گفتنی های تغذیه: ۲۸ - "هندوانه" و خواص غذایی و درمانی آن

طبقه ‌بندی علمی هندوانه
راسته: کدوسانان/ تیره: کدوییان/ رده: سیترولوس/ گونه: لاناتوس/ نام علمی: سیترولوس لاناتوس
برخی از ویژگی های مهم هندوانه
هندوانه نوعی میوه از دستهٔ صیفی‌جات است که در جالیز رشد می‌کند. منشأ آن آفریقای جنوبی است. شواهدی از کاشت آن در دره ی رود نیل از هزاره ی دوم پیش از میلاد به بعد یافت شده است. دانه‌های هندوانه در محل مقبره ی ‌عنخ‌آمون فرعون مصر یافت شده است. در قرن هفتم هندوانه در هندوستان کاشته شد، و در قرن دهم به چین رسید. در سال ۱۵۷۶ ساکنان اسپانیا آن را در فلوریدا کاشتند؛ و در سال ۱۶۲۹ در ماساچوست کاشته شد و در سال ۱۶۵۰ مانند بسیاری از کلونی‌های بریتانیایی و هلندی در پرو، برزیل و پاناما هم کاشته شد. تقریباً همان زمان بومیان آمریکا این محصول را در دره می‌سی‌سی‌پی و فلوریدا می‌کاشتند. هندوانه هنگام معرفی آن توسط کاشفانی مانند کاپیتان جیمز کوک، در هاوایی و دیگر جزایر پاسیفیک خیلی زود پذیرفته شد.
هندوانه گیاهی بزرگ، پهن و یک ساله و یک پایه است. ساقهٔ خزنده و برگ‌های پهن و کرک‌دار با بریدگی‌های عمیق و گل‌های سفید یا زرد دارد. پوست هندوانه، ضخیم، صاف و سبزرنگ است و معمولاً راه ‌راه‌ هایی به رنگ سبزتیره یا نقاط زردرنگ دارد. گوشت آن شیرین و آبدار معمولاً به رنگ قرمز پررنگ یا صورتی است. گاهی ‌اوقات هم گوشت آن به رنگ نارنجی، زرد یا سفید است. دانه‌های زیادی دارد که ممکن است سفید و نرم یا سیاه و سخت باشند. تلاش‌های قابل توجهی برای تولید انواع مقاوم به بیماری و انواع بی ‌دانه یا با دانه ‌های سفید قابل هضم صورت گرفته است. بسیاری از ارقام آن می ‌توانند ۱۰۰ روز بعد از کاشت، میوهٔ کامل تولید کنند. میوه را می‌توان خام خورد یا ترشی انداخت یا پوست آن را پخت. در سال ۲۰۱۴، تولید جهانی هندوانه ۱۱۱ میلیون تن بود. چین با تولید ۶۷٪ کل تولید رتبه اول را در جهان داشت. رتبه‌های بعدی را با کمتر از ۴٪ تولید جهان ترکیه، ایران، برزیل و مصر داشتند.
پیشینه ی تاریخی کشت هندوانه در ایران
در مدارک و منابع تاریخی، هیچ گونه اشاره ای به تاریخچه ی کشت هندوانه در ایران نشده است. به نظر نگارنده ی این
 نوشتار، در ایران باستان همزمان با کوچ آریایی ها به نقاط مختلف فلات ایران، گروهی نیز به مناطق پر آب مانند سواحل درینن مازندران و کناره های زاینده رود در اصفهان کوچ نمودند و در کشتزارها، تخم میوه ی سرزمین هند (هندوان) را کاشتند و میوه ی حاصله از آن را هندوانه خواندند. بر پایه ی نوشته ی لغت نامه ی دهخدا: "هندوانه یا هندویانه (بنا بر فارسنامه ی ابن بلخی) از هندوان + پسوند نسبت ه، میوه ای است که از هند می آید".
خاقانی و انوری سرایندگان و دانشمندان ایرانی قرن ششم قمری نیز در ارتباط با پیوند هندوانه و سرزمین هند چنین گفته اند:
من صید آنکه کعبهٔ جان‌هاست منظرش/ با من به پای پیل کند جنگ عبهرش...
خاقانی است هندوی آن هندوانه زلف/ وان زنگیانه خال سیاه مدورش: خاقانی
لاله راندن به دم و سوختن اندر آتش/ هندوان دست ببردند بدین هر دو نگار
هندوانه دو عمل پیش گرفت او یارب/ داری از هر دو عمل یار مرا برخوردار
هندوان را چه اگر گرم و تر آمد به مزاج/ عشقشان در دل از آن گرمتر آمد صدبار: انوری
استفاده از واژه ی "هندوانه" در برخی از اصطلاحات و ضرب المثل های فارسی مانند "هندوانه زیر بغل فلانی گذاشتن" و یا " با یکدست نمی توان دو تا هندوانه را برداشت" نیز یکی دیگر از دلایل قدمت تاریخی شناخت "هندوانه" در فرهنگ ایران و ایرانیان است
مهمترین نقاط کشت هندوانه در ایران
محصول هندوانه در بهار در شهرهای جیرفت و کهنوج، میناب، ایرانشهر و دزفول، در تابستان در ورامین، سمنان، مشهد، اصفهان، همدان، تبریز، میاندوآب، در پاییز در دزفول و زمستان در میناب، جیرفت و کهنوج تولید می‌گردد. هندوانه تولید شده در ایران به کشورهایی مانند عراق، ترکیه، امارات، کویت و بحرین نیز صادر می‌گردد.
ارقام خارجی و ایرانی هندوانه
بیش از ۱۲۰۰ رقم هندوانه وجود دارد که از نظر وزن متفاوت هستند، گوشت آنها می‌تواند به رنگ قرمز، صورتی، نارنجی، زرد یا سفید باشد. مهمترین ارقام خارجی عبارتند از: «کارولینا کراس» سنگین‌ترین رقم هندوانهٔ حال حاضر جهان به وزن ۱۵۹ کیلوگرم است - رقم «گلدن مایگت» پس از رسیدن، پوست طلایی و گوشت صورتی دارد و از زمان کاشت تا برداشت آن ۷۰ روز طول می‌کشد - رقم «اورنجگلو» گوشت بسیار شیرین نارنجی دارد و میوه‌ ای بزرگ و کشیده به وزن ۹ الی ۱۴ کیلوگرم است - رقم «ماه و ستارگان» که در سال ۱۹۲۶ تولید شد - رقم «دنسوکه» میوه گردی با وزنی بیش از ۱۱ کیلوگرم دارد، پوست آن برنگ سیاه است و راه‌ راه یا خال ندارد و فقط در جزیره هوکایدو ژاپن رشد می‌کند، در آنجا هر سال بیش از ۱۰٬۰۰۰ هندوانه تولید می‌شود. در ژوئن سال ۲۰۰۸، یکی از نخستین هندوانه‌ های برداشت شده در مزایده‌ای به قیمت ۶۵۰٬۰۰۰ ین (۶۳۰۰ دلار آمریکا) فروخته شد که گرانترین هندوانهٔ فروخته شده تا آن زمان بود. متوسط قیمت فروش معمولاً حدود ۲۵۰۰۰ ین (۲۵۰ دلار) است
مهمترین ارقام موجود هندوانه در ایران شامل قرق، خانمی، شریف‌ آباد، محبوبی و پوست سفید همدان هستند. ارقام خارجی (بیشتر انواع آمریکایی) هندوانه که کشت بعضی از آنها در ایران نتایج خوبی داشته عبارتند از چهار لستون گری (در ایران معروف به هندوانه مهندسی)، بلاک دایموند، دیکیس کوئین، فرفاکس و چیلیان بلاک.
ارزش غذایی هندوانه
جدول مقدار عوامل مغذی در هر ۱۰۰ گرم هندوانه
