد. گلوله‌ها به پای او اصابت کرد و مدت ها تحت درمان بود تا سرانجام در ۱۳۳۷ هـ. ق در ۷۷ سالگی درگذشت و در مقبره شخصی خود در قم به خ اک سپرده شد.مشیرالسلطنه سواد متوسطی داشت و به اصول مذهبی سخت پای بند بود به همین دلیل مدرسه و مسجدی در خیابان مولوی در تهران ساخت که هم اکنون پابرجاست و به نام مسجد مشیرالسلطنه شناخته می‌شود. مسجد مشیرالسلطنه در تاریخ ۲۵ مهر ۱۳۸۳ با شماره ۱۱۲۰۸ در فهرست آثار ملی ثبت شد.
★ احمد قوام (زادهٔ ۱۲۵۲ تهران - درگذشتهٔ ۱۳۳۴ تهران) ملقب به قوام‌السلطنه، سیاستمدار ایرانیِ پایان دوران قاجار و روزگار پهلوی بود که پنج بار نخست‌وزیر ایران شد (دو بار در پایان دوران قاجار و سه بار در زمان حکومت محمدرضا پهلوی). او فرزند ابراهیم معتمدالسلطنه و نوهٔ محمد قوام‌الدوله آشتیانی و برادر کوچک‌تر وثوق‌الدوله بود. قیام کلنل محمد تقی خان پسیان در خراسان در سال ۱۳۰۰ و غائلهٔ آذربایجان در سال ۱۳۲۵ در دوران نخست وزیری قوام رخ داد. او در زمان قاجار لقب قوام‌السلطنه یافت و محمدرضا شاه به او لقب حضرت اشرف را داد). القاب قدیمی‌تر او عبارت‌اند از منشی حضور (۱۳۱۵ ه. ق)، دبیر حضور (حدود ۱۳۲۲ ه. ق)، و وزیر حضور (۱۳۳۴ ه. ق). قوام در آذر ۱۲۵۲ در تهران دیده به جهان گشود. او تحصیلات مقدماتی را ابتدا در مدرسه مروی و سپس زیر نظر معلمان خصوصی گذراند. او در ۱۷ سالگی پیشخدمت ناصرالدین شاه و در ۲۰ سالگی منشی دائی خود حاکم آذربایجان، میرزاعلی خان امین الدوله شد. وی در ۲۹ سالگی در سفر سوم مظفرالدین شاه به اروپا پادشاه قاجار را همراهی کرد. وی پس از پایان این سفر به «قوام السلطنه» مشهور شد. او بعدها به مقام دبیرحضوری دربار مظفرالدین شاه رسید و نویسنده «فرمان مشروطیت» و سپس رابط مظفرالدین شاه با مشروطه خواهان شد، ولی پس از مرگ مظفرالدین شاه و در دوران محمدعلی شاه، از سیاست کناره گرفت و راهی اروپا شد و به تحصیل در رشته حقوق پرداخت. از جمله فعالیت‌های مهم قوام السلطنه نگارش فرمان مشروطیت و نقش او در جریان فرقه دموکرات آذربایجان و خروج نیروهای شوروی از ایران در ۱۳۲۵ بود. احمد قوام در تاریخ ۳۱ تیر ۱۳۳۴ و در سن هشتاد و دو سالگی به علت سکته مغزی از دنیا رفت.
