۱۳۹۸ آذر ۴, دوشنبه

ملکه های ایران در دوران شاه عباس صفوی

Image result for ملکه های ایران در دوران شاه عباس صفوی

شاه عباس در طول زندگانى خود زنان بسیارى اختیار کرد و همچنان که در کار سیاست و ملک دارى مهارت و استعدادى فوق
 العاده داشت، در اداره ى حرم سرا متعصب و دقیق بود. باید یاداور شد که بر پایه ی بسیاری منابع تعداد بانوان حرمسرای شاه عباس بین چهارصد تا پانصد نفر بوده است و بیشتر ایشان، دختران و کنیزان خوبرویى بودند که امیران و حکام گرجستان و ارمنستان و ولایات دیگر براى شاه به هدیه مى ‏فرستادند. از این عده سه یا چهار تن از شاهزاده خانم ها، زنان عقدى و رسمى‏شاه بودند و دیگران به عنوان کنیز و صیغه در حرمسرا به سر مى ‏بردند. شاه عباس پیش از آنکه به سلطنت ایران برسد، و زمانى که هنوز شانزده سال بیشتر نداشت و تحت سرپرستى مرشد قلى خان استاجلو، در خراسان نام پادشاه بر خود نهاده بود، زنى چرکسى گرفت که همسر عقدى او نبود. چـِرکِس نام قومی قفقازی هم‌ ریشه با گرجی هاست که در جمهوری روسیه و ترکیه ساکن هستند. چرکس‌ها به زبان چرکسی از گروه زبان‌ های قفقازی شمال غربی سخن می ‌گویند و بیشتر آن ‌ها مسلمان سنی ‌مذهب و پیرو مکتب حنفی هستند. از این زن محمد باقر میرزا، پسر ارشد شاه عباس در ۹۹۵ ق / ۱۵۸۷ م زاده شد که بعدها به قتل رسید بانوان حرمسرای شاه عباس، کمتر در امور حکومتي تدبير و کارداني نشان مي دادند. اما زينب بيگم عمه شاه ‏عباس، که وي را از زمان کودکي تربيت کرده بود، در دوران جواني شاه عباس حکمران واقعي و فرمانده حقيقي لشکرش بود و شاه را براي بزرگ ‏ترين جنگ‏ها با عثماني‏ها، برانگيخت. پيتر دلاواله مي ‏گويد: دخالت‏هاي او در کارهاي دولتي و نظامي موجب گرديد که شاه او را از دربار خود دور کند و از اصفهان به قزوين بفرستد، ولي چندي بعد آشتي کردند و اين بانو به اصفهان بازگشت اگر چه اختيارات گذشته را ندا شت اما در سال ۱۰۲۷ قمری بار ديگر زينب بيگم محرم و مشاور شاه و مصلحت‏گذار امور سلطنتي گرديد. در این نوشتار برخی ویژگی های ۱۰ تن از ملکه های ایران در دوران شاه عباس را با یکدیگر بررسی و مرور می کنیم
ملکه اغلان پاشا بانو و ملکه مهد علیا بانو
شاه عباس صفوی  در سال اول سلطنت  خود اواخر ذى الحجه ۹۹۶ ق / نوامبر ۱۵۸۸ م، که هجده سال داشت، ازدواج کرد و در یک شب دو زن اختیار نمود. زنان وى هر دو، از شاهزاده خانم هاى بزرگ صفوى بودند؛ یکى اغلان پاشا خانم، دختر سلطان حسین میرزا پسر بهرام میرزا برادر شاه طهماسب اول بود . این بانوى صفوى، نخست با سلطان حمزه میرزا برادر شاه عباس ازدواج کرد و بعد از قتل حمزه میرزا، شوهرى نداشت تا آنکه شاه عباس او را به عقد نکاح خود درآورد. دیگرى مهد علیا خانم، دختر بزرگ سلطان مصطفى میرزا پسر شاه طهماسب اول و دختر عموى شاه عباس بود. این خانم و دوشیزه را در یک مجلس و در بهترین ساعت ! به عقد نکاح دائمى کلب آستان على درآوردند، و در باغ سعادت آباد یا باغ جنت قزوین جشنى شاهانه بر پا ساختند و سه شب چراغان و آتشبازى کردند
ملکه پری‌  شاه بانو
ملکه پری‌  شاه بانو یا پری‌ شاه بیگم  (ازدواج ۱۰۰۱ ق / ۱۵۹۱ م )  دختر شاه‌وردی‌خان لر بود
ملکه فخرجهان بانو
ملکه فخرجهان بانو (فخرجهان بیگم) ازدواج ۱۰۰۳ ق / ۱۵۹۲ م  دختر باگرات‌ کارتلی بود.  متاسفانه اطلاعات و آگاهی ها در مورد این ملکه بسیار محدود است. اما در مورد زبیده بیگم، دومین دختر شاه عباس یکم از ملکه فخرجهان بیگم می توان به نکات زیر اشاره کرد: زبیده بیگم،  دومین دختر شاه عباس یکم از ملکه فخرجهان بیگم بود.. زبیده بیگم به خوبی تربیت شد و زینب بیگم عمه ی قدرتمند شاه عباس درتربیت زبیده بیگم نقش اساسی داشت. زبیده بیگم، در سال ۱۶۰۳ برخلاف میلش با عیسی خان صفوی ازدواج کرد، اما به وی علاقه ای نداشت و حتی به صورت همسرش نگاه نمی کرد و حتی براو خنجر کشیده بود، عیسی خان به نزد شاه عباس شکایت برد و شاه عباس زبیده بیگم را نصیحت کرد و پس از آن زندگی سرشار ازعشق میان زبیده بیگم و همسرش شکل گرفت. او در سال ۱۶۰۵ اولین فرزندش، جهان بانو بیگم را به دنیا آورد و در سال ۱۶۱۱ پسرش محمد میرزا را به دنیا آورد و به دنبال آن دو پسر دیگر علی میرزا و معصوم میرزا را به دنیا آورد. عیسی خان صفوی، در سال ۱۶۲۱ به مقام قورچی باشی رسید و تاسال ۱۶۳۱ بر این مقام باقی ماند، زبیده بیگم و همسرش درنزد شاه عباس بسیار عزیز بودند. در سال ۱۶۳۸ شاه عباس ازدنیا رفت و اختلاف برسر جانشینی آن شکل گرفت، زینب بیگم و زبیده بیگم می خواستند امامقلی میرزا را به سلطنت برسانند یا اینکه محمد میرزا، پسر ارشد زبیده بیگم که از طرف پدر و مادر به خاندان صفوی می رسید، برتخت بنشیند اما بامخالفت های عیسی خان و خلیفه سلطانی، سام میرزا، پسر محمدباقر میرزا که شاه عباس او را ولیعهد اعلام کرده بود به سلطنت رسید. شاه صفی در سال ۱۶۳۱ با تحریک یکی از درباریان دستور اعدام سه پسر زبیده بیگم و عیسی خان و کور کردن تمامی دخترزاده های شاه عباس را صادر کرد و مقام عیسی خان را از وی گرفت و او را به شیراز تبعید کرد، اما در راه به فرمان شاه صفی به قتل رسید. در سال ۱۶۳۲ در حرم سرا توطئه ای برای کشتن شاه صفی برپا شد، زبید بیگم نیز در آن دست داشت به همین دلیل شاه صفی دستور داد تا زبیده بیگم را زندانی و سپس وی را مسموم کردند. وی در ستی فاطمه (یک منطقهٔ مسکونی در مراکش است که در استان حوز واقع شده‌است)، در کنار فرزندانش دفن شد
ملکه تامار بانو
ملکه تامار بانو یا تامار خانم  یا تامار آمیلاخوری (ازدواج ۱۰۰۵ق / ۱۵۹۶ م) یک اشراف زاده ی گرجی از خاندان آمیلاخوری و یکی از همسران صیغه ای مورد علاقه ی شاه عباس صفوی و مادر محمدرضا میرزا، چهارمین پسر شاه بود. تامار دختر فرامرز آمیلاخوری و یکی از خواهران عبدالغفار آمیلاخوری بود. حدود سال ۱۶۱۹ م پس از آنکه شاه عباس دستور داد ۴۰۰۰۰ خانواده ی مهاجران گرجی و ارمنی در فرح آباد به انجام مراسم دینی بپردازند. تامار ۳۰۰۰۰ تومان برای ساخت و ساز یک جاده ی " میانگذر " اهدا کرد. او این عمل را در راه خدا و برای سلامتی شاه عباس انجام داد
ملکه مهرجان بانو
ملکه مهرجان بانو یا مهرجان بیگم (ازدواج ۱۰۱۰ ق/ ۱۵۹۸ م) دختر لوان‌خان کاختی بود
ملکه یاکهان بانو
ملکه یاکهان بانو یا یاکهان بیگم، یا یاخان بیگم (ازدواج ۱۰۱۱/ ۱۶۰۲) دختر خان ‌احمد گیلانی بود. یاکهان بیگم (زاده ی ۱۵۸۶ م در گیلان) ملکه ی هم‌نشین شاه عباس یکم بود. یاکهان بیگم دختر، مریم بیگم دختر شاه تهماسب یکم از حوریخان خانم گرجی‌تبار بود. پدر وی خان احمد گیلانی فرزند سلطان حسین کارکیا و آخرین حاکم سلسله کیاییان بود.  یاکهان بیگم در سال ۱۵۹۰ نامزد محمدباقر میرزا پسر بزرگ و ولیعهد شاه عباس یکم شد و این یک پیوند سیاسی بود تا تنها وارث گیلان به‌عقد ولیعهد صفویه درآید و پس‌از آن گیلان استقلالش را ازدست بدهد. بعد از فرار خان احمد وی همراه با مادرش به کاخ چهل‌ستون قزوین فرستاده شدند. در سال ۱۶۰۲ دوباره مسئله ازدواج محمد باقر میرزا با یاکهان بیگم مطرح شد، اما به دلیل مخالفت شاهزاده این ازدواج صورت نگرفت به همین دلیل شاه عباس در ۱ سپتامبر ۱۶۰۲ با او ازدواج کرد
ملکه مارتا بانو
ملکه مارتا بانو یا مارتا خانم (ازدواج ۱۰۱۳ ق / ۱۶۰۴ م) دختر داوودخان کاختی بود. مارتا یک شاهزاده خانم گرجی از سلسله باگراتیونی و از همسران شاه عباس اول بود. او در سال ۱۶۰۴ میلادی به عقد شاه در آمد و در سال ۱۶۱۴ از او طلاق گرفت  مارتا دختر داوودخان کاختی از همسرش کتوان بود
ملکه لیلا بانو
ملکه لیلا بانو یا لیلا سلطان بیگم (ازدواج ۱۰۱۴ق/ ۱۶۰۵ م) دختر گرگین خان کارتلی بود
ملکه مازند بانو
ملکه مازند بانو (ازدواج ۱۰۱۶ ق/ ۱۶۰۷ م) دختر معصوم خان والی طبرستان  بود. باید یاد آور شد که طبرستان (تبرستان، تپورستان یا تپوران) به بخشی از سرزمین‌ میان کوه‌ های البرز و دریای مازندران گفته می ‌شد. نام طبرستان معرب نام تپورستان بوده و به پیشینه اسکان قوم تپور، یکی از قبایل ایرانی ‌تبار دوران باستان و یکی از طوایف سکاها بازمی ‌گردد. دکتر مشکور در مقدمه ی تاریخ مرعشی می‌ نویسد: نام مازندران که در شاهنامه فردوسی به صورت یک ایالت داستانی و جایگاه دیو سپید، یاد شده‌ است، از زمان سلجوقیان به موازات نام طبرستان به کار رفته‌ است. لیکن از این عهد تا دوران مغول و شاید کمی بعد تا قرن دهم هجری و عهد صفویه، به مرور زمان نام مازندران جایگزین طبرستان گشت
*
پژوهش و تدوین
دکتر منوچهر سعادت نوری
*
======================