انرژی ۳۰ کیلو کالری/ کربوهیدرات‌ها ۷٫۵۵ گرم/ قندها ۶٫۲ گرم/ فیبر ۰٫۴ گرم/
چربی ۰٫۱۵ گرم/ پروتئین ۰٫۶۱ گرم/ آب ۹۱٫۴۵ گرم/ ویتامین آ معادل  ۲۸ میکروگرم 
ویتامین ب۱ (تیامین) ۰٫۰۳۳ میلی‌گرم/ ویتامین ب۲ (ریبوفلاوین) ۰٫۰۲۱ میلی‌گرم
ویتامین ب۳ (نیاسین) ۰٫۱۷۸ میلی‌گرم/ پانتوتنیک اسید (ویتامین ب۵) ۰٫۲۲۱ میلی‌گرم 
ویتامین ب۶: ۰٫۰۴۵ میلی‌گرم/ اسید فولیک ۳ میکروگرم/ ویتامین ث ۸٫۱ میلی‌گرم
کلسیم ۷ میلی‌گرم/ آهن ۰٫۲۴ میلی‌گرم/ منیزیم ۱۰ میلی‌گرم/ فسفر ۱۱ میلی‌گرم
پتاسیم ۱۱۲ میلی‌گرم/ روی  ۰٫۱۰ میلی‌گرم 
خواص غذایی و درمانی هندوانه
مهمترین خواص غذایی و درمانی هندوانه عبارتند از:
* ماده ای به نام سیترولین که در هندوانه به فراوانی یافت می شود، مسئول کاهش کلسترول، فشار خون، وزن و جلوگیری از تشکیل پلاک سرخرگی می باشد. در واقع مصرف این میوه موجب کاهش آترواسکلروز (تصلب شرایین) می گردد * جلوگیری از خطر بیماری‌ سرطان * کمک به داشتن پوستی درخشنده * حفاظت در برابر اشعه ی ماورای بنفش * کاهش کرم‌ها از سیستم گوارشی * کاهش خطر شکل گرفتن سنگ کلیه * کمک به بهبود خشکی و درد ماهیچه ها * پیشگیری از بعضی از بیماری های قلبی و عروقی * کاهش صدمات ناشی از استرس، استعمال دخانیات، سموم محیطی و داروها * هندوانه باعث رقیق شدن خون می شود و مصرف آن، برای افرادی که خون غلیظ دارند مناسب است * چون برای تعدیل مزاج مناسب است افرادی که صفرا در معده و کبدشان زیاد تولید می‌شود باید بیشتر از این میوه مصرف کنند * مصرف هندوانه برای افرادی که دارای بدنی لاغر، خشک و گرم هستند بهتر است چون جلوی ضعف آنها را می گیرد * برای خانم های باردار: تحقیقات و مطالب منتشره در "نشریه ی بین المللی زنان و زایمان" بیانگر این است که ترکیبات لیکوپن بروز پری اکلامپسی (فشار خون دوره بارداری) را ۵۰ درصد کاهش می دهد و مصرف هندوانه در دوران بارداري نقش مهمي در سلامت مادر و جنين ايفا مي‌كند
هندوانه: در زنجیری از سروده ها 
(برگرفته از تارنمای گلچینی از سروده ها)
گشت مردی شریک پرخواری/ کرد تقسیم توشه را باری
گفت یک چیز ازین دوگانه بخواه/ خربزه یا که هندوانه بخواه
گفت من هر دوانه می‌خواهم/ خربزه‌، هندوانه می‌خواهم
برد مشروطه داغ و چوب و فلک/ جای آن ساخت حبس نمره یک
شحنهٔ شهر هر دو وانه گرفت/ خربزه داشت هندوانه گرفت… : ملک ‌الشعرای بهار
*
از عطر پونه ها به لبِ چشمه سارها/ ‫از هندوانه، خربزه، در کشتزارها‬
از سقّز و نبات و از این گونه بارها/ مانده است طعم در دهنم با چنان اثر
‫کز روزهاى گمشده ام مى دهد خبر… : شهریار
*
آخ … چه قدر روشنی خوبست
چه قدر روشنی خوبست و من چه قدر دلم می خواهد
که یحیی یک چارچرخه داشته باشد
و یک چراغ زنبوری و من چه قدر دلم میخواهد
که روی چارچرخه ی یحیی میان هندوانه ها و خربزه ها بنشینم
و دور میدان محمدیه بچرخم
آخ … چه قدر دور میدان چرخیدن خوبست… : فروغ فرخزاد
*
رباعی هندوانه
اگر خواهی تو عمری شادمانه/ بخوان اوصاف_ ناب_ هندوانه
برای_ تندرستی ، در زمانه/ بنوش هر روز آب_  هندوانه: دکتر منوچهر سعادت نوری.
خواص گوناگون هندوانه در برخی از گزارشات ویدیویی
خواص غذایی و درمانی هندوانه
https://www.youtube.com/watch?v=m5xIU85S4Es
مضرات مصرف هندوانه
https://www.youtube.com/watch?v=SNIROUBT4HY
تولید و صادرات هندوانه ی ایران در برخی از گزارشات خبری
* یک سال آب آشامیدنی تهران، برای تولید یک سال هندوانه صادراتی در ایران: در ایران آمار نشان می‌دهد که صادرات هندوانه ۵۰ درصد بیشتر شده. با اینکه ۸۰ درصد هندوانه جهان را چین تامین می‌کند اما ایران با ۴درصد، سومین صادرکننده هندوانه به شمار می‌رود. اما آنچه بسیاری را متعجب کرده این است که در کشوری کم آب، چرا باید تولید و صادرات میوه‌ای که بسیار آب بَر است، بیشتر شود.  (گزارش سیاوش اردلان)
* هندوانه‌ هایی که آب ایران را صادر می‌کنند: کارشناسان اقتصادی برآورد کرده‌اند، کشت هر کیلو هندوانه تقریبا آبی معادل ۶۰۰ بطری آب معدنی نیاز دارد و این میزان مصرف آب برای کاشت این محصول و صادرات آن به کشورهای دیگر در واقع صادرات آب با قیمتی بسیار ناچیز به کشورهای دیگر محسوب می‌شود و این مساله هزینه زیادی را برای اقتصاد کشور به همراه دارد. در آمارهایی که در زمینه صادرات هندوانه ارائه می‌شود آمده که ایران مثلا در ‌سال ٩٣ حدود ٨٣٣ هزار تن هندوانه به قیمت ٧٠٠ تومان در هر کیلو صادر کرده که این رقم معادل ٢٠٨‌ میلیارد لیتر آب مصرف کرده است. از طرفی تنها ٢٢‌میلیون دلار ارز به کشورمان در ازای صادرات هندوانه وارد شده که این امر با توجه به بهای تمام شده آب مصرفی توجیه اقتصادی ندارد (گزارش اقتصاد آنلاین)
تهیه و تدوین:
دکتر منوچهر سعادت نوری
*
منابع و مآخذ
طبقه ‌بندی علمی هندوانه و برخی از ویژگی های مهم هندوانه: جستجو در تارنمای گوگل/ ارزش غذایی هندوانه: تارنمای ویکی‌پدیا/ پیشینه ی تاریخی کشت هندوانه در ایران: نظر نگارنده ی این نوشتار/ هندوانه در لغت نامه ی دهخدا: تارنمای واژه نامه پارسی ویکی/ خواص غذایی و درمانی هندوانه: تارنمای کدبانو/ مهمترین نقاط کشت هندوانه در ایران و ارقام خارجی و ایرانی هندوانه: تارنمای ویکی‌پدیا/ هندوانه: در زنجیری از سروده ها: تارنمای گلچینی از سروده ها/ خواص گوناگون هندوانه در برخی از گزارشات ویدیویی: تارنمای یوتیوب/ تولید و صادرات هندوانه ی ایران در برخی از گزارشات خبری: بسیاری از تارنما ها
*
گزیده ای از نوشتارها
http://msnselectedarticles.blogspot.com/2018/07/blog-post_30.html
بخش های پیشین مجموعه ی گفتنی های تغذیه
======================

