شلغم گیاهی است از تیره ٔ صلیبیان که دارای ریشه ٔ غده ای محتوی مواد ذخیره ای می باشد. نباتی است دوساله ، یعنی در سال دوم کشت گل میدهد. برگهایش سبز روشن و دارای موهای کوتاه است . شلغم از سرما عاجز نیست و گرمای زیادی هم برای نموّش لازم ندارد و چون دارای ویتامین ث فراوان و املاح مفید برای بدن است ، بهترین ماده ٔ غذایی بصورت سوپ یا آش برای اشخاصی می باشد که دچار گریپ یا سرماخوردگی شده اند.
شلغم از عوامل عمدهٔ پیشگیری از سرطان به شمار می‌آید، زیرا همانند کلم پیچ و سایر گیاهان چلیپایی از موادی برخوردار است که رشد سرطان را متوقف می‌سازد. شلغم روغنی نیز که بزرگ و زرد رنگ است، دارای مواد ضد سرطانی است. یکی از مواد ضد سرطان که در شلغم وجود دارد ، گلوکوسینولیت نام دارد.
تاریخچه ی مصرف خوراکی شلغم
این گیاه بومی غرب آسیا بوده و قرن هاست که مصرف خوراکی دارد. قبل از پیدایش سیب زمینی، یکی از محصولات عمده ی خوراکی مردم اروپا و در قرون وسطی، غذای مردم فقیر بوده است. به راحتی در نواحی و فصول سرد قابل کشت می باشد. شلغم از نظر طب قدیم ایران گرم و تر است
تركیبات شیمیائی در صد گرم شلغم
آب ۹۱ گرم
پروتئین ۱ گرم
مواد چربی ۲ گرم
مواد نشاسته‌ای ۶/۶ گرم
كلسیم ۴۰ میلی گرم
فسفر ۳۰ میلی گرم
آهن ۵ میلی گرم
سدیم ۵۰ میلی گرم
پتاسیم ۲۷۰ میلی گرم
ویتامین ث ۴۰ میلی گرم
خواص شلغم
١ - شلغم مقوی است ٢ - شلغم اشتها آور است ٣ - شلغم ضعف جنسی را درمان كرده و اسپرم را زیاد می كند ٤ - شلغم سرفه را تسكین می دهد ۵ - ترشی شلغم بهترین نوع ترشی است زیرا مقوی معده و روده ها و اشتها آور است ٦ - آب شلغم قند خون را پائین می آورد ٧ - تخم شلغم را اگر سرخ كرده و بخورید برای ضعف جنسی موثر است ٨ - اگر گلو درد دارید آب شلغم پخته را قرقره كنید ٩ - خوردن آب شلغم درمان كننده جوش صورت است ١٠ - آن هایی كه حافظه ضعیف دارند حتما باید شلغم بخورند زیرا ثابت شده است كه شلغم حافظه را تقویت می كند ١١ - شلغم شب كوری را درمان می كند ١٢ - شلغم بعلت داشتن ویتامین ب علاج كم خونی است ١٣ - شلغم برای رشد و نمو استخوان ها مفید است بنابراین زنان باردار وشیرده حتما باید از آن استفاده كنند ١٤ - زن حامله ای كه در مدت بارداری شلغم خورده باشد بچه اش زودتر رشد كرده، زودتر حرف می زند و حتی زودتر راه می افتد و در مقابل امراض مقاومت بیشتری خواهد داشت. ١۵ -آنهایی كه غده تیروئیدشان كم ترشح می كند باید حتما شلغم بخورند زیرا شلغم بعلت داتشن ید فراوان ترشحات غده تیروئید را تنظیم می كند ١٦ - شلغم مهمترین گیاه ضد سرطان است و حتی گسترش سرطان را متوقف می كند ١٧ - شلغم درمان بسیاری از بیماریهای پوستی است ١٨ - شلغم پخته بهترین دارو برای برونشیت است
سعی كنید در فصل زمستان برای پیشگیری از سرماخوردگی و بیماریهای تنفسی اقلا چند بار در هفته شلغم بخورید شلغم پخته بهترین صبحانه است. بدن را تمیز كرده و مواد سمی را ازبدن خارج می سازد.