۱۳۹۸ آذر ۲, شنبه

اخبار و گزارشات ایران: اعتراض مردم به گرانی بنزین، و واکنش دولت های ایران و جهان در برابر آن

2019 Iranian protests 1.jpg
اعتراضات سراسری ۱۳۹۸ ایران یا اعتراضات علیه گرانی بنزین
اعتراضات سراسری ۱۳۹۸ ایران یا اعتراضات علیه گرانی بنزین به‌دنبال افزایش قیمت بنزین در آبان ماه ۱۳۹۸ آغاز شد. سهمیه‌ بندی بنزین و گران‌شدن آن با نرخ دولتی آزاد در نیمه‌شب ۲۴ آبان ۹۸ بدون اعلام قبلی اجرا شد. بر اساس اعلام شرکت ملی پخش فراورده‌های نفتی ایران، از این پس قیمت هر لیتر بنزین سهمیه ‌ای ۱۵۰۰ تومان و نرخ هر لیتر بنزین آزاد ۳۰۰۰ تومان شد. بر اساس گزارش نهادهای امنیتی، ۲۸ استان و بیش از صد شهر دستخوش ناآرامی‌های پس از افزایش قیمت بنزین بودند. در شامگاه ۲۴ آبان اعتراضات سراسری به سهمیه ‌بندی بنزین در شهرهایی چون اهواز، مشهد، سیرجان و شیراز آغاز شد و به‌سرعت به بندرعباس، اصفهان، ماهشهر، گچساران، خرمشهر، بابل، بیرجند، شوشتر، اندیمشک، قم و بهبهان گسترش یافت. در این روز اینترنت در شهرهایی چون امیدیه و اهواز مختل و ضعیف شد. نت‌بلاکس، سازمان غیردولتی نظارت بر اینترنت، اختلال در تلفن همراه و اینترنت در بسیاری از شهرهای ایران از جمله تهران و مشهد را تأیید کرده‌است. از روز شنبه ۲۵ آبان دسترسی عموم کاربران به شبکه جهانی اینترنت قطع شد، به طوری که آمار دسترسی به اینترنت جهانی در ایران در پی قطعی اینترنت، به حدود ۴–۷٪ آمار معمول رسیده ‌است. اعتراضات که عمدتاً متمرکز در محلات کارگری و فقیرنشین شهری بود، در بدو امر نسبتاً مسالمت آمیز بود و بتدریج به یک شورش خشونت‌آمیز علیه سیستم تبدیل شد. زمانی که نیروهای امنیتی برای ممانعت اقدام کردند، اعتراض کنندگان جسورتر شدند و در بسیاری از شهرها خیابان‌ها به صورت منطقه جنگی درآمد و ساختمان‌ها، بانک‌ها و مغازه‌های فراوانی به آتش کشیده شد و جریان عادی کسب و کار و آمد و شد مختل گشت. در برخی مناطق شهری در شیراز شبکه حمل و نقل شهری کلا تخریب و فروشگاه‌ها غارت شد. تلفات آغاز اعتراضات سراسری یک کشته و یک مجروح در شهر سیرجان بود. به گفتهٔ خبرگزاری‌های داخل ایران وسعت اعتراض ‌های روز جمعه در استان‌های خوزستان و کرمان بیشتر از نقاط دیگر بوده و در سیرجان معترضان سعی کردند انبار نفت شهر را آتش بزنند که با واکنش نیروی انتظامی تلاش‌شان ناکام ماند. در مشهد هم، نیروهای امنیتی برای مقابله با معترضان به شلیک گاز اشک‌آور متوسل شدند. با گسترش تجمعات اعتراضی در روز شنبه، نهادهای امنیتی ایران با ارسال پیامک تهدیدآمیز به تلفن همراه شهروندان از آنها خواستند که تجمعات را ترک کنند. هم‌زمان دادستان کل ایران معترضان به افزایش قیمت بنزین را اخلالگر خواند و تهدید کرد که با آنان برخورد جدی خواهد شد. تا ۳۰ آبان ۱۳۹۸، بنا بر گزارش سازمان عفو بین‌الملل دستکم ۱۰۶ تن در ۲۱ شهر ایران کشته شده‌اند، در حالی که رادیو فردا این تعداد را دستکم ۱۳۸ کشته در ۳۱ شهر اعلام کرده‌است. تا کنون آمار رسمی از سوی حکومت ایران منتشر نشده ‌است. آمار دستگیر‌شدگان در اعتراض‌های اخیر در ۱۸ استان دست‌کم ۴۸۰۰ نفر بوده است. از سوی دیگر، مقام‌های رسمی تاکنون مرگ هفت نفر از مأموران امنیتی یا اداری شامل سه نفر بسیجی، دو افسر پلیس، یک کارمند شهرداری و یک کارمند جهاد دانشگاهی را تأیید کرده‌اند 
اعتراض‌ها به گرانی بنزین در چهار گوشه ایران
بنا بر گزارش بی بی سی در تاریخ ۱۶ نوامبر ۲۰۱۹ (۲۵ آبان ۱۳۹۸) موجی از اعتراض‌ها ایران را در بر گرفته، اعتراض‌هایی که رنگ خون به خود گرفت. افزایش قیمت بنزین در ایران به شکلی کم سابقه و اجرای آن به شکلی غافلگیر کننده، جرقه تازه ترین دور اعتراضها را زد. تا حالا حرف از کشته شدن حتی بیش از ده معترض در سیرجان، بهبهان و مریوان دیگر شهرهای ایران است. در بهبهان جمعیت خشمگین یک ساختمان دولتی را هم آتش زدند و دودی غلیظ آسمان مرکز شهر را دربرگرفت. نیروهای امنیتی با حضوری سنگین سعی کرده اند تا وضعیت را کنترل کنند
در ۱۰۰ نقطه ی ایران تظاهرات صورت گرفته و هزار نفر بازداشت شدند