مجموعه ی یک آوا و بسا صدا: ۳۶ - ترانه ی " تو کی هستی"

ترانه ی " کی هستی و چی هستی؟ " - اجرا: سوسن
https://www.youtube.com/watch?v=VI0yGmEznmw
ترانه ی معما (کی هستی و چی هستی؟) - اجرا: جواد یساری
https://www.youtube.com/watch?v=xOwvL676HUw
ترانه ی " کی هستی و چی هستی؟ " - اجرا: سه هنرمند ناشناس
https://www.youtube.com/watch?v=Qf2kFukXzxY
متن ترانه
نه آفتابی نه مهتابی نه ابری نه مشتاقی نه بیزاری نه صبری
نه فکر من نه خود نه دیگرونی نه کافر نه مسلمانی نه گبری
کی هستی و چی هستی فقط خدا میدونه/ حل این معما منو کرده دیوونه
گاهی مسجد گاهی میخونه میری گاهی کعبه گاهی بتخونه میری
گاهی عاقل گاهی دیوونه میشی گه آشنا و گه بیگونه میشی
شب و روزم و با هم یکی کردی اگه میشناختمت آخ که چه خوب بود
کاش میتونستم از دامت رها شم دل بی صاحبت از سنگ و چوب بود
ولیکن دل من باهام راه نمیاد به خدا غیر تو کسی رو نمیخواد
کسی رو نمیخواد والله نمیخواد کسی رو نمیخواد بالله نمیخواد
*
ترانه ی "تو کی هستی" - اجرا: ابی
http://songloan.com/song/1765.htm
متن ترانه
اسم تو قشنگترین قصه برای گفتنه/ اسم تو قشنگترین قصه واسه شنفتنه
غنچه ی نجیب اسم تو روی باغ لبم/ بهترین غنچه ی لذت برای شکفتنه
لحظه ی طلایی نوازش گیسوی تو/ مثل ناز دست روی خواب چمن کشیدنه
داغی وسوسه ی گرفتن دستای تو/ کوره ی بزرگ خورشید و توی خواب دیدنه
تو چی هستی ، تو چی هستی ، که تماشا کردنت/ مثل پر به آسمون گشودنه
تو کی هست‍ی ، تو کی هستی ، که تمام لحظه ها/ بی تو بودن مثل با تو بودنه
زیر نور خیس بارون ، مخمل سبز چشات/ جنگل جادوییه در به دری های منه
گیسوی بلند تو که شعری از رهایه/ زنجیر سیاه موندن برای پای منه
صدای هق هق من ، میون تاریکی شب/ صدای شکستنه ، صدای سرد مردنه
صدای دور شدن پای من از کوچه ی تو
آخرین حرف منه ، صدای جون سپردنه ...: ایرج جنتی عطائی
*
ترانه ی " تو کی هستی" - اجرا: فرزین
https://www.youtube.com/watch?v=fvBdSCUlmvs
متن ترانه
تو کی هستی که با دیدنت قرارم دیگه نیست/ رفت و برگشت نفس به اختیارم دیگه نیست
من تمام روزای عمرمو از تو می گیرم/ تو کی هستی که اگه بگی بمیرم می میرم
تو کی هستی/ تو کی هستی/ تو کی هستی
تو کی هستی که اگه نبودی از روز ازل/ نقش هستی منو خدای من نمی کشید
آرزو پر می کشید و تو گلوم صدا می مرد/ ماجرای خوندنم به هیچ کجا نمی رسید
تو کی هستی ای خوب من/ تو کی هستی/ ای خوب من ، تو همونی ، تو همونی
ای عشق من ، ای خوب من ، تو همونی/ تو همونی ، تو همونی ، تو همونی
*
ترانه ی "کیستی چیستی" - اجرا: گروه هنر گیتار و آواز
https://www.youtube.com/watch?v=56DXG8_ZbNI
تهیه و تدوین:
دکتر منوچهر سعادت نوری
*
گزیده ای از نوشتارها
http://msnselectedarticles.blogspot.com/2018/07/blog-post_29.html
بخش های پیشین مجموعه ی یک آوا و بسا صدا
=========