★ احمد متین دفتری ملقب به اعتضاد لشکر و متین الدوله (زادهٔ ۴بهمن ۱۲۷۵ تهران - درگذشتهٔ ۵ تیر ۱۳۵۰ تهران) جوان‌ترین نخست‌وزیر ایران در زمان رضاشاه در ۴۳ سالگی بود. او از استادان حقوق بود و علاوه بر مقام استادی دانشکده حقوق، در عرصه سیاست ایران نیز حضور داشت. احمد متین دفتری، فرزند میرزا محمودخان اعتضاد لشکر (عین‌الممالک) بود. تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در مدرسه آلمانی های تهران به پایان رساند. بعد از مدرسه عالی حقوق، لیسانس گرفت و برای ادامه تحصیل به سوئیس ر فت. در دانشکده حقوق شهر لوزان، با ارائه پایان نامه دکترای خود تحت عنوان ” کلید استقلال اقتصادی، الغای کاپیتولاسیون در ایران ” موفق به دریافت درجه دکترای حقوق شد. بین سال های ۱۰ – ۱۳۰۸خورشیدی در دادگاه‌های فرانسه، سوئیس و آلمان به کار آموزی و وکالت پرداخت. وی پس از گشایش دادگستری نوین به استخدام رسمی دادگستری درآمد و تا سال ۱۳۱۸ خورشیدی به ترتیب مدیر، معاون کفیل و عاقبت وزیر دادگستری شد. در سال ۱۳۱۸ خورشیدی در اوج قدرت حزب نازی در آلمان به دستور رضاشاه پهلوی یک کابینه جوان به نخست‌وزیری احمد متین دفتری در ایران روی کار آمد. سیاست خارجی این کابینه نزدیک شدن به آلمان بود. عملاً نیز روابط تجاری و صنعتی بین ایران و آلمان توسعه یافت. ولی این دوران نه ماه بیشتر طول نکشید. در سال ۱۳۲۶ نماینده مشکین شهر در مجلس شورای ملی و دو سال بعد سناتور انتخابی تهران شد و سال‌ها در کسوت سناتوری باقی ماند و در همین سمت درگذشت. دکتر احمد متین دفتری در تیرماه ۱۳۵۰ خورشیدی در سن ۷۶ سالگی در تهران دار فانی را وداع گفت. آرامگاه او در باغچه علیجان شاه عبدالعظیم قرار دارد.
★احمد کَسرَوی (زادهٔ ۸ مهر ۱۲۶۹ در تبریز - ترور در ۲۰ اسفند ۱۳۲۴ در تهران): تاریخ‌نگار، زبان‌شناس، پژوهشگر، حقوق‌دان و اندیشمند ایرانی بود. بنا بر گزارش تارنمای ویکی پدیا: "سیّد احمد کسروی در حوزه‌های مختلفی هم‌چون تاریخ، زبان‌شناسی، ادبیات، علوم دینی، روزنامه‌نگاری، وکالت، قضاوت و سیاست فعالیت داشت. وی بنیان‌گذار جنبشی سیاسی-اجتماعی با هدف ساختن یک «هویت ایرانیِ سکولار» در جامعهٔ ایران، موسوم به جنبش «پاک دینی» بود که در دوره‌ای از حکومت پهلوی شکل گرفت. احمد کسروی خواستار مبارزه با «واپس ماندگی فکری و علمی» و روشن گری در تمامی وجوه زندگانی بود. وی از آنچه «اوضاع زندگی، خرافه گرایی و آداب اجتماعی» مردم ایران می‌دانست انتقاد داشت؛ موضع‌گیری‌های احمد کسروی در برابر کیش های رایج و نهادهای مذهبی و اخلاقی و مسلک ها و ارزش های سنتی و فرهنگی و تاختن او به باورهای دینی و فرهنگی و شعرهای حافظ و سعدی، از جمله مواردی بود که مخالفت هایی را علیه او برانگیخت. آثار احمد کسروی بالغ بر ۷۰ جلد کتاب به زبان‌های فارسی و عربی است. از مهم‌ترین آثار کسروی می‌توان به دو کتاب تاریخ مشروطهٔ ایران و تاریخ هجده سالهٔ آذربایجان اشاره کرد که از مهم‌ترین آثار مربوط به تاریخ جنبش مشروطه خواهی ایران می‌شوند و تا به امروز مرجع اصلی محققان دربارهٔ جنبش مشروطیت ایران بوده است... کسروی طی جلسه ی یک دادگاه در کاخ دادگستری ترور شد. در روز ۱۱ مارس ۱۹۴۶ (۲۰ اسفند ۱۳۲۴)، گروه فدائیان اسلام به رهبری برادران امامی به جلسه دادگاه وارد شدند و کسروی و منشی‌اش، سید محمدتقی حدادپور را با چاقو و اسلحه گرم کشتند. پیکر قربانیان، بدون کالبد شکافی در شامگاه همان روز ترور، توسط بستگان کسروی به گورستان ظهیرالدوله در شمیران منتقل شد. سرپرست قبرستان از دادن اجازه برای دفن آنها خودداری کرد. سپس جنازه‌ها برای دفن به محوطه تپهٔ پایکوه امامزاده صالح که آبک نامیده شده برده شد.