خبرگزاری فارس گزارشی را به نقل از یک نهاد امنیتی درباره ابعاد اعتراض‌های اخیر در ایران به گران‌شدن بنزین منتشر کرده است. طبق این گزارش در صد نقطه ایران تجمع و تظاهرات بوده و بیش از ۱۰۰۰ نفر بازداشت شده‌اند. در این گزارش آمده است: تعداد کل معترضیان و آشوبگران از شب جمعه تاکنون مجموعا ۸۷۴۰۰ نفر برآورد شده که از این میزان حدود ۸۲۲۰۰ نفر مرد و ۵۲۰۰ نفر آنها زن بوده‌اند.در گزارش خبرگزاری فارس ادعا شده است: «بخش قابل توجهی از معترضان صرفا در محل تجمعات حاضر بوده و با هسته مرکزی اغتشاشات همراهی نداشتند. با این حال برای بسیاری از آنها پیامک هشدار توسط دستگاه‌های امنیتی ارسال شده است». این گزارش هم‌چنین مدعی شده است: شیوه عملکرد هسته اصلی خشونت نشان می‌دهد که این افراد کاملا آموزش دیده بوده و برخلاف بسیاری از مردم که از افزایش ناگهانی بنزین غافلگیر شده‌اند، این افراد مترصد و آماده چنین موقعیتی بوده‌اند
قطع اینترنت در ایران
با گذشت حدود یک هفته از قطع اینترنت در ایران، گروه نت‌بلاکس که کار نظارت بر ترافیک اینترنت را انجام می‌دهد می‌گوید که سطح اینترنت ایران به ۶۴ درصد رسیده و در حال افزایش است. این رقم در روزهای اعتراض حدود پنج درصد بود. همزمان با اعتراض‌ها، اینترنت به دستور یک شورای دولتی در وزارت کشور، قطع شده بود. افزایش ناگهانی قیمت بنزین، باعث اعتراض‌های گسترده در ایران شد. مقام‌های ایران یک روز پس از آغاز این اعتراضات، دسترسی شهروندان این کشور به اینترنت را قطع کردند. پس از پنج روز قطعی کامل اینترنت، مقام‌های ایران گفتند دسترسی اینترنت به تدریج فراهم خواهد شد. اینترنت ایران در روزهای ششم و هفتم اعتراض‌ها، در برخی شهرها وصل شد اما قطعی به شکلی جدی در بسیاری از شهرها تا صبح روز شنبه به قوت خود باقی ماند. قطعی اینترنت، خسارات اقتصادی سنگینی به شرکت‌های داخلی وارد کرده است.
توطئه ی سکوت؟ مروری بر واکنش‌های بین‌المللی به اعتراض‌های ایران
بعد از هفت روز که از آغاز اعتراض‌ها در ایران گذشت و بعد از طرح مداوم این پرسش که چرا دونالد ترامپ سکوت کرده، سرانجام رئیس‌جمهوری آمریکا با انتشار توییتی درباره اعتراض‌ها چند خطی نوشت.
از اینجا که همچنان قطعی اینترنت ادامه داشت و در فضایی مبهم روشن نبود که آیا اعتراض‌ها در ایران ادامه دارد یا نه، واکنش‌های بین‌المللی نیز به حداقل رسید. به بیان دقیق‌تر، از روز پنج‌شنبه گذشته تا امروز، عمده واکنش‌های بین‌المللی به ابتکارات وزارت خارجه آمریکا محدود شده است. مایک پومپئو، وزیر خارجه آمریکا که به تحولات ایران حساسیت قابل ملاحظه‌ای دارد و از زمان به قدرت رسیدن، همدوش جان بولتون، استراتژی مقابله‌جویی با تهران را پیش‌ می‌برد، تشکیلات زیر دستش را برای تبلیغات علیه حکومت ایران به کار انداخت. او حتی با انتشار پیامی به زبان فارسی در شبکه‌های اجتماعی از ایرانیان درخواست کرد که برایش ویدئوهایی از اعتراض‌های ایران بفرستند؛ کاری شبیه به اقدامات یک رسانه یا کمپین حقوق بشری. تا به گفته او واشنگتن پیگیر نقض حقوق بشر در ایران باشد… اما کماکان این ابتکارات واشنگتن به یک تلاش همه جانبه بین‌المللی تبدیل نشد، شرکای اروپایی واشنگتن همچنان به این کمپین تبلیغاتی بی‌توجه بودند و شدت واکنش‌ها، از آنچه در طول هفته بود، فراتر نرفت. ظاهرا دیگر از نقش رهبری ایالات متحده در تلاش‌های دیپلماتیک بین‌المللی خبری نبود و البته گزارش‌ها درباره استیضاح دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا، بخش قابل توجهی از اخبار بین‌المللی درباره آمریکا را به خود اختصاص داد. این میان تاخیر طولانی دونالد ترامپ در واکنش نیز، از جمله مسایلی بود که گمانه‌زنی‌هایی را درباره احتمال بی‌علاقگی او از درگیر شدن در یک بحران وقت‌گیر بین‌المللی در ارتباط با ایران مطرح کرد. یا چه بسا، او همچنان صادقانه معتقد است که می‌تواند با سران ایران به توافقی دست یابد و تصمیم گرفته تا بختش را برای چنین توافقی با یک کمپین همه جانبه علیه اقدامات تهران، مخدوش نکند. در پایان، ابهامات درباره رهبری اعتراض‌ها، نقش سازمان‌های سیاسی مخالف در سازماندهی آنها یا اثربخشی بر معترضان و چشم‌انداز احتمالی برای ادامه دار شدن اعتراض‌هایی بدین شکل، همه به پرسش‌هایی بی‌پاسخ بدل شدند که احتمالا در کند بودن واکنش‌های بین‌المللی نیز بی‌اثر نبودند.
*
رباعی: اعتراض و انتظار
کوچه ها بس ازدحام است و خیابان ها شلوغ/ اعتراض است بر بساط_ جمع_ تزویر و دروغ
مردمان ، در  انتظار_ عهد  و  دورانی  دگر
تا بتابد ، پرتو_  زرین_ خورشید ،  پر  فروغ: دکتر منوچهر سعادت نوری
نگاه کنید به
همین رباعی در تارنمای ایرون دات کام و بخش نظریات آن
*
پژوهش و تدوین 
دکتر منوچهر سعادت نوری
*
همچنین نگاه کنید به
گرانی بنزین، گسترش اعتراض‌ها و طرح دو فوریتی مجلس: دویچه وله فارسی
*
*
مجموعه ی اخبار و گزارشات ایران
==========