ترانه های "هستی" با اجراهای گوناگون

 
ترانه ی "هستی" - اجرا: اکبر گلپایگانی
https://www.youtube.com/watch?v=gGBBeYTKWqs
متن ترانه
من آفتاب زرد لب بام هستی ام/ من مرغ تنگ حوصله ی دام هستی ام
در چشم من، چه جلوه ای از بامداد عمر/ من شمع نیم سوخته ی شام هستی ام
صاحبدلان، ز صحبت من، مست کی شوند/ من خود شراب ریخته از جام هستی ام
افسانه های ناقص محنت کشان مخوان/ من سر گذشت کامل آلام هستی ام
تومار زندگانیم ای نیستی بپیچ/ دیگر بس است قصه ی ایام هستی ام
رنگ تعلقی نپذیرفت خاطرم/ وارسته از تصور اوهام هستی ام
دست طلب بریده ز دامان آرزو/  ننهاده سر به بستر آرام هستی ام
هستی چنین که هست، ز من بشنوید، نیست/ من با خبر کبوتر پیغام هستی ام
من چیستم؟ فسانه ای از عالم وجود/ مجهول صرف و نقطه ی ابهام هستی ام
چون شمع شب نخفته به امید صبحگاه
چشم انتظارمژده ی فرجام هستی ام: معینی کرمانشاهی
ترانه ی "افسانه ی هستی" - اجرا: هایده
https://www.youtube.com/watch?v=z5Y3huph1Fo
متن ترانه
عشق اگه روز ازل در دل دیوانه نبود/ تا ابد زیر فلک ناله مستانه نبود
نرگس ساقی اگه مستی صد جام نداشت/ سر هر کوی و گذر این همه میخانه نبود
من و جام می و دل نقش تو در باده ناب/ خلوتی بود که در آن ره بیگانه نبود
کاش آن تب که تو را سوخت مرا سوخته بود/ بفدای تو مگه این دل دیوانه نبود
تو چرا شمع شدی سوختی ای هستی من/ آن زمانی که تو را سایه پروانه نبود
من جدا از تو نبودم بخدا در همه عمر/ قبله گاه دل من جز تو در این خانه نبود
کاش آن تب که تو را سوخت مرا سوخته بود
بفدای تو مگه این دل دیوانه  نبود: هما میرافشار
ترانه ی "کتاب هستی" - اجرا: هایده و عهدیه
https://www.youtube.com/watch?v=y7urHIQ1-QE
متن ترانه
از ازل خدای عالم خاک ما سرشته با هم/ در دل کتاب هستی نام ما نوشته با هم
جونم عمرم زندگی سرابه / عمر هستی عمر یک حبابه
بس کن دیگه اینهمه بهانه/ با این فرداهای بی نشانه
کسی نمیدونه کسی نمیدونه کسی نمیدونه ….: هما میرافشار
ترانه ی "ساغر هستی" - اجرا: هایده
https://www.youtube.com/watch?v=bl_f5AwKHk0
متن ترانه
تو ای ساغر هستی به کامم ننشستی
نه دانم که چه بودی/ نه دانم که چه هستی
در بزم من شکسته ای/ در کام او نشسته ای
نوشی تو بر سنگین دلان/ زهری به کام خستگان
من همان اشک سرد آسمانم/ نقش دردی به دیوار زمانم
بی سرانجام و بی نام و نشانم/ چون غباری بجا از کاروانم: هما میرافشار
ترانه ی "ساقیا در ساغر هستی" - اجرا: هایده
https://www.youtube.com/watch?v=Q8ajyNniEzI- 
متن ترانه
ساقیا در ساغر هستی شراب ناب نیست/ و آنچه در جام شفق بینی به جز خوناب نیست
زندگی خوشتر بود در پردهٔ وهم و خیال/ صبح روشن را صفای سایه مهتاب نیست
شب ز آه آتشین یک دم نیاسایم چو شمع\/ در میان آتش سوزنده جای خواب نیست
مردم چشمم فرومانده‌ست در دریای اشک/ مور را پای رهایی از دل گرداب نیست
خاطر دانا ز طوفان حوادث فارغ است/ کوه گردون سای را اندیشه از سیلاب نیست
ما به آن گل از وفای خویشتن دل بسته ایمورنه این صحرا تهی از لالهٔ سیراب نیست
آنچه نایاب است در عالم وفا و مهر ماست/ ورنه در گلزار هستی سرو و گل نایاب نیست
گر تو را با ما تعلق نیست ما را شوق هست/ ور تو را بی ما صبوری هست ما را تاب نیست
گفتی اندر خواب بینی بعد از این روی مرا/ ماه من در چشم عاشق آب هست و خواب نیست
جلوهٔ صبح و شکرخند گل و آوای چنگ/ دلگشا باشد ولی چون صحبت احباب نیست
جای آسایش چه می جویی رهی در ملک عشق
موج را آسودگی در بحر بی پایاب نیست: رهی معیری
ترانه ی "افسانه ی هستی" - اجرا: فریدون فرخزاد
https://www.youtube.com/watch?v=QOYiswo-juw
ترانه ی "افسانه هستی" -  اجرا: ستار
https://www.youtube.com/watch?v=wQR2opom_oM
متن ترانه
گذشت افسانه ی این عمرکوتاه/ نشد کس از دلِ تنگِ من آگاه
تو را همراه میدانستم افسوس/ تو هم بودی رفیق نیمه ی راه
تا دیار نیستی راهی نمانده/ درسرای سینه جز آهی نمانده
حاصلی از عمر کوتاهی نمانده/ آه آه آه....
به دریای توفانی زندگانی/ شکسته چرا زورق مهربانی
در این شهر سر تا به دامن خموشی/ بیا مُردم از دوری مهربانی
خدایا فراموشی  ام ده/ لب بسته، خاموشی ام ده
چه حاصل زهشیاری دل/ تو مستی تو مدهوشی ام ده
خدایا چه می شد که دستی ز من این محبت بگیرد
دل با همه مهربانم دراین سینه روزی بمیرد: تورج نگهبان
ترانه ی "هستی" - اجرا: بنان
https://www.youtube.com/watch?v=o0ya6XeJ-ak
ترانه ی "هستی" - ترانه‌سرا: ایرج رزمجو - اجرا: بیژن مرتضوی
https://www.youtube.com/watch?v=CCfcUk2jedE
ترانه ی "هستی‌ مهم نیست" - اجرا: مریم دلشاد
https://www.youtube.com/watch?v=eNSXnbU01lw
تهیه و تدوین:
دکتر منوچهر سعادت نوری
*
گزیده ای از نوشتارها
http://msnselectedarticles.blogspot.com/2018/07/blog-post_25.html
بخش های پیشین مجموعه ی یک آوا و بسا صدا
========

