برخی از ویژگی های مهم گیلاس
گیلاس، به میوه ی بسیاری از درختان پرونوس گفته می شود که گوشت‌دار و محتوی هسته می باشند. طبقه بندی علمی گیلاس چنین است: راسته ی گل سرخ سانان/ تیره ی گل سرخیان/ زیر تیره ی بادامی واران/ جنس پرونوس و زیر جنس سراسوس/ گونه: گیلاس. جنس پرونوس شامل درخت‌های گیلاس، آلو، هلو، زردآلو و بادام می شود. علاوه بر گونه های گیلاس، آلو، هلو، زردآلو و بادام، حدود ۴۳۰ گونه در جنس پرونوس وجود دارد. بسیاری از گونه های پرونوس برای تزئین یا میوه کشت می‌شوند. گونه‌های پرونوس برگریز یا همیشه سبز هستند. میوه ی گیلاسی که خرید و فروش می‌شود معمولاً ارقام گونه‌هایی مانند: گیلاس شیرین (گیلاس خودرو) و گیلاس ترش (آلبالو) است. نام «گیلاس» به درخت گیلاس هم گفته می شود و گاهی‌اوقات در مورد بادام و درختان گلدار مشابه ی پرونوس مانند «گیلاس تزئینی» یا «ساکورا» هم استفاده می شود. گیلاس وحشی ممکن است به هر یک از گونه هایی که بدون کاشتن رشد می‌کنند اطلاق شود، گرچه در جزایر بریتانیا اغلب به گیلاس خودرو با نام «گیلاس وحشی» اشاره می شود. گیلاس دارای گونه‌های متعدد و در تمام ایران پراکنده است. از گیلاس علاوه بر مصرف به عنوان میوه یخام، مربا و کمپوت هم ساخته می‌شود. این گیاه احتمالاً از منطقه‌ای بین دریای سیاه و دریای خزر منشأ گرفته است؛ ولی به نظر می رسد که در زمان های قدیم آن را به اروپا برده باشند. بیشتر ارقام کشت شده آن در سرتاسر دنیا از اروپا منشأ گرفته اند، ولی تعدادی از ارقام مهم، در مناطق گیلاس خیز محلی انتخاب یا اصلاح گردیده اند.
ارزش غذایی گیلاس
گیلاس‌های شیرین خام دارای ۸۲٪ آب، ۱۶٪ کربوهیدرات، ۱٪ پروتئین و مقدار ناچیزی چربی (نگاه کنید به جدول) هستند. فیبر غذایی و ویتامین ث متوسطی دارند در حالی که دیگر ویتامین ها و مواد مغذی معدنی هر کدام کمتر از ۱۰٪ مقدار نیاز روزانه در هر وعده غذایی هستند (نگاه کنید به جدول). در مقایسه با گیلاس‌های شیرین، گیلاس ترش خام (آلبالو) در هر ۱۰۰ گرم حاوی مقدار کمی بیشتر ویتامین ث (۱۲٪) و ویتامین آ (۸٪)هستند (نگاه کنید به جدول):
جدول مقدار عوامل مغذی در هر ۱۰۰ گرم گیلاس شیرین، قرمز، خام
انرژی ۶۳ کیلو کالری - کربو هیدرات‌ها ۱۶ گرم - قندها ۱۲٫۸ گرم - فیبر ۲٫۱ گرم
چربی ۰٫۲ گرم - پروتئین ۱٫۱ گرم - آب ۸۲ گرم - ویتامین آ معادل ۳ میکروگرم (۰٪)
بتاکاروتن ۳۸ میکروگرم (۰٪) - لوتئین و زآکسانتین ۸۵ میوگرم
ویتامین ب۱ (تیامین) ۰٫۰۲۷ میلی‌گرم (۲٪) ویتامین ب۲ (ریبوفلاوین) ۰٫۰۳۳ میلی‌گرم (۲٪)
ویتامین ب۳ (نیاسین) ۰٫۱۵۴ میلی‌گرم (۱٪) - پانتوتنیک اسید (ویتامین ب۵) ۰٫۱۹۹
میلی‌گرم (۴٪) - ویتامین ب۶ ۰٫۰۴۹ میلی‌گرم (۴٪) - اسید فولیک ۴ میکروگرم (۱٪)
ویتامین ث ۷ میلی‌گرم (۱۲٪) - ویتامین کا ۲٫۱ میکروگرم (۲٪)
کلسیم ۱۳ میلی‌گرم (۱٪) - آهن ۰٫۳۶ میلی‌گرم (۳٪) - منیزیم ۱۱ میلی‌گرم (۳٪)
منگنز ۰٫۰۷ میلی‌گرم (۴٪) - فسفر ۲۱ میلی‌گرم (۳٪) -پتاسیم ۲۲۲ میلی‌گرم (۵٪)
سدیم (ندارد) - روی ۰٫۰۷ میلی‌گرم (۱٪)
خواص غذایی و درمانی گیلاس
• مجاری ادراری، معده و لوله گوارشی را ضد عفونی می کند.