۱۳۹۸ آذر ۱, جمعه

ملکه های نامدار ایران: ۹ ، ۱۰ و ۱۱ - در دوران تهماسب یکم، اسماعیل دوم و محمد خدابنده پادشاهان صفویه

ملکه سلطنت بانو (سلطانم بیگم) همسر شاه تهماسب صفوی 
Image result for سلطانم بیگم
سلطانم بیگم (متولد ۱۵۱۷ میلادی در موصل – درگذشته ۱۵۹۳ میلادی در قزوین) ملکه همسر شاه تهماسب یکم و ملکه ی مادر شاه اسماعیل دوم، شاه محمد خدابنده و هم‌چنین مادربزرگ شاه عباس یکم بود. سلطانم بیگم یکی از قدرتمندترین زنان در تاریخ امپراتوری صفویان و نام کامل او مهدعلیا نواب علیه سلطانم بیگم بود. سلطانم بیگم دختر موسی سلطان از امرای قزلباش (از قبیله ی موصولو های ترکمان)، از نزدیکان تاجلی بیگم بود. وی در سال ۱۵۳۰ با شاه تهماسب یکم ازدواج کرد، ثمره ی این ازدواج چهار فرزند به‌ نام‌ محمد میرزا، اسماعیل میرزا، مراد میرزا و گوهرسلطان بیگم بود. او به مدت ۴۵ سال ملکه ی قدرتمند دربار شاه تهماسب یکم بود. او بعد از تبعید تاجلی بیگم به بانوی ارشد حرم‌سرا تبدیل شد. وی در تمام تصمیمات سیاسی همسرش، انتصابات و انتخابات دولتی نقش مهمی داشت. او دارای دادگاه سلطنتی مستقل بود و خواجه ابراهیم خلیل وزیر او محسوب می ‌شد و حتی پس از تبعید پسرش اسماعیل میرزا توانست جایگاهش را در نزد شاه تهماسب حفظ کند، سلطانم بیگم هم‌چنین لقب مهدعلیا را کسب کرد
شاه تهماسب در سال ۱۵۷۶ میلادی فوت شد و سلطانم بیگم در درگیری ‌های جانشینی از پسرش اسماعیل میرزا حمایت کرد، طایفه ی موصولو به دلیل پیوند خانوادگی با سلطانم از اسماعیل حمایت کردند. هنگامی که شاه اسماعیل دوم به سلطنت رسید سلطانم از معدود زنان دربار بود که تبعید نشد و موقعیت خود را به عنوان ملکه ی مادر حفظ کرد. او بعد از مرگ اسماعیل دوم با حمایت از پسر دیگرش محمد میرزا، وی را به‌ سلطنت رساند. سلطانم بیگم در زمان برکناری پسرش محمد خدابنده از حکومت و به سلطنت رسیدن نوه‌اش شاه عباس یکم زنده بود. او در دربار نوه ی خود دارای جایگاه و احترام بود. وی سرانجام در سال ۱۵۹۳ فوت شد به فرمان شاه عباس او را در حرم امام رضا دفن کردند سلطانم بیگم در عتبات عالیات وقف ‌های زیادی انجام داد. او دستور بازسازی حرم امام حسین را صادر کرد هم‌چنین برای روشنایی حرم عباس بن علی موقوفاتی انجام داد
ملکه پری ‌پیکر بانو (پری ‌پیکر بیگم) همسر شاه اسماعیل دوم 
Image result for پری ‌پیکر
پری پیکر بیگم  (زاده ی ۱۵۴۰ میلادی در اصفهان) ملکه همسر شاه اسماعیل دوم بود. مادر وی خانش بیگم دختر شاه اسماعیل یکم و خواهر شاه تهماسب یکم و پدرش نعمت‌الله یزدی والی اصفهان بود. پری پیکر بیگم در سال ۱۵۵۴ میلادی در قزوین با پسر دایی خود، اسماعیل (شاه اسماعیل دوم) ازدواج کرد و آن‌ ها صاحب دختری به نام صفیه بیگم شدند که بعدا به شهزادی خانم ملقب شد. پری پیکر در طول درگیری ‌های جانشینی شاه تهماسب یکم از طرفداران همسرش بود
خانش بیگم مادر پری پیکر بیگم، بزرگترین دختر شاه اسماعیل اول صفوی و بیوه مظفر سلطان گیلانی که به پیشنهاد برادرش شاه طهماسب صفوی به ازدواج یکی از نوادگان شاه نعمت الله ولی به نام شاه نعمت الله یزدی، معروف به باقی درمی‌آید. این ازدواج خاندان نعمت ‌اللهی را که تا آن زمان در انزوای زهد و تقوا به سر می‌بردند، به دوستداران مشاغلی چون وزارت و داروغه گری مبدل می‌سازد که تا چندین سال زمام امور را در این سر زمین به دست گرفتند. در مورد "داروغه گری" نکات زیر را نیز باید یادآور شد: بنا بر لغت نامه ی دهخدا، داروغه (ترکی - مغولی) رئیس شبگردان و سر پاسبانان است - داروغه که در زبان مغولی به معنی « رئیس » است یک اصطلاح عمومی اداری است و از احسن التواریخ چنین مستفاد می گردد که داروغه بطور کلی به "حکام" اطلاق می شده و بعدها لقب "حاکم پایتخت" گردیده است (سازمان اداری حکومت صفوی مینورسکی ترجمه ٔ رجب نیا). بنا بر دانشنامهٔ ویکی‌پدیا، داروغه (در اصل داراعه‌چی، مأخوذ از مغولی) سمت انتصابی مسئول انتظام و امنیت شهرها در دوران حکومت ایلخانی‌ ها، آق ‌قویونلو ها، قرا قویونلو ها و صفوی‌ ها بود. در دوران حکومت افشاریه و قاجار نیز این سمت با تغییراتی موجود بود. قدرت و اختیار داروغه ‌ها در طول تاریخ و در ایالات و شهر های مختلف تا حدی متفاوت بود
ملکه نکو کار بانو (خیرالنساء بیگم) همسر سلطان محمد خدا بنده 
Image result for خیرالنساء 
 خیرالنساء بیگم یا مهدعلیا (زاده ی حدود ۱۵۴۸ میلادی در طبرستان – درگذشته ۲۷ ژوئیه ۱۵۷۹) ملکه همسر سلطان محمد خدابنده و همچنین مادر شاه عباس یکم بود. او به مدت دو سال شخصا امپراتوری صفوی را اداره می ‌کرد. خیرالنساء بیگم در سال ۱۵۴۸ در بهشهر طبرستان به‌دنیا آمد، پدر او میرعبدالله خان ثانی و مادرش فخرالنسا بیگم بود. وی در سال ۱۵۶۲ با سلطان محمد میرزا، پسر ارشد شاه تهماسب یکم ازدواج کرد، دلیل این ازدواج سیاسی و برای ارتباط بیشتر میان مرعشیان طبرستان با خاندان صفوی بود
در خلال جنگ چلدر، خیرالنساء بیگم، فرمان گردآوری سپاه داد و به همراه پسر ارشد خود حمزه میرزا (ولیعهد) و گروهی از سران دولت و امرای قزلباش به قصد سد کردن راه قشون عثمانی، مسیر آذربایجان را پیش گرفتند و در قره ‌باغ توقف و نهایتاً شروان را تصرف کردند. در جنگ چلدر، به دلیل عدم هماهنگی و وجود اختلاف بین مهدعلیا و سران قزلباش، امرای قزلباش کم‌کم نسبت به فرامین همسر شاه نا خرسند و خشگمین شدند. اقدامات خیرالنساء بیگم قزلباش ‌ها را برآشفت، و آنان با ارسال طوماری تهدیدآمیز برای شاه خواهان برکناری او شدند. خدابنده از خیرالنساء خواست تا پایتخت را ترک نماید اما با مقاومت او روبرو شد. سرانجام دسته‌ای از قزلباشان توطئه‌ ای ساختند و بدو تهمت زدند که با عادل خان برادر خان کریمه (بخشی از قلمرو عثمانی) که در آن زمان به اسارت در دربار صفویان بود رابطه عاشقانه دارد. بدین تهمت در تاریخ ۱ جمادی ‌الاول ۹۸۷ قمری برابر با ۲۶ ژوئن ۱۵۷۹ به همراه امامقلی میرزای موصلو و چند تن از اقوام نزدیک شاه محمد خدابنده، وارد حرمسرای شاه شدند و مهدعلیا را در هنگامی که در آغوش شاه پناه برده بود خفه کردند. آنها مادر مهدعلیا را نیز در این توطئه به قتل رساندند
*
پژوهش و تدوین
دکتر منوچهر سعادت نوری
*
======================

۱۳۹۸ آبان ۲۶, یکشنبه

ملکه های نامدار ایران: ۶ و ۷ و ۸ - ملکه های ایران در دوران شاه اسماعیل ‌بنیانگذار پادشاهی صفویه