واژه ی " پای افزار" در فرهنگ های ایران و جهان

پای افزار و انواع آن در فرهنگ واژه ها
پای افزار (پا افزار) = پاپوش - کفش و موزه و امثال آن - چوبی به اندام نعلین که بافندگان به وقت بافندگی پای بر آن گذارند و بردارند (لغت نامه ی دهخدا): تارنمای واژه نامه پارسی ویکی 
کفش = معروف است که پای افزار باشد و معرب آن کوث است (برهان) - پاپوش و در قدیم بزرگان کفش زرینه پوشیده اند و حکیم فردوسی مکرر با درفش قافیه کرده و عرب آن را معرب کرده قفش گویند (از آنندراج و انجمن آرا) - پای افزار و پاپوش و چمشاک و چمناک و چیدار و نعلین و ارسی و پاافزار پاشنه بلند (ناظم الاطباء) - (لغت نامه ی دهخدا): تارنمای واژه نامه پارسی ویکی 
چکمه = گونه‌ای پای‌افزار است که معمولاً هم پا و هم قوزک پا را می‌پوشاند. برخی چکمه‌ ها تا زانو و گاه تا بالای ران را هم می‌ پوشانند. در چند سال اخیر واژه فرانسوی بوت نیز در میان مردم عامه در ایران رایج شده است. چکمه در اصل واژه ای‌ ترکی‌ به معنای چیزی‌ است که کشیده می ‌شود. گاهی در زبان عامیانه به چکمه، پوتین نیز گفته می شود: تارنمای ویکی‌پدیا
پوتین = مأخوذ از فرانسوی ِ بتین - کفش با دیواره های بلند که تا بالای قوزک پا را پوشد - موزه - نیم چکمه (لغت نامه ی  دهخدا): تارنمای واژه نامه پارسی ویکی
موزه =  به ترکی چکمه گویند (برهان) - معرب آن موزج است - یک نوع پا افزار که تا ساق پا و زیر زانو را می پوشاند و چکمه نیز گویند (ناظم الاطباء) - پای افزار چرمین بلند ساق -  نوعی کفش پوز دار - نوعی پای افزار ساقه دار و ساقه ها عادتاً تا زانو رسد از شواهد برمی آید که بر کفش ساقه کوتاه نیز اطلاق شده است (لغت نامه ی دهخدا): تارنمای واژه نامه پارسی ویکی
ارسی = کفش -  پاپوش . چَموش - قسمی کفش پاشنه دار - نوعی از کفش که از چرم دوزند (لغت نامه ی دهخدا): تارنمای واژه نامه پارسی ویکی
صندل = قسمی پاافزار - صندل دارای بندهاست که به دور پا می بندند (لغت نامه ی دهخدا): تارنمای واژه نامه پارسی ویکی
دَمپایی = نوعی پای ‌افزار نرم و سبک است که برای پوشیدن در محیط خانه و گاهی خارج از خانه بکار می‌رود و پا را هم کامل نمی‌پوشاند. دمپایی‌ها را معمولاً از جنس پلاستیک یا نمد یا چرم نرم درست می‌کنند و گاه لایه‌ای از پارچه نیز بر روی آنها دوخته می‌شود. این پای‌افزار در انواع: جلو بسته - لا انگشتی - معمولی موجود است. دمپایی‌های پلاستیکی بیشتر برای استفاده در حمام یا کنار استخر است. منظور از واژه دمپایی اینست که این پای ‌افزار در کفش‌کن قرار ندارد و در درون خانه نزدیک به پای صاحب آن (دمِ پای او) قرار دارد: تارنمای ویکی‌پدیا
پای افزارها دربرخی از فرهنگ های جهان
کفش (به زبان انگلیسی): تارنمای ویکی‌پدیا
چکمه یا پوتین (به زبان انگلیسی): تارنمای ویکی‌پدیا
چکمه یا پوتین (به زبان فرانسوی): تارنمای ویکی‌پدیا
دمپایی (به زبان انگلیسی): تارنمای ویکی‌پدیا
پای افزار و انواع آن در زنجیری از سروده ها
(پای افزار: برگرفته از تارنمای واژه نامه پارسی ویکی )
مرد در جوی را به دریا بار/ جان و سر دان همیشه پای افزار: سنائی
*
(پوتین: برگرفته از تارنمای گنجور)
گل زرشک تو پیرهن بدرد/ روی تو پرده بر سمن بدرد
چون زند غمزۀ تو دست به تیغ/ زهرۀ مهر تیغ زن بدرد
ز آرزوی دو لعل جان بخشت/ مرده بر خویشتن کفن بدرد…
هر که خود را بر آستان تو دوخت/ پیش تو پوتین من بدرد: کمال ‌الدین اسماعیل
*
(موزه: برگرفته از تارنمای واژه نامه پارسی ویکی )
یک سو کنم اش چادر یک سو نهمش موزه / این مرده اگر خیزد ورنه من و چلغوزه: رودکی
*چکمه: در زنجیری از سروده ها
(برگرفته از تارنمای جستجوی اشعار معاصر)
کسی از باران از صدای شر شر باران/ از میان پچ و پچ گل های اطلسی
کسی از آسمان توپخانه در شب آتش بازی می آید
و سفره را می اندازد و نان را قسمت می کند
و شربت سیاه سرفه را و چکمه های لاستیکی را قسمت می کند
و سهم ما را هم می دهد/ من خواب دیده ام...… :  فروغ فرخزاد
کفش: در زنجیری از سروده ها و ترانه های این زمانه
(برگرفته از تارنمای گلچینی از سروده ها)
کفش هایم کو/ چه کسی بود؟ صدا زد سهراب/ آشنا بود صدا مثل هوا با تن برگ
مادرم در خواب است و منوچهر و پروانه و شاید همه ی مردم شهر…: سهراب سپهری
*
ناگهان، یک نفر از دور، صدا زد سهراب/ تو ز جا برخاستی و فریاد زدی کفشم کو؟
وانگه از خانه برون رفتی و با سرعت باد زیر باران بودی
خواب آشفته ی من پایان یافت وندر آن ظهر زلال
از سر خاک تو بر می گشتم/ خاک پاکی که تو را در بر داشت
آسمان ، مرثیه ای نیلی بود/ دشت ، رنگ غم و خاکستر داشت
لحظه ای چند در آفاق خیال/ من تو را دیدم و گریان گشتم/ تو مرا دیدی و خندان بودی: نادر نادرپور
*
کی شود روزی ، دوباره ، عشق من/ دفتر هجران ، به بندی ، تا کنی
کی شود از درد و غم ، یابی رها/ زندگی _ تازه‌ ای ، بر ‌پا کنی
با فراز و با نشیب _ این جهان/ ‌گر توانی ،  با تحمل ، تا کنی
یا مبادا ، هر زمان خواهم تو را/ طفره‌ ها آیی  و بس ، حاشا کنی
کی شود از قهر و شر ، رخ بر کشی/ راه _ مهر و جای ‌خود پیدا کنی
کی شود با شوق ، آیی  نزد _ من/ غمزه ها ، با قامت _ رعنا کنی
کی شود  با صد فسون ، با اشتیاق/ مجلس آرا گردی و غوغا کنی
کی شود در متن یک آهنگ_ خوش/ جلوه‌ ای از رقص_ تن، شیوا کنی
کی شود ، خواهی ، حریرین بستری/ تا که در آغوش من ، ‌تو جا کنی
شادمانه چون به موج _ بوسه‌ ای/ غنچه ی لب های خود را وا کنی
چون سبکباران ، کنار _ ساحلی/ خواب آسوده‌ در این ماوا کنی
با تشعشع های_ بیداری _ خویش/ یاد _ خوشکامی از آن رویا کنی
وقت _ رفتن ، با دل _ پر حسرتی/ ‌کفش هایت ، آورم  تا ، پا کنی
بو سه‌ ای شیرین نشانی ، یادگار/ وعده‌ ی دیدار ما ، فردا کنی
دکتر منوچهر سعادت نوری
*
ترانه ها
 ترانه ی کفش هایم کو (از سهراب سپهری) - اجرا: احمد رضا احمدی
 ترانه ی تو بزرگترین سوالی که تا امروز بی جوابه (از اردلان سرفراز) - اجرا: گوگوش
 ترانه ی لنگه کفش (از سراینده ی گمنام) - اجرا: محسن چاوشی
تهیه و تدوین:
 دکتر منوچهر سعادت نوری
*
همچنین نگاه کنید به
مجموعه ی واژه های ایرانی در فرهنگ جهانی
*
گزیده ای از نوشتارها
http://msnselectedarticles.blogspot.com/2018/07/blog-post_23.html
بخش های پیشین مجموعه ی یادداشت ها و نوشتارها و نامه ها
==========