• برای افراد دیابتی مضر نیست زیرا قند آن از نوع سوربیتول است که ۷۰ درصد آن در بدن انسان بدون اینکه به گلوگز تبدیل شود، صرف تولید انرژی می شود.• طبیعتی سرد دارد و مصرف زیاد آن باعث نفخ معده می شود
• اعصاب را آرام می کند.• ادرار را زیاد می کند. • سموم بدن را دفع می کند و خون را تصفیه می کند. • گیلاس شیرین ملین خوبی است و برای رفع یبوست مفید است.
• خوردن گیلاس برای افرادی که تصلب شرائین، ناراحتی کبد و مشکل جمع شدن گاز در روده ها را دارند، مؤثر و مفید است.
• خوردن گیلاس بعد از غذا باعث سوء هاضمه و نفخ می شود، چون از هضم سریع غذا جلوگیری می کند. به همین دلیل توصیه می شود که بعد از غذا مصرف نشود.
• خوردن گیلاس قبل از غذا شخص را سیر می کند و جلوی اشتهای او را می گیرد و در عین حال او را چاق نمی کند. بنابراین افراد چاقی که می خواهند لاغر شوند، می توانند گیلاس را قبل از غذا مصرف کنند. البته نباید در مصرف آن زیاده روی کنند. • جوشانده برگ گیلاس در شیر، ملین خوبی است. • در طب سنتی معتقدند که گیلاس برای رفع خشکی حلق و ریه مفید است.
• عصاره گیلاس یک ضد باکتری علیه فساد و پوسیدگی دندان است. در بررسی ها مشاهده شده است که عصاره گیلاس سیاه تا ۸۹ درصد فعالیت آنزیم های عامل تشکیل پلاک دندان را متوقف می کند.
• در گذشته پزشکان از گیلاس سیاه برای معالجه سنگ کلیه و ناراحتی های کیسه صفرا استفاده می کردند.
• گیلاس غنی از آنتی اکسیدان می باشد، در نتیجه برای پیشگیری از سرطان و بیماری های قلبی توصیه می شود. • گیلاس باعث کاهش التهاب بدن و کاهش خطر سکته قلبی می شود.
• گیلاس دارای موادی است که درد حاصل از آرتریت (التهاب مفاصل) و نقرس را کاهش می دهد که این خاصیت را سایر میوه ها و سبزی ها ندارند.
• نوع سیاه رنگ این گیلاس دارای مقدار زیادی آهن بوده و برای کم خونی مفید می باشد. • گیلاس در رفع کم خوابی کمک می کند. • گیلاس باعث کاهش سردرد می شود.
• برگ آن به صورت دم کرده برای درمان بیماری کلیه و کبد مورد استفاده قرار می گیرد. میوه گیلاس در سلامت چشم، سلامت پوست، پیری و کاهش وزن بسیار مؤثر می باشد.