اشاراتی در مورد شاه اسماعیل ‌بنیانگذار پادشاهی صفویه: تاريخ صفويه را از زمان جلوس شاه اسماعيل صفوي بر تخت
سلطنت در سال ۹۰۷ هجري قمری، آغاز مي ‏کنند اما در واقع قرائني مسلّم آن را عقب‏تر مي‏برد. شروع کار اين سلسله زماني است که خديجه سلطان خواهر حسن‏بيک، به خانه سلطان جنيد نبيره شيخ صدرالدين آمد و سلطان حيدر (پسر سلطان جنيد) با عالم شاه بيگم ازدواج کرد. بر اثر اين پيوند که از مسائل سياسي به دور نبود، اسماعيل ميرزا به وجود آمد و به شاه اسماعيل اوّل معروف گرديد.  اسماعیل بن شیخ حیدر بن شیخ جنید ملقب به ابوالمظفر بهادرخان حسینی معروف به شاه اسماعیل ختایی (زاده ی ۱۷ ژوئیه ۱۴۸۷ - در گذشته ی ۲۳ مه ۱۵۲۴ میلادی) پایه‌گذار و نخستین شاه دولت صفوی بود. حکم‌رانی شاه اسماعیل به دو دلیل نقطه عطفی در تاریخ ایران است. دلیل نخست اینکه پس از گذشت نهصد سال از نابودی شاهنشاهی ساسانیان؛ یک فرمانروایی و پادشاهی متمرکز ایرانی توانست بر سراسر ایران آن روزگار حکومت نماید. بعد از اسلام، چندین پادشاهی ایرانی مانند صفاریان، سامانیان، طاهریان، زیاریان، آل بویه و سربداران روی کار آمدند، لیکن هیچ‌ کدام نتوانستند تمام ایران را زیر پوشش خود قرار دهند و میان تمام نواحی و مناطق جغرافیایی ایران در آن دوران یکپارچگی پدیدآورند. دلیل دوم، اعلام رسمی مذهب شیعه دوازده امامی بود. شاه اسماعیل شاعری پرکار بود که با تخلص ختایی شعر می‌سرود وی پس از عمادالدین نسیمی، ادبیات آذربایجانی را گسترش داد. علاوه بر ترکی آذربایجانی به زبان فارسی نیز شعر می ‌سرود که تنها چند نمونه از اشعار فارسی وی به جا مانده ‌است. شاه اسماعیل یکم در خلال ۱۰ سال، پس از حرکت از لاهیجان، سراسر ایران را از کرمان و فارس و خراسان تا خوزستان و عراق عرب زیر پرچم دولت واحدی درآورد و ملوک‌الطوایفی را از ایران بر انداخت و سیاست تمرکز را مستقر ساخت. همسران شاه اسماعیل به ترتیب عبارت بودند از خورشید بانو، بهروزه بانو و شاه بیگم یا تاجلی بیگم
ملکه خورشید بانو
خورشید بانو نخستین همسر شاه اسماعیل بود. متاسفانه اطلاعات و آگاهی ها در مورد این ملکه بسیار محدود است
ملکه بهروزه بانو
بهروزه بانو دومین همسر  و سوگلی شاه اسماعیل بود. بهروزه بانو برای شاه یک دختر به دنیا آورد. شاه برای بهروزه بانو و همسر دیگرش تاجلی بیگم احترام زیادی قائل بود و برای این دو بانو شعر می ‌سرود. بهروزه بانو پس از جنگ چالدران توسط عثمانیان به همراه تاجلی بیگم اسیر شد. پس از چندی تاجلی بیگم از عثمانی گریخت، اما بهروزه همچنان اسیر ماند تا آنکه او را به قاضی استانبول شوهر دادند، اما بهروزه در استانبول شورشی به پا کرد و در همان زمان تاجلی بیگم همراه با منصور (از
قزلباشان) به عثمانی رفت تا از سلطان عثمانی خواهش کند که بهروزه بانو را آزاد کند و سلطان هم این خواسته را قبول کرد.
بهروزه ‏بانو همسر شاه اسماعيل صفوي طي نبرد چالدران به اسارت قواي عثماني در آمد و با قاضي عسکرِ حکومت مزبور ازدواج کرد و با کشته شدن او از آدرنه به استانبول آمد. پس از آن ديگر از زندگي‏ اش خبري نيست. شاه اسماعيل با شنيدن خبر اسارتش بسيار اندوهگين گشت و براي آزادي‏ اش حاضر به پرداخت غرامت‏ هايي گرديد. مؤلف عالم آراي عباسي اين بانو را با کفايت، اهل تدبير و سياستمدار معرفي کرده است 
ملکه شاه بیگم یا تاجلی بیگم
Tacli-begum 892894.jpg
تاجلی بیگم یا شاه‌ بیگم بانو (متولد ۱۴۸۸ موصل – درگذشته ی ۱۵۴۰ شیراز) ملکه ی همسر شاه اسماعیل یکم و ملکه ی مادر شاه تهماسب یکم بود. تاجلی بیگم یکی از ملکه ‌های قدرتمند و تأثیرگذار در امپراتوری صفویان بود. تاجلی بیگم دختر محمد بیگ و از ترکمانان موصولو بود که در سال ۱۵۰۳ با شاه اسماعیل یکم ازدواج کرد و شهبانوی دربار صفویه شد. حاصل این ازدواج پنج فرزند به‌ نام‌های تهماسب میرزا، سام میرزا، بهرام میرزا، پریخان خانم و مهین ‌بانو خانم بود. وی زنی زیبا، باهوش و جنگ‌جو بود به همین دلیل شاه اسماعیل او را دوست داشت و برایش شعر می ‌سرود‌. تاجلی تنها همسر شاه بود که در شمشیرزنی مهارت داشت و همواره همسرش را در جنگ‌ هایش همراهی می ‌کرد. مهم ‌ترین این جنگ ‌ها نبرد با ازبکان و جنگ چالدران بود. او در جنگ چالدران به‌دست یکی از فرمانده‌های سپاه دشمن اسیر شد، اما با دادن یک جفت گوشواره لعل گران‌بها به اسکندر پاشا سردار سپاه عثمانی‌ توانست فرار کند
در سال ۱۵۲۴ شاه اسماعیل فوت شد. بزرگان کشور و سران قزلباش با کمک تاجلی بیگم تهماسب میرزا را که در آن زمان ۱۰ سال داشت با نام شاه تهماسب یکم به‌ سلطنت رساندند‌. تاجلی بیگم ملکه مادر شد و لقب نواب‌ علیه را کسب کرد همچنین به‌ رابط میان شاه و درباریان تبدیل شد به همین دلیل تهماسب او را شاه بیگم خانم نامید. وی قصد داشت قدرت قزلباش را بر امور دولت از بین ببرد اما آن‌ ها از تصمیم ملکه آگاه شدند و چون قدرت خود را در خطر دیدند میان شاه و ملکه مادر دشمنی ایجاد کنند، آن‌ ها با این شایعه که ملکه مادر قصد برکناری شاه تهماسب و به سلطنت رساندن بهرام میرزا را در سر دارد و می خواهد حکومت را به تنهایی اداره کند، شاه را نسبت به مادرش بدبین کردند و در نهایت تهماسب، مادرش را به شیراز تبعید کرد. تاجلی در طول سفر بیمار شد و سرانجام در سال ۱۵۴۰ تنها چند ماه بعد از ورود به شیراز درگذشت. او را با احترام در قطعه ی بی‌بی دختران شاه‌ چراغ شیراز دفن کردند
تاجلی بیگم علاوه بر سیاست به فعالیت‌های عمرانی علاقه داشت و از زنان خیر دوران صفوی بود. حرم فاطمه معصومه در سال ۱۵۲۰ به فرمان او بازسازی و ایوان شمالی آن ساخته شد. او همچنین دستور بازسازی پل‌ دختر را در سال ۱۵۲۷ داد. از جمله دیگر آثار او بنای عمارت گنبد در اردبیل بود
تاجلی بیگم یکی از همسران نيکونام شاه اسماعيل است. شوهرش در مواقع حساس سياسي و اجتماعي با وي مشورت مي‏ کرد. اين بانو در جنگ چالدران پس از شکست لشکر ايران از عثماني‏ ها به اسارت مسيح پاشا زاده، از نظاميان عثماني، در آمد اما با دادن يک جفت گوشواره ی گرانبها معروف به لعل بي‏رگ و ادوات ارزشمند ديگر از اسارت رهايي يافت. تاجلی بيگم در دربار صفويان اعتبار سياسي بسياري داشت. با فرا رسيدن مرگ شاه اسماعيل در رجب سال ۹۳۰ هجري قمری وقتي اميران قزلباش با وي مشورت کردند با رأي او قرار بر اين گرديد که شاه طهماسب روي کار آيد. وقتي او زمام حکومت را در دست گرفت، در آغاز احترام تاجلی بيگم را داشت اما همچون گذشته اين زن در دربار صفويه محبوب نماند. گويا شاه طهماسب از شخصيت او در هراس بود و در سال ۹۴۰ هجري قمری از وي روي گردانيد. تاجلی بیگم آزرده ‏خاطر و غمگين درگذشت و در بقعه بي‏بي دخترانِ ميدان شاه شيراز دفن گرديد. اين زن به فعاليت‏ هاي عمراني و احياي معماري تشيع اهتمامي وافر داشت و در سال ۹۲۵ هجري قمری به دستور او گنبد حضرت معصومه در قم بازسازي گرديد. چهار سال بعد عايدي چندين روستا را براي اداره اين مجموعه وقف نمود. بازسازي پلي روي رودخانه قزل ‏اوزون (ميان زنجان و ميانه) که به پُل‏ دختر موسوم است و در سال ۹۳۳ هجري قمری مرمت گرديد، از آثار اوست. از ديگر اقداماتش بناي عمارت گنبد عالي در اردبيل معروف به جنّت‏ سرا و نيز وقف آبادي حسن‏ آباد براي سادات فقير است
*
پژوهش و تدوین
دکتر منوچهر سعادت نوری