افسانه ی نسناس یا نوعی میمون آدم ‌نما

یک شتر و سه نسناس
نسناس در فرهنگ واژه ها
نسناس = غول (ناظم الاطباء) - دیو مردم (مهذب الاسماء/ منتهی الارب/ السامی/ انجمن آرا/ دهار/ ناظم الاطباء) - دیو مردم یا نوعی از مردم که یک دست و پا دارد - نوعی از حیوان است که به صورت نصف آدمی باشد چنانکه یک گوش و یک دست و یک پای دارد - نسناس در نواحی عدن و عمان بسیار است و آن جانوری است مانند نصف انسان که یک دست دارد و دست او بر سینه ٔ او باشد و به زبان عربی تکلم کند و مردم آنجا او را صید کرده می خورند (غیاث اللغات/ آنندراج) - آنکه به شکل انسان است ولی خوی و سرشت انسانی در وی نباشد (لغت نامه ی دهخدا): تارنمای واژه نامه پارسی ویکی
نسناس = جانوری افسانه‌ای و موهوم شبیه به انسان که هیکلی مهیب دارد - نوعی از بوزینه -  میمون آدم‌ نما (فرهنگ فارسی عمید): تارنمای واژه یاب    
نسناس = اسطوره ‌ای است که گفته می‌شود نوعی "جن است، که بدنش نیمی از اعضای انسان را دارد همانند یک پا یک دست و یک چشم. برخی معتقد اند که نسناس دو جنس نر و ماده دارد. این نام گاهی در گذشته در متن‌های زیست‌شناسی فارسی در برابر واژه میمون بکار می‌رفته که نام عمومی گروهی از آدم‌نمایان (گوریل، شمپانزه، اورانگوتان، گیبون) است. در فرهنگ عامه به نوعی بوزینه بی دم هم اطلاق می‌شود: تارنمای ویکی‌پدیا
نسناس = جانوری افسانه ای شبیه به انسان که هیکلی ترسناک دارد - غول - آدم بدهیبت و بدجنس - میمون آدم نما (فرهنگ فارسی معین): تارنمای واژه یاب 
نسناس در اصطلاحات فارسی
نسناس بازی، نسناسی = در لهجه و گویش تهرانی به معنای "بد قلقی" و "بی معرفتی" است: تارنمای واژه یاب 
نسناس جنسی از خلق است - جانوری است به شکل انسان - قسمی از بوزینگان است (لغت نامه ی دهخدا): تارنمای واژه نامه پارسی ویکی
نسناس بر اساس دیدگاه‌های مختلف تعاریف متفاوتی دارد؛ بعضی نسناس را نوعی میمون می‌دانند، بعضی به موجودات قبل از خلقت انسان نسناس می‌گویند و بعضی نسناس را انسان‌های مسخ شده می‌دانند. بعضی هم توی دعواها طرف مقابلشان را نسناس می‌خوانند: تارنمای ستاره
نسناس در زنجیری از سروده ها
(برگرفته از تارنمای گلچینی از سروده ها)
زمین است کوه است دشت است چیست/ ز نسناس یا ز آدمی یاپری است: فردوسی
*
خلایق بر خلافند از طبایع/ یکی عطار و دیگر باز کناس
سخن کز روی حکمت گفت خواهی/ جدا کن ناس را اول ز نسناس: حکیم سنایی
*
حلق بگرفتش ماننده ٔ نسناسی/ برنهادش به گلوگاه چنین داسی: منوچهری
*
یکی گفت تندی مکن با غریو/ در این بیشه نسناس باشد نه دیو: اسدی
*
با چنین حال و هیأت و صورت/ بازنشناسدم کس از نسناس: مسعودسعد
*
به تن ماننده ٔروباه مسلوخ/ به سر ماننده ٔ بتفوز نسناس: سوزنی
قلب ریا به نقد صفا چون برون دهم/ نسناس چون به زیور حورا درآورم: خاقانی
*
گرچه بینی عذاب و رنج بسی/ عاقبت می‌شوی تو نیز کسی
جای گیری ز جرگهٔ نسناس/ در صف مردم وظیفه‌شناس
وگر این بار هم شوی کاهل/ نیبشی جز منافق و جاهل…: ملک‌ الشعرای بهار
*
رباعی: نسناسی و بی فرهنگی 
(برگرفته از تارنمای گلچینی از سروده ها)
این جهان را ، تو هیچ ، نشناسی/ چون سیاست شده ست نسناسی
بد قلق ، ناکسان_ بی فرهنگ/ مردمان را ، نموده اند عاصی
دکتر منوچهر سعادت نوری
نسناس در روایات و احادیث
نسناس نوعی انسان از نسل بنی‌آدم است که مسخ شده است و به همین دلیل دارای یک جفت دست و پا بوده و می‌چریده‌ است. این نظر بر اساس آیه ی ۴۴ سوره ی فرقان به وجود آمده است: «آنان نه فقط همچون چهارپایان‌اند، بلکه گمراه ‌ترند». علامه مجلسی در بحارالانوار می‌نویسد: «دسته‌ای از مردم قوم عاد که در اثر مخالفت با پیامبر خود، خداوند آن‌ها را مسخ نموده و به‌صورت نسناس درآورد که هر کدام از آن‌ها داراى یک دست و یک پا بودند و از یک طرف بدن مانند پرنده چنگ به زمین می‌زدند و مانند چهارپایان می‌چریدند».
در حدیثی نیز حضرت علی (ع) زمان آفرینش موجوداتی به نام نسناس را پیش از آفرینش انسان‌ها بیان کرده است: «هنگامی که خداى تبارک و تعالى دوست داشت تا موجودى را با قدرت بیکرانش بیافریند، در زمانى بود که از آفرینش جن و نسناس هفت هزار سال گذشته بود»: تارنمای ستاره

تهیه و تدوین:
دکتر منوچهر سعادت نوری
*
همچنین نگاه کنید به
مجموعه ی نامدارترین افسانه ها در تاریخ ایران
*
گزیده ای از نوشتارها
http://msnselectedarticles.blogspot.com/2018/07/blog-post_22.html
بخش های پیشین مجموعه ی یادداشت ها و نوشتارها و نامه ها
=======

نکاتی در زمینه ی واژه ی "خاکی"