فواید شلغم
این سبزی از انواع سبزی‌های نادری است که دارای آرسنیک و روبیدیوم است. این دو عنصر با کمک گوگرد در جلوگیری از مرض جذام نقش مهمی دارند. فواید دیگر شلغم به قرار زیر است:
۱- شلغم برطرف کننده سرفه است. ٢- شلغم نرم کننده سینه، معده و روده است. ۳- شلغم اشتها را تحریک می‌کند. ۴- شلغم سنگ‌های مثانه، کلیه و کبد را خرد، و ادرار را زیاد می‌کند. ۵- شلغم به علت داشتن ویتامین های آ، ب، ث بر نور چشم و قدرت بینایی می‌افزاید. ٦- ریشهٔ شلغم اثر نرم‌کنندگی دارد و در رفع سیاه سرفه و آسم به صورت جوشانده‌های غلیظ و مخلوط با عسل، مورد استفاده قرار می‌گیرد. ۷- جوشاندهٔ غلیظ شلغم به شکل مرهم، در تسکین دردهای مفصلی، نقرس، آبسه‌ها، سرمازدگی و غیره به کار می‌رود. ۸- شلغم دارای یک ماده ضد عفونی قوی است و به همین جهت در درمان سرماخوردگی و بیماریهای عفونی تاثیر بسیار زیاد دارد. ۹- شلغم حاوی فسفر، کلسیم، آهن و ویتامین‌های ب و ث است و سبب افزایش نیروی جنسی و تقویت عمومی بدن می‌شود. ۱۰ - شلغم برای رشد و استحکام استخوان بندی بسیار مفید است. ۱۱- اگر ریشه‌های نازک و باریک روی شلغم، خشک و ساییده شده و سپس با عسل مخلوط شود، بسیاری از امراض مجاری ادرار را درمان می‌کند. ۱۲- آب شلغم پخته را می‌توان در انواع گلو دردها و به خصوص عوارض سرماخوردگی قرقره کرد. ۱٣- چنانچه شلغم را در ظروف سربسته یا درون خمیر بپزید، چون آب و اسانس‌های آن خارج نمی‌شود، باعث زیاد شدن اشتها می‌شود. ۱۴- آب شلغم به سبب داشتن انسولین گیاهی و ویتامین‌های مفید برای درمان مرض قند و سنگ مثانه مفید است. ۱۵ – شلغم برای جلوگیری از ناراحتی‌های پوستی به ویژه جوش صورت (غرور) بسیار سود بخش است. ١٦- شلغم به علت داشتن ویتامین ث از رقیق شدن خون جلوگیری کرده و به علت وجود همین ویتامین، مانع از خونریزی می‌شود و خستگی را برطرف می‌کند. ۱۷- ریشه‌های نازک شلغم ورم طحال و سوزش ادرار را برطرف می‌کند، بدین منظور باید ریشه های باریک شلغم را تمیز شسته و پس از خشک کردن بسایید و همراه با کمی عسل میل کنید. ۱۸- ترشی شلغم، مقوی احشاء، اشتها آور و بی نفخ است. ۱۹- شلغم به سبب داشتن ویتامین آ برای تسکین خارش و دردهای مفصلی، سرما خوردگی، نقرس و معالجه ترَک به صورت استعمال خارجی مفید است. برای این منظور باید شلغم را در مقدار کمی آب پخته و به صورت مرهم درمحل مورد نظرقرار دهید. ۲۰- در بیماری نقرس و درد مفاصل، یک عدد شلغم را پخته و آن را ریز ریز کنید و به شکل فرنی درآورید، سپس مانند مرهمی روی مفاصلی که درد می‌کند، بگذارید. ۲۱- تخم شلغم از نظر تمام خواص و اعمال، از شلغم مفیدترو قوی تر است. شیوه و مقدار مصرف آن نیز به این گونه‌است که در هر دقیقه حدود ۲۵/٦ گرم آن را همراه با عسل یا شربت، برای معالجه امراض یاد شده می‌خورند. ۲۲- مصرف شلغم در درمان کم خونی، تجویز شده‌است، زیرا در افزایش گلبول‌های قرمز خون، بسیار موثر است. ۲۳- برای معالجه سرما خوردگی، ورم لوزه‌ها و آنژین شدید و گلو درد می‌توان از شربت شلغم استفاده کرد و همچنین آب شلغم قند خون را پائین می آورد. ۲۴- شربت شلغم برای معالجه سیاه سرفهٔ بچه‌ها مفید است و مصرف این شربت هیچ ضرری برای بچه‌ها ندارد. روش تهیهٔ شربت شلغم به این ترتیب است که ابتدا وسط یک شلغم را خالی می‌کنند و در آن کمی شکر می‌ریزند. پس از مدتی آب در آن جمع می‌شود. آب را با قاشق برداشته و مصرف می‌کنند.