گفته شده که روز، زمان و مکان جلسه ی دادگاه جز اطلاعات عمومی نبوده و توسط بازپرس به فدائیان درز کرده‌است. بعضی از ضاربان هرگز متهم نشدند، آنهایی که دستگیر شدند (از جمله برادران امامی) ادعا نمودند که عمل دفاع از خود را انجام داده‌اند و کسروی را متهم کردند که اول دست به اسلحه شده و درگیری را شروع نمود. ضاربان تحت فشار علما و رهبران مذهبی و بازاریان با نفوذ، بعد از محاکمه‌ای کوتاه آزاد شدند"
★ احمد دهقان (زادهٔ ۱۲۸۷ در اصفهان- ترور در ششم خرداد ۱۳۲۹ در تهران) فعالیت های سیاسی‌اش را در زادگاهش اصفهان آغاز کرد. وی نماینده ی مجلس، مدیر مجله ی «تهران مصور» و صاحب تماشاخانه ی تهران بود. در سال ۱۳۱۳، هنگامی که تازه به تهران آمده بود به گروه تئاتر فردوسی پیوست. همزمان در روزنامه اطلاعات به عنوان عکاس خبری مشغول کار شد. بعدها، وقتی سید علی نصر، "تئاتر نصر" را در خیابان لاله زار تهران به راه انداخت، دهقان مدیر داخلی تئاتر شد. نصر که نخستین مدرسه هنرپیشگی را در ایران تأسیس کرده بود، در سال ۱۳۱۹ بخشی از گراندهتل را نیز به تماشاخانه تبدیل کرد و نام تئاتر تهران بر آن گذاشت. از حدود یک سال بعد، احمد دهقان مدیریت این تماشاخانه را به عهده گرفت. وی سپس به دنیای سیاست وارد شد. نخستین شماره ی مجله ی تهران مصور در ۲۷ مرداد ۱۳۲۱ به مدیریت احمد دهقان و سردبیری عبدالله والا منتشر شد. سراینده ی مشهور ایران زنده یاد رهی معیری نیز با مجله ی «تهران مصور» همکاری داشت و آثار سياسي، فکاهي و انتقادي وی با نام مستعار «شاه پريون» در تهران مصور چاپ مي شد..احمد دهقان پس از گرایش کوتاه مدتی به احمد قوام، به دربار و رزم آرا (رئیس وقت ستاد ارتش) نزدیک و با کمک آن ها به نمایندگی از مردم خلخال وارد مجلس پانزدهم شد. در این دوران «تهران مصور» با اتکا به اخباری که از دربار به دست می‌آورد رشد کرد. او به مجلس شانزدهم هم راه یافت و به فعالیت های مخالف با سیاست های شوروی و حزب توده ادامه داد و سرانجام در ششم خرداد سال ۱۳۲۹ در دفتر تماشاخانه تهران در خیابان لاله زار به دست حسن جعفری کارمند شرکت نفت ترور شد.
.★ در عرصه ی دانش
★ احمد تفضلی (زادهٔ ۱۶ آذر ۱۳۱۶ در اصفهان – ترور در ۲۴ دی ۱۳۷۵ در تهران) زبان شناس، ایران شناس، پژوهشگر، مترجم و متخصص زبان پهلوی و استاد زبان های باستانی در دانشگاه تهران بود. وی در زمینهٔ زبان های ایرانی میانه به ویژه پهلوی و پارتی، در پهنهٔ بین المللی یکی از معدود صاحب نظران به‌شمار می آمد. احمد تفضلی در ساعت ۱۲ و نیم روز ۲۴ دی ماه ۱۳۷۵ دفتر کارش را در دانشگاه تهران ترک کرد و راهی منزلش در شمیران شد اما هرگز به منزل نرسید. او در همان روز به طرز مشکوکی در خیابان به قتل رسید. قتل او در دنباله پرونده سرکوب روشنفکران و قتل‌های زنجیره‌ای به‌شمار می‌رود
.