خاکی در فرهنگ واژه ها
خاکی = منسوب به خاک (برهان قاطع) و (آنندراج) - خلاف آبی، چون حیوان خاکی - به رنگ خاک - آلوده به خاک - آغشته به خاک - کنایه از مردم افتاده و متواضع - اشاره به مثلثه ٔ خاکی که برج ثور و سنبله و جدی باشد (لغت نامه ی دهخدا): تارنمای واژه نامه پارسی ویکی
خاکی = آلوده به خاک - خاک‌آلود - تهیه‌ شده از خاک - رنگی شبیه قهوه‌ ای روشن، مانند رنگ خاک - مربوط به خشکی - مردم فروتن و افتاده (بنی‌آدم سرشت از خاک دارند/ اگر خاکی نباشد آدمی نیست: سعدی) - فروتن بودن - افتاده بودن (فرهنگ فارسی عمید): تارنمای واژه یاب
خاکی = رنگی است بین خاکستری و کرم روشن (یا قهوه‌ای رنگ ‌پریده) و نیز اصطلاحی برای توصیف پارچه‌ای از این رنگ در لباس‌ های نظامی است. واژهٔ خاکی از فارسی به انگلیسی راه پیدا کرده و به معانی مختلف ازجمله برای توصیف لباس نظامی به این رنگ و نیز لباس‌ های غیرنظامی (به ‌خصوص شلوار ها) که دارای این رنگ هستند استفاده می‌شود: تارنمای ویکی‌پدیا
خاکی در یک گزارش ویدیویی
یکی از دوستداران فرهنگ ایران بنام " آراد" ضمن یک گزارش ویدیویی به فارسی در مورد مفاهیم واژه ی خاکی و  اصطلاحات مشابه آن در زبان انگلیسی نکاتی را توضیح می دهد: تارنمای یوتیوب
نقش عوامل خاکی درآلودگی هوای برخی از شهرها
 در کابل پایتخت افغانستان: آب گرفتگی جاده‌ها، دست اندازها و خاک و باد جاده‌ های خاکی برای شهروندان کابل امری تازه نیست. سالانه حدود ۳ هزار نفر به دلیل آلودگی هوا در شهر کابل جان می‌دهند. اداره محیط زیست افغانستان می‌گوید که حدود ۳۸ درصد از آلودگی شهر کابل به دلیل گرد و خاکی است که از جاده‌های این شهر به هوا پراکنده می‌شود. حدود ۱۰ سال قبل گرد و خاک کنار جاده به دلیل اینکه ۸۰ درصد جاده‌ های شهر کابل خاکی و یا تخریب شده بودند، عامل عمده در آلودگی شهر به حساب می‌آمد. اکنون ۳۰ درصد جاده‌های شهر درست شده و بیشترین جاده های عمومی قیر ریزی شده، که به گفته مسئولین در کاهش میزان آلودگی شهر کابل سهم بسزایی داشته‌ است.(تاریخ خبر ۱۷ اسفند ۱۳۹۵): تارنمای بی بی سی
 در قم و مشهد دو شهر مذهبی ایران: سید محمد تقی سجادی مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری گفت در استان قم ۱۰۵ هزار هکتار کانون تولید گرد و غبار وجود دارد، دراین مناطق، سطح زمین به طورکامل به بیابان تبدیل شده و هیچ گونه پوشش گیاهی  وجود ندارد، به همین دلیل دراثر وزش کوچکترین باد، گرد وخاک از سطح این مناطق به هوا بلند می شود. وی گفت ۲۹ هزار هکتار از مناطقی که درقم کانون تولید گرد و غبارند در غرب و شمال غرب (کوه نمک و جاده جعفر آباد)، ۴۲ هزار هکتار در بخش شرقی (دشت مسیله) و جنوب شرقی استان و بخشی هم در مناطق پیرامونی شهر قم قرار دارد (تاریخ خبر ۲۱ خرداد ۱۳۹۶): تارنمای ایرنا
روند رو به رشد و افزایشی آلاینده ها در چند روز متوالی، هوای مشهد را در هفت خرداد ۱۳۹۷ به حالت هشدار رساند به گونه ای که غلظت آلایندها کیفیت هوای این شهر را به نحو کم سابقه ای در وضعیت اضطرار قرار داد و به حدی رسید که مردم نیز از حالت گرفته ی هوا و شدت گرد و غبار بی سابقه در این شهر دچار شوک شدند و به صورت محسوس رفت و آمد مردم در مشهد کاهش یافت که البته سوزش چشم، گلو و سخت بودن تجربه ی یک نفس عمیق در این کاهش حضور مردم در خیابان ها بی تاثیر نبود. این بار مقصر نه خودروها، نه واحد های صنعتی، نه نیروگاه توس مشهد و نه هیچ عامل داخلی دیگر نبود بلکه عامل خارجی و فعالیت شدید و بی سابقه ی دو کانون گرد و غبار قره قوم در ترکمنستان و هرات در افغانستان متهمان اصلی این آلودگی در هوای تنفسی مردم مشهد بودند (تاریخ خبر ۹ خرداد ۱۳۹۷): تارنمای خبرآنلاین
در اصفهان شهر تاریخی ایران: اصفهان در چهار روز از دی ۱۳۹۶، آلوده ترین روزهای سال را با وضعیت قرمز و ناسالم برای عموم پشت سر گذاشت بطوریکه مدارس ابتدایی به دلیل شدت آلودگی هوا به مدت ۲ روز تعطیل شد. این در حالی است که در همین ایام شاخص کیفی آلودگی هوا در دیگر شهرهای کشور از جمله تهران با وجود آلوده بودن، از اصفهان پایین تر بود. دکتر محمد کوشافر در گفتگو با ایرنا با تاکید بر اینکه شهر اصفهان ویژگی های خاصی دارد که موجب تشدید آلاینده ها در آن می شود، اظهارکرد: این شهر در معرض چند نوع آلودگی شامل آلودگی های شیمیایی ناشی از فعالیت صنایع و نیروگاه ها و تردد خودروها و همچنین آلودگی هایی که به واسطه بحران آب و تشدید فرسایش بادی خاک ایجاد شده اند، قرار دارد. برخی مناطق از جمله شرق اصفهان، منشاء آلاینده های خاکی است که امکان ترکیب با آلاینده های شیمیایی موجود و تشکیل آلاینده های ثانوی را دارد (تاریخ خبر ۲۴ دی ۱۳۹۶): تارنمای ایرنا
خاکی در زنجیری از سروده ها
(برگرفته از تارنمای گلچینی از سروده ها)
مرد مرادی، نه همانا که مرد/ مرگ چنان خواجه نه کاری‌ست خرد
جان گرامی به پدر باز داد/ کالبد تیره به مادر سپرد
قالب خاکی سوی خاکی فکند/ جان و خرد سوی سماوات برد…: رودکی
*
اگر خود بردرد پیشانی پیل/ نه مردست آنکه در وی مردمی نیست
بنی آدم سرشت از خاک دارد/ اگر خاکی نباشد آدمی نیست: سعدی
*
در طریق عشقبازی امن و آسایش بلاست/ ریش باد آن دل که با درد تو خواهد مرهمی
اهل کام و ناز را در کوی رندی راه نیست/ رهروی باید جهان سوزی نه خامی بی‌غمی
آدمی در عالم خاکی نمی آید بدست/ عالمی دیگر بباید ساخت وز نو آدمی: حافظ
*
از آن سرد آمد این کاخ دلاویز/ که چون جا گرم کردی گویدت خیز
چو هست این دیر خاکی سست بنیاد/ به باده بایدش داد زود بر باد
بیا تا یک دهن پر خنده داریم/ به می جان و جهان را زنده داریم… : نظامی 
*
مردان خدا پردهٔ پندار دریدند/ یعنی همه جا غیر خدا یار ندیدند
هر دست که دادند از آن دست گرفتند/ هر نکته که گفتند همان نکته شنیدند
فریاد که در رهگذر آدم خاکی/ بس دانه فشاندند و بسی دام تنیدند
مرغان نظرباز سبک‌سیر فروغی/ از دام گه خاک بر افلاک پریدند: فروغی بسطامی
*
نه نشان آتشی بر قله های طور/ نه جوابی از ورای این در بسته
آه ... آیا ناله ام ره می برد در تو ؟/ تا زنی بر سنگ، جام خود پرستی را
یک زمان با من نشینی با من خاکی/ از لب شعرم بنوشی درد هستی را: فروغ فرخزاد
*
بنفشه ، بوی سحرگاه خردسالی را/ به کوچه های مه آلود بی چراغ آورد
نگاه نرگس همزاد خاکی خورشید/ به راه خیره شد و صبح را به باغ آورد: نادر نادرپور
*
گفت: بالاتر جهانی دیگر است/ عالمی کز عالم خاکی جداست
پهن دشت آسمان بی انتهاست/ باز من گفتم که بالاتر کجاست… : فریدون مشیری
*
چه روزهایی خوب/ که در من و تو گل آفتاب می رویید
و چشم های تو با من همیشه می گفتند/ رها شو از تن خاکی…: حمید مصدق
*
ابلیس خدای بی سر و پایی ست/ انگشت نما شده به ناپاکی
 تن شسته در آب چشمه ی خورشید/ تف کرده بروی آدم خاکی…: نصرت رحمانی
*
من از صدای گریه ی تو به غربت بارون رسیدم/ تو چشات باغ بارون زده دیدم
چشم تو همرنگ یه باغه/ تو غربت غروب پاییز مثل من ، از یه درد کهنه لبریز….
تو مثل یاد بازی من تو کوچه های پیر و خاکی/ هنوزم برای من عزیز و پاکی: اردلان سرفراز
*
خورشید خانم آفتاب کن شبو اسیر خواب کن/ مجمر نور و بردار یخ زمین و اب کن
گلهای باغچه خوابن قمری ها پیر و خسته/ قناری های عاشق بال صداشون بسته
فواره های خاکی تن نمیدن به پرواز/ شمع و گل و پروانه جا نمیشن تو آواز…: جنتی عطایی
*
بيا درويش بشيم خاكي و بي ريا شيم/ بغض تن را بشكنيم از من و ما رها شيم
بيا پروانه صفت به دور هم بگرديم / زير چتر معرفت يك دل و يك صدا شيم
زندگي با كبر صفا نداره / عالم فاني بقا نداره/ اون هايي كه خاكي اند
عاشق دل پاكي اند/ پيش خدا عزيزن و شاه و گدا نداره… : بابک رادمنش
*
از قلب جاده ها و ز انبوه مرغزار/ از مرز رود و دامن خاکی کوهسار
از لابلای شاخه ی گل های رنگ رنگ/ از راه مارپیچی و از دره ی پلنگ
از جمع شاهکار طبیعت، گرفته اند/ خطی کشیده ‌اند، به سوی سرای ‌تو
بیهوده نیست نام ‌تو، پردیس گفته اند
اینجا، بهشت آمده در زیر پای ‌تو… :  دکتر منوچهر سعادت نوری
خاکی در زنجیری از ترانه ها
(برگرفته از تارنمای گلچینی از سروده ها)
ترانه ی باغ بارون زده/ تو کوچه های پیر و خاکی... سروده ی اردلان سرفراز - اجرا: عارف
ترانه ی فواره های خاکی (خورشید خانم آفتاب کن/ سروده ی ایرج جنتی عطایی) - اجرا: داریوش
ترانه ی خاکی (بيا درويش بشيم خاكي و بي ريا شيم/ سروده ی بابک راد منش) - اجرا: ستار
ترانه ی باغ بارون زده/ تو کوچه های پیر و خاکی سروده ی اردلان سرفراز - اجرا: سیاوش قمیشی
ترانه ی خاکی (بيا درويش بشيم خاكي و بي ريا شيم/ سروده ی بابک راد منش) - اجرای دیگری از ستار
ترانه ی در رهگذر آدم خاکی (مردان خدا… سروده ی فروغی بسطامی) - اجرا: همایون شجریان
ترانه ی در رهگذر آدم خاکی (مردان خدا.. از فروغی بسطامی) - اجرا: شهرام ناظری و همایون شجریان
*
تهیه و تدوین:
 دکتر منوچهر سعادت نوری
*
همچنین نگاه کنید به
مجموعه ی واژه های ایرانی در فرهنگ جهانی
*
گزیده ای از نوشتارها
http://msnselectedarticles.blogspot.com/2018/07/blog-post_19.html
بخش های پیشین مجموعه ی یادداشت ها و نوشتارها و نامه ها
=======