جشن شکوفه های گیلاس در جهان
در روزهای پایانی زمستان جشن شکوفه های گیلاس در کشورهای مختلف برگزار می شود. این مراسم سالانه بسیاری از گردشگران را از سرتاسر جهان به سمت مناطقی می کشاند که از شکوفه های گیلاس پوشیده شده اند. ژاپن، آمریکا، گرجستان و چین در آغاز بهار محل برگزاری جشنواره ی بین‌المللی شکوفه های گیلاس هستند.
مهمترین نقاط کشت گیلاس در ایران
مشهد (گیلاس سیاه و گیلاس تکدانه) - ارومیه (گیلاس سفید و گیلاس قرمز) - کرج (گیلاس سیاه و گیلاس زرد و گیلاس قرمز) - شبستر (گیلاس سیاه) - لواسانات (گیلاس صورتی) - قزوین (گیلاس سیاه) - مشگین‌شهر (گیلاس زرد).
نظریاتی در مورد تولید میوه ی خوراکی گیلاس در ایران
بنا بر اظهارات دکتر اسفندیار حسنی مقدم مدرس دانشگاه های لرستان: "منشأ گیلاس نواحی اطراف دریای خزر و دریای سیاه است. از میان میوه‌های منطقه معتدله گیلاس به دلیل زودرس بودن، رنگ زیبا و مزه ی دلپذیر بر اکثر میوه ها برتری یافته است. از طرفی گیلاس به دلیل کوتاه بودن دوره ی رشد تا رسیدن میوه از هزینه‌های داشت کمتری برخوردار است. بر اساس آمار نامه فائو در سال ۲۰۰۵ تولید جهانی گیلاس و آلبالو بالغ بر یک میلیون و هشتصد هزار تن است که کشورهای ترکیه، آمریکا، ایران، آلمان و روسیه مقام های اول تا پنجم را در این زمینه دارند. ایران با سطح زیر کشت حدود ۲۵۷۰۰ هکتار و میزان تولید حدود ۲۲۴ هزار تن مقام سوم تولید گیلاس و آلبالوی جهان را بعد از ترکیه و آمریکا دارد. تولید میوه با کیفیت و کمیت بالا تنها به رعایت اصول صحیح کاشت و داشت محدود نمی شود، بلکه آشنایی با فرآیند های تشکیل جوانه ی گل، نحوه ی گرده افشانی، کاربرد زنبور عسل در هنگام گرده افشانی، نیاز درختان میوه خزاندار به ارقام گرده دهنده سازگار و نحوه ی آرایش ارقام گرده دهنده بسیار ضروری و سودمند است".
تهیه و تدوین:
دکتر منوچهر سعادت نوری
*
منابع و مآخذ
برخی از ویژگی های مهم گیلاس: جستجو در تارنمای گوگل/ ارزش غذایی گیلاس: تارنمای ویکی‌پدیا/ خواص غذایی و درمانی گیلاس: تارنمای کدبانو و بسیاری از تارنماها/ جشن شکوفه های گیلاس در جهان: تارنمای رادیو زمانه/ مهمترین نقاط کشت گیلاس در ایران: تارنمای ویکی‌پدیا/ نظریاتی در مورد تولید میوه ی خوراکی گیلاس در ایران (ایران سومین تولیدکننده گیلاس و آلبالوی جهان): تارنمای ایسنا
*
همچنین نگاه کنید به
"ساکورا" درخت گیلاس ژاپنی و شکوفهٔ درخت گیلاس در ژاپن
زنجیره ی سروده ها و ترانه های " گیلاس" و شکوفه های آن
*
گزیده ای از نوشتارها
http://msnselectedarticles.blogspot.com/2018/06/blog-post_27.html
بخش های پیشین مجموعه ی گفتنی های تغذیه
======================