*
گزیده ای از نوشتارها
http://msnselectedarticles.blogspot.com/2019/11/blog-post_17.html
بخش های پیشین مجموعه ی ملکه های نامدار ایران
======================

۱۳۹۸ آبان ۱۹, یکشنبه

گفتنی های تغذیه: ۴۰ - "ماست" و ارزش غذایی آن


ماست در فرهنگ واژه ها
ماست = خوراکی از انواع لبنیات که از شیر تهیه کنند. کردی: مازد - گیلکی: یرنی - سمنانی: مست - سنگسری: موست - شهمیرزادی: ماست - افغانی: ماسته: لغت نامه دهخدا
ماست = از انواع لبنیات است که با مایه زدن شیر بسته و سفت می شود. ماست ها را کیسه کردن کنایه از: ترسیدن و کنار رفتن یا با احتیاط عمل کردن: فرهنگ فارسی معین
ماست = فراودۀ لبنی که از مایه زدن شیر گرم و بستن آن در اثر گرم ماندن تولید می شود: فرهنگ فارسی عمید
ماست = یا به فارسی تاجیکی چککه، یکی از گونه ‌های لبنیات است که از تخمیر شیر توسط یک باکتری به نام لاکتوباسیلوس حاصل می‌شود. از هر نوع شیری برای تهیه ماست می‌توان استفاده نمود، اما ماست ‌های امروزی را اغلب از شیرِ گاو و گوسفند تهیه می‌ کنند: دانشنامهٔ آزاد ویکی‌ پدیا
چگونگی تبدیل شیر به ماست
ماست از تخمیر قند شیر به نام لاکتوز حاصل می‌شود. باکتری ویژه ی تهیه ماست، لاکتوز را به اسید لاکتیک تبدیل می‌کند و به علاوه به ماست بافت ژل مانندی می‌دهد. به دلیل وجود اسید لاکتیک، ماست مزه ی تند و ترشی پیدا می‌ کند. جهت تهیهٔ ماست باید باکتری مخصوص را داخل شیر پاستوریزه ریخت. دمای شیر(۴۰ تا ۴۶ درجه سانتیگراد) و همچنین شرایط محیط برای تهیه ی ماست بسیار حائز اهمیت است. این باکتری، قند موجود در شیر را تجزیه نموده و اسید لاکتیک تولید می‌کند. به دلیل وجود این اسید، پی‌اچ یا پ هاش (یک کمیت مهم لگاریتمی که میزان اسیدی یا بازی بودن مواد را مشخص می‌کند) شیر پایین رفته و پروتئین موجود در شیر به صورت تودهٔ جامدی در می‌آید. معمولاً از ترکیب چند نوع باکتری به نام‌ های استرپتو کوکوس سالیواریوس و لاکتو باسیلوس بلگاریکوس و بتا کوکوس سیترووس و استرپتو کوکوس دی استیل لاکتیک استفاده می ‌شود. اگر پس از انجام عمل تخمیر روی شیر، ماست به دست آمده را حرارت ندهیم تا باکتری ‌های موجود در آن کشته شوند، به عنوان ماستی که باکتری زنده و فعال داخلش وجود دارد به فروش رسیده و اغلب افراد عقیده دارند که این ماست، دارای ارزش غذایی بسیار بالایی است. البته معمولاً ماست را پس از تهیه پاستوریزه می‌کنند که باکتری‌های موجود در آن کشته شود. این نوع ماست پاستوریزه را تا چند ماه می‌توان حتی بیرون از یخچال نگهداری نمود. طرفداران این دو نوع ماست هر کدام سعی می‌کنند با انجام تحقیقات مختلف، تفاوت در مواد مغذی این ماست‌ها را نشان دهند و بیان می‌کنند که هر کدام چه کاستی ‌هایی دارند. ماست‌هایی که پس از تهیه، پاستوریزه نمی‌شوند آنزیمی برای تجزیه لاکتوز دارند، بنابراین افرادی که به لاکتوز حساسیت دارند، با خوردن این نوع ماست متوجه شده ‌اند که پس از مصرف، مشکلاتی که با خوردن لبنیات در آن‌ ها بروز پیدا می ‌کند دیگر دیده نمی ‌شود
تاریخچه ی مصرف ماست
به غیر از زبان ‌های فارسی و کردی برای ماست در دیگر زبان‌های دنیا، غالباً نام "یوقورت" را بکار می‌ گیرند که ریشه در زبان ترکی دارد. اگر چه در تاریخ فرهنگ هند و ایران باستان به ماست در پانصد سال قبل از میلاد مسیح اشاره شده‌است و در سنت ایران، مردم بر این باور بوده‌اند که ابراهیم پیامبر به علت مصرف منظم و روزانه ماست صاحب عمری طولانی همراه با سلامتی بوده ‌است. اما اولین ماست‌ها احتمالاً به‌ طور تصادفی تهیه شدند؛ یعنی زمانی که شیر را برای حمل و نقل داخل کیسه ‌هایی که از پوست بز درست شده بود می ‌ریختند، باکتری موجود در پوست بز، شیر را تخمیر نموده و ماست به دست می ‌آمد.
ماست تا دهه ی آغازین قرن بیستم تنها میان مردم اروپای مرکزی و شرقی رایج بود تا این که در آن زمان، یک زیست شناس روسی کشف کرد که دلیل طول عمر مردم بلغارستان، استفاده زیاد از ماست می باشد. از آنجا که این زیست شناس عقیده داشت که لاکتو باسیلوس برای سلامتی مفید است، او سعی نمود که استفاده از ماست را در سرتاسر اروپا رواج دهد. به دنبال آن در سال ۱۹۱۹ میلادی اولین کارخانه صنعتی تولید ماست در شهر بارسلونای اسپانیا احداث شد و مصرف ماست روز به روز افزایش یافت
ارزش های غذایی و خواص ماست
ماست ماده غذایی مفیدی می‌باشد که سرشار از پروتئین و برخی انواع ویتامین ب است. املاح موجود در آن زیاد بوده و در عوض، میزان چربی آن با میزان چربی شیری که ماست از آن تهیه شده برابر می‌باشد. ماست نیز مانند بقیه هم گروه‌ های خود منبع بسیار خوب کلسیم، فسفر، اسید پانتوتنیک و روی است. کلسیم موجود در ماست، در حفظ سلامت سلول‌ های روده‌ نیز مفید است. ماست به افزایش سطح ایمنی بدن نیز کمک می‌ کند