★ احمد شاملو (زادهٔ ۲۱ آذر ۱۳۰۴ تهران، خیابان صفی علیشاه - درگذشتهٔ ۲ مرداد ۱۳۷۹تهران) متخلص به الف. بامداد یا الف. صبح، شاعر، نویسنده، روزنامه‌نگار، پژوهشگر، مترجم، فرهنگ نویس و از دبیران کانون نویسندگان ایران پیش و پس از انقلاب ۱۳۵۷ بود. شاملو تحصیلات کلاسیک نامرتبی داشت؛ زیرا پدرش افسر ارتش بود و پیوسته از این شهر به آن شهر اعزام می‌شد و از همین روی، خانواده اش هرگز نتوانستند برای مدتی طولانی جایی ماندگار شوند. زندانی شدنش در سال ۱۳۲۲ به سبب فعالیت های سیاسی، پایانِ همان تحصیلات نامرتب را رقم می‌زند. شهرت اصلی شاملو به خاطر نوآوری در شعر معاصر فارسی و سرودن گونه‌ای شعر است که با نام "شعر سپید" یا "شعر شاملویی" که هم اکنون یکی از قالب های شعری مورد استفاده ایران شناخته می‌شود و تقلیدی است از شعر سپید فرانسوی. شاملو علاوه بر شعر، فعالیت‌هایی مطبوعاتی، پژوهشی و ترجمه هایی شناخته شده دارد. مجموعهٔ کتاب کوچه او بزرگ‌ترین اثر پژوهشی در باب فرهنگ عامه مردم ایران می‌باشد. آثار وی به زبان‌های: سوئدی، انگلیسی، ژاپنی، فرانسوی، اسپانیایی، آلمانی، روسی، ارمنی، هلندی، رومانیایی، فنلاندی، کردی و ترکی ترجمه شده است. شاملو از سال ۱۳۳۱ به مدت دو سال، مشاور فرهنگی سفارت مجارستان بود. «نخستین شب شعر بزرگ ایران» در سال ۱۳۴۷، از سوی وابسته فرهنگی سفارت آلمان در تهران برای وی ترتیب داده شد. احمد شاملو پس از تحمل سال‌ها بیماری، در ۲ مرداد ۱۳۷۹ درگذشت و پیکرش در امامزاده طاهر کرج به خاک سپرده شد. سنگ مزار شاملو را چندین بار افراد ناشناس شکسته‌اند.
★ احمد احرار: روزنامه نگار و نویسندۀ کتاب های تاریخی و داستانی، کار حرفه ای خود را به عنوان خبرنگارسیاسی و پارلمانی روزنامۀ «اطلاعات» روزنامۀ عصرتهران، آغاز کرد و تا امروز بی وقفه به کار نویسندگی و روزنامه نگاری ادامه داده است. در سال های قبل از انقلاب ۵۷، احمد احرار برخی از سرمقاله های سیاسی روزنامۀ اطلاعات را می نوشت و در همه حال، مقالات انتقادی و اجتماعی او که با امضای آشکار یا مستعار در این روزنامه یا نشریات دیگر تهران چاپ می شد، به سبب سبک خاص و دقت نظر، طرفداران بی شمارداشت. وی حدود یکسال پس از انقلاب ۵۷ از ایران به اروپا مهاجرت کرد. در تاریخ ۲۱ خرداد ۱۳۶۲ با تاسیس روزنامه ی کیهان لندن به مدیریت مصطفی مصباح‌زاده و سردبیری هوشنگ وزی، همکاری خود را با این روزنامه آغاز کرد. پس از درگذشت هوشنگ وزیری، احمد احرار مسئولیت سردبیری کیهان لندن را بر عهده گرفت و تا پایان فعالیت چاپی این هفته نامه ( ۸ شهریور ۱۳۹۲) در این سمت باقی ماند. تالیفات احمد احرار از پرخواننده ترین کتابهای تاریخی و داستانی است که قبل و بعد از انقلاب در.تیراژ وسیع و چاپ های مکرر انتشار یافته است. برخی از تالیفات احمد احرار از این قرار است: مردی ازجنگل/ بهار و خون و افيون/ افسانه ی شجاعان/ اژدها/ شیطان سبز/ شاهين سپید/ ملکه ی خون آشام/ خاطرات ارتشبد قره‌باغی/ توفان در ایران. در ۲۷ ژانویه ی ۲۰۰۹ احمد احرار، اضمن گفتگو با لهه خوشنام مصاحبه گر تارنمای دویچه وله فارسی اظهار داشت: "سیاست چیزی جز درک فرصت، کسب فرصت و استفاده از فرصت نیست. اما این فرصت قربانی بغض‌ها و کینه‌ها شد. فرصت را جامعه‌ی روشنفکری ایران در سال‌های ۵۶ و ۵۷ از دست داد".