شلغم را با چی و برای چی بخوریم؟
شلغم ، تقویت کننده ی چشم است و برای مبتلایان به سنگ کلیه نیز مفید است - مصرف شلغم افراد را در برابر بیماریهای پوستی بیمه می‌کند و در بهبود جوش صورت موثر است. افرادی که مبتلا به جوش صورت و اگزما هستند، چنانچه هر روز مقدار کمی شلغم خام بخورند نیاز بدن آن‌ها به گوگرد برطرف شده و در نتیجه جوش صورت آن‌ها از بین خواهد رفت - شلغم در تقویت تخمدان‌ها نقش اساسی دارد و رحم را برای پرورش نوزادی سالم و قوی، تقویت می‌کند - آرام‌بخش و ترمیم‌کننده ی سریع زخم‌هاست و برای تقویت کبد مفید است - به علت داشتن فیبر، پاک‌کننده قوی روده‌هاست و خواص تسکین‌دهنده ی آن، شلغم را به داروی طبیعی خواب‌آور تبدیل کرده است.
احتیاطات لازم در مصرف شلغم
مصرف زیاد دانه شلغم و یا روغن آن ممکن است باعث بروز اثرات سمّی یر روی قلب شود - مصرف زیاد آن برای افراد هیپوتیروئید (کم کاری تیروئید) خوب نیست. زیرا در این گیاه و گیاهان خانواده شب بو (خردل) ترکیبات گلوکوزینولات و ایزوتیوسیانات وجود دارد که مهارکننده ی تیروئید بوده و البته با پختن، این اثر از بین می رود - شلغم گرچه دارای خاصیت ضدسرطانی است ولی افرادی که آمادگی سرطان پستان دارند نباید در مصرف آن زیاده روی کنند چون مادّه ایندول و کاربینول شلغم باعث تحریک سرطان پستان می گردد -
کسانی که از نظر هضم غذا یا معده دچار اشکال هستند و یا روده‌های ظریفی دارند، باید از مصرف شلغم خودداری کنند - تنها ضرر مصرف شلغم نفّاخ و دیر هضم بودن آن است که با زیره و شیرینی ها اصلاح می شود، یعنی اگر روی آن زیره پاشیده شود یا همراه آن شیرینی میل شود، مضرّات آن از بین می رود.
تحقیقات جدید و شلغم
بنا بر گزارش تارنمای همشهری آنلاین، ناسا قصد دارد تا سال ۲۰۱۵ بر روی ماه گیاهان و سبزیجاتی از جمله شلغم و ریحان به عمل آورد. هدف از این کار بررسی امکان زندگی و کار انسان بر روی تنها قمر زمین است. سازمان فضایی آمریکا این گیاهان را با استفاده از یک فضاپیمای تجاری ماه نورد طی دو سال آینده به سطح ماه خواهد برد. این ابتکار توسط گروه زیستگاه رشد گیاهان ماه در ناسا مطرح شده است. برنامه ناسا این است که محفظه ی رشد مهر و موم شده بسیار ساده‌ای بسازد تا از جوانه زدن گیاه در طول یک دوره پنج تا ده روزه در فضا پیما بر روی ماه پشتیبانی کند. این محفظه‌های یک کیلوگرمی تلاش خواهند کرد تا شلغم ، ریحان و برخی گیاهان دیگر را رشد دهند... اطلاعات در مورد گیاهان می‌تواند به دانشمندان ناسا کمک کند دریابند آیا انسان می‌تواند بر روی ماه زندگی و کار کند یا خیر. سال گذشته دانشمندان چینی از برنامه‌های خود برای رشد سبزیجات تازه در پایگاه‌های اقماری ماه و مریخ خبر دادند تا بتوانند منبع غذایی و اکسیژن برای فضانوردان فراهم کنند
.
رباعی شلغم از همین نگارنده:
در زمستان به شلغم آور روی
گر چه شلغم گران و بدنام است
همه جا یک خوراک شلغم جوی
شلغم پخته بهتر از خام است
دکتر منوچهر سعادت نوری
منابع و مآخذ
شناخت شلغم : تارنمای دهخدا و تارنمای دانشنامهٔ آزاد ویکی‌پدیا
تاریخچه ی مصرف خوراکی شلغم : تارنمای انجمن تحقیقات طب سنتی ایران و تارنمای همشهری آنلاین
تركیبات شیمیائی در صد گرم شلغم : بسیاری از تارنماها
تركیبات شیمیائی در صد گرم شلغم : بسیاری از تارنماها
خواص شلغم : تارنمای ایران ناز و بسیاری از تارنماها
فواید شلغم : تارنمای دانشنامهٔ آزاد ویکی‌پدیا
شلغم را با چی و برای چی بخوریم : تارنمای بیتوته
احتیاطات لازم در مصرف شلغم : تارنمای انجمن تحقیقات طب سنتی ایران و تارنمای دانشنامهٔ آزاد ویکی‌پدیا
تحقیقات جدید و شلغم : تارنمای همشهری آنلاین