خواص ماست: اشتها آور/ چاق‌کننده/ دفع سمومات/ رفع یبوست/ خاصیت ضد میکروبی/ خاصیت ضد سرطانی/ کمک به کاهش چربی خون
نکته قابل توجه در مورد ماست اینست که علاوه بر خواص فراوان و موثر در سلامت جسمی، برای حفظ تعادل روحی و جلوگیری از انواع کج خلقی و بداخلاقی در سنین مختلف می توان از ماست استفاده نمود
انواع ماست
ماست ‌ها را معمولاًبه صورت شیرین و گاه به صورت ترش، و با طعم‌های مختلف به فروش می‌رسانند
ماست میوه‌ای از افزودن انواع میوه‌جات تهیه می‌شود که علاوه بر ایجاد طعم ‌های مختلف ماست، طعم ترش آن را کاهش دهد
ماست خامه‌ای (ماست یونانی) از مخلوط کردن شیر با خامه تهیه می‌شود تا میزان چربی شیر را به ۱۰ درصد برساند. معمولاً این نوع ماست را به همراه عسل به عنوان نوعی دسر مصرف می‌کنند
ماست و موسیر را از ماست با سیر یا موسیر له‌شده تهیه می‌ کنند. گاهی هم حتی با سبزی ریزشده مخلوط می‌کنند و طعم ‌های مختلفی از ماست ایجاد می‌ نمایند
ماست چکیده از آبگیری ماست معمولی درست می‌ شود. این کار را با گذراندن ماست معمولی از صافی ‌های پارچه‌ ای انجام می‌دهند
ماست و خیار هم نوعی ماست است که پس از آنکه ماست چکیده با کمی آب زده شد، خیار و نعنا و سیر در ماست ریخته می ‌شود و نمک و فلفل بدان می ‌پاشند و هم می‌ زنند. معمولاً با نعنای خشک و برگ گل گلاب نیز آن را می ‌آرایند
ماست اسپار: این ماست از طردوغ به آن مخلوطی از نمک و دانه ی گیاهان دارویی از قبیل میخک و شنبلیله، سیاه دانه و غیره که بو داده شده ‌اند به همراه نمک و در داخل مشک های مخصوص نگهداری  می‌ریزند تا این ماست تهیه شود
ماست و چغندر؛ ماست و لبو. نوعی پیش غذا که هنوز هم متداول است و برای تهیه ٔ آن نخست چغندر را به تنور پزند و سپس پوست کنده تکه تکه نمایند آنگاه آنها را در بشقابی تخت قرار دهند و روی آنرا با ماست نیم چکیده پوشانند و بر روی آن با نقش ونگار گرد دارچین و جز آن ریزند و بر سفره گذارند.
ماست و شیره؛ نوعی غذاست مردم تنگدست را و آن افزودن مقداری شیره بر ماست است که آن را تا حد لازم شیرین و مطبوع سازد آنگاه آنرا با نان خورند
ماست در برخی از گزارشات علمی
ارزش غذایی انواع ماست از نظر درصد عوامل مغذی
بررسي ميزان استالدئيد در ماست هاي توليد شده بوسيله سويه هاي ميکروبي بومي
ماست را با چی بخوریم و با چی نخوریم
آیا مصرف ماست میوه ای مفید است
ماست در برخی از  گزارشات ویدیویی
طرز تهیه ماست خانگی
فواید ماسک ماست برای پوست صورت و طرز تهیه چند نوع آن
خوردن ماست با اسفناج ممنوع
رباعی: کاسه ماست و جام می
جوانی بود و جمع_ دوستان و بزم و تار و نی
کاسه ماستی بود مزه ، بهر_ چندین جام_ می
فضا بس پرشعف بود از سر_ ظهر تا شب هنگامی
نبود تشویش و غم آخر چه می آید دگر از پی
دکتر منوچهر سعادت نوری
*
ماست در برخی از اصطلاحات فارسی
ماست به دهانش مایه زده اند یا مایه کرده اند؛ نظیر: آرد بدهنش گرفته (امثال و حکم دهخدا)
ماست توی دهن کسی بودن؛ به موقع از گفتن حرفی خودداری کردن - در مقام گفتار ساکت و صامت نشستن و در نتیجه فرصت را از دست دادن و گرفتار زیان مادی یا معنوی شدن ؛ وقتی فلانی داشت این میوه ها را به تو قالب می کردماست تو دهنت بود که بگویی لک زده هایش را نگذارند (فرهنگ لغات عامیانه ٔ جمال زاده)
ماست را هم نمی برد ؛ در تداول عامه چاقو، کارد بسیار کند است (فرهنگ فارسی معین)
ماست مالی کردن: امری را که ممکن است موجب مرافعه و نزاع شود لاپوشانی کردن و آن را مورد توجیه و تأویل قرار دادن . رفع و رجوع کردن . سروته کاری را به هم آوردن و ظاهر قضایا را به نحوی درست کردن . (فرهنگ لغات عامیانه ٔ جمال زاده ) - به نحوی خطایی را پوشانیدن . به زرنگی و چربدستی عیوب کسی را پوشیدن . پوشانیدن خطایی یا عیبی و غیره (یادداشت به خط مرحوم دهخدا)
ماست ها را کیسه کردن؛ جا خوردن . ترسیدن از تهدید کسی . غلاف کردن و دم درکشیدن یا دست از کار خود برداشتن و جاخوردگی و ترس خودرا بخوبی نشان دادن ؛ تا صدای من بلند شد پسره ماست ها را کیسه کرد و دست از شلوغ بازی بر داشت و مثل آدم یک گوشه نشست (فرهنگ لغات عامیانه ٔ جمال زاده) - مرعوب شدن . ترسیدن (یادداشت به خط مرحوم دهخدا)
مو از ماست کشیدن؛ سخت زیرک و بافراست بودن . سخت دقیق بودن ، در حساب و امثال آن (یادداشت به خط مرحوم دهخدا)
نگارش  و تدوین
دکتر منوچهر سعادت نوری