★ پروفسور احمد اشرف (زادهٔ ۱۳۱۳) نویسنده و جامعه شناس ایرانی است که در دانشگاه‌های پنسیلوانیا، کلمبیا، پرینستون و تهران، به تدریس جامعه شناسی و تاریخ اجتماعی ایران پرداخته است. تاکنون چند کتاب و نیز مقالات متعددی از او منتشر شده است. از جمله کتاب موانع تاریخی رشد سرمایه‌داری در ایران: دورهٔ قاجاریه که در سال ۱۳۵۹ به چاپ رسیده‌است. موضوعات مطرح شده در آثار او عبارت‌اند از: سلسله مراتب اجتماعی در ایران، سنت و مدرنیته، هویت ملی ایرانیان، روابط زراعی در ایران و رهبری کاریزماتیک و حکومت تئوکراتیک (دین‌سالار) در ایران پس از انقلاب. پروفسور اشرف در هیئت ویراستاران نشریاتی چون مطالعات ایران، ژورنال بین‌المللی سیاست، فرهنگ و جامعه و ایران‌نامه به کار مشغول بوده است و از سردبیران ارشد دانشنامهٔ ایرانیکا می‌باشد. مقالاتی چون «هویت ایرانی» در طول تاریخ و «نظام طبقاتی» در ایران (به‌همراه علی بنوعزیزی) از تألیفات او در دانشنامهٔ ایرانیکا است.
در عرصه ی هنر
★ احمد معینی (زاده ی ۱۳۰۲ در تهران - درگذشته ی ۱۳۷۵ در تهران) هنر پیشه ی قدیمی و بازیگر فیلم های سینمایی بود. از جمله فیلم های سینمایی او می توان از عصیان (۱۳۴۵)/ خداحافظ تهران (۱۳۴۵)/ رضا چلچله (۱۳۵۰)/ خاطرخواه (۱۳۵۱)/ مادر جونم عاشق شده (۱۳۵۵)/ / والده ی آقا مصطفی (۱۳۵۵)/ قرق (۱۳۷۰)/ گریز (۱۳۷۱) و یاران (۱۳۷۲) نام برد.
تهیه و تدوین:
دکتر منوچهر سعادت نوری
*
منابع و مآخذ
میرزا احمدخان مشیرالسلطنه: تارنمای ویکی پدیا/ احمد قوام: تارنمای ویکی پدیا/ احمد متین دفتری: تارنمای ویکی پدیا/ احمد کسروی: تارنمای ویکی پدیا/ احمد دهقان: تارنمای ویکی پدیا/ احمد تفضلی: تارنمای ویکی پدیا/احمد شاملو: تارنمای ویکی پدیا/
احمد احرار و کتاب های احمد احرار: تارنمای کارا کتاب/ کیهان لندن: تارنمای ویکی پدیا/ یاد نامه ی رهی معیری: تارنمای گزیده ای از نوشتارها/ احمد احرار در گفتگو با لهه خوشنام: تارنمای دویچه وله فارسی/ احمد اشرف: تارنمای ویکی پدیا/
احمد معینی: تارنمای ویکی پدیا
همچنین نگاه کنید به
ده (۱۰) "نصرت الله" در عرصه ی سیاست و دانش و هنر ایران
ده (۱۰) " ملکی" در عرصه ی سیاست و دانش و هنر ایران
ده (۱۰) " جهانشاه" در عرصه ی سیاست و دانش و هنر ایران
*
گزیده ای از نوشتارها
http://msnselectedarticles.blogspot.ca/2018/01/blog-post_25.html
بخش های پیشین مجموعه ی یادداشت ها و نوشتارها و نامه ها
ده (۱۰) "نصرت الله" در عرصه ی سیاست و دانش و هنر ایران
ده (۱۰) " ملکی" در عرصه ی سیاست و دانش و هنر ایران
ده (۱۰) " جهانشاه" در عرصه ی سیاست و دانش و هنر ایران
*
گزیده ای از نوشتارها
http://msnselectedarticles.blogspot.ca/2018/01/blog-post_25.html
بخش های پیشین مجموعه ی یادداشت ها و نوشتارها و نامه ها