ازغارهای آبی ایران تا غار آبی تام لوآنگ در تایلند

غارهای آبی ایران
مهمترین 'غارهای آبی ایران' عبارتند از:

غار علی صدر در همدان: یکی از غارهای تالابی ایران و از معدود غارهای آبی جهان است. علی صدر همچنین بزرگ‌ترین غار آبی جهان می‌ باشد. این غار در ارتفاعات ساری قیه نزدیک روستای علی‌صدر شهرستان کبودر اهنگ در استان همدان واقع شده‌ است. ارتفاع غار از سطح دریا ۲۱۰۰ متر است. محوطه غار دالان ‌های پیچ در پیچ و دهلیزهای متعددی دارد. از مجموعه رشته آبها، دریاچه بزرگی در درون غار بوجود آمده و از این رو نفوذ به ژرفای غار تنها با قایق میسر است. غار علی صدر یکی از دیدنی‌های جهانگردی استان همدان و بیست و سومین اثر طبیعی ملی است که توسط سازمان میراث فرهنگی در ۱۵ دی ۱۳۸۷ در فهرست میراث طبیعی ایران قرار گرفت.
غار قوری قلا یا قوری قلعه: بزرگ‌ترین غار آبی خاورمیانه با پیشینهٔ ۶۵ میلیون سال است که در استان کرمانشاه قرار دارد. این غار در ۲۵ کیلومتری شهر روانسر، در دامنه کوه شاهو و مشرف بر جاده ی روانسر - پاوه و در همسایگی روستایی به همین نام جای گرفته‌ است. درازای این غار ۱۲ کیلومتر و ژرفای آن ۳۱۴۰ متر است و به عنوان یکی از هفت اثر طبیعی ملی ایران، به ثبت رسیده‌ است. در سال ۱۳۵۵ یک گروه از غارشناسان انگلیسی و در سال ۱۳۵۶ گروه دیگری از غارنوردان فرانسوی بخش هایی از غار را بطول پانصد و پنجاه متر بررسی و اکتشاف کردند. در دهه ی ۱۳۶۰ نیز گروهی از غارنوردان کرمانشاهی بخش های جدیدی از غار را تا عمق بیش از سه کیلومتر اکتشاف و شناسایی کردند. 

غار سهولان: این غار بسیار زیبا و دیدنی که "غار سهولان" نام دارد، پس از غار علی صدر در همدان دومین غار آبی ایران به شمار می رود. غار «سَهولان» در روستای سهولان، ۴۲ کیلومتری جنوب شرقی شهر مهاباد میان مهاباد - بوکان و همچنین در ۲۵ کیلومتری شهر بوکان در استان آذربایجان غربی واقع شده‌ا ست. ارتفاع سقف “غار سهولان” تا سطح دریاچه به ۵۰ متر و عمق آب در برخی جاها به ۳۰ متر می رسد. اختلاف دمای درون و بیرون غار بین ۱۰ الی ۱۵ درجه است. سهولان به زبان کردی به معنی یخبندان است و مردم محلی غار را «کونه کوتر» یعنی لانه کبوتر نیز می‌نامند. دلیل این نامگذاری وجود تعداد زیادی لانه کبوتر درون غار است. این غار در فهرست آثار طبیعی ملی ایران قرار دارد.
غار کتله‌ خور; غاری است خشکی - آبی که در استان زنجان، شهرستان خدابنده و در ۸۰ کیلومتری جنوب قیدار و۱۷۳کیلومتری شمال همدان و ۴۱۰ کیلومتری تهران واقع است. نخستین بار در بهار سال ۱۳۳۱ خورشیدی گروهی از سرشناس ترین کوهنوردان ایران از اعضای باشگاه "نیرو راستی" اقدام به کشف و بازدید غار کتله خور کردند. یکی از اعضای زنجانی گروه نامبرده به نام اسدالله جمالی اقدام به ثبت رسمی غار کرد. از آن پس غار کتله خور به عنوان پدیده ی شگرف طبیعی مورد توجه علاقه ‌مندان غارنوردی قرار گرفته است.
غار دانیال: یکی از غارهای آبی و رودخانه ‌ای ایران است که در رشته کوه البرز قرار دارد. این غار از نظر موقعیت جغرافیایی در بخش سلمان شهر شهرستان عباس‌آباد از شهرستان‌های