*
همچنین نگاه کنید به
دوغ: ترکیب آب و ماست

۱۳۹۸ آبان ۱۸, شنبه

مجموعه ی ملکه های نامدار ایران

 Tacli-begum 892894.jpg
۱
٢
۳
٤
ملکه ماریا (مریم بانو) نخستین همسر خسرو پرویز پادشاه ساسانی
۵
 ملکه شیرین بانو دومین همسرخسرو پرویز پادشاه ساسانی
۶ و ۷ و ۸
ملکه های ایران در دوران  شاه اسماعیل ‌بنیانگذار پادشاهی صفوی
۹ ، ۱۰ و ۱۱
ملکه های ایران در دوران تهماسب یکم، اسماعیل دوم و محمد خدابنده پادشاهان صفویه
۱۲ تا ۲۰ و ۲۱
ملکه های ایران در دوران شاه عباس صفوی
۲۲ تا ۲۷ و۲۸
ملکه های ایران در پایان دوران صفویه  
 ۲۹ تا ۳۳  و ۳۴ 
ملکه های ایران در دوران نادرشاه افشار و جانشینان او
۳۵ تا ۴۱ و ۴۲
ملکه های ایران در دوران کریم‌ خان زند و جانشینان او
 ۴۳ تا ۵۱ و ۵۲
ملکه های ایران در نیمه ی نخست دوران قاجار 
۵۳ تا ۶۰ و ۶۱
ملکه های ایران در نیمه ی پایانی دوران قاجار 
xxx
ملکه های ایران در دوران پهلوی
To be posted
*
پژوهش و تدوین
دکتر منوچهر سعادت نوری
*
=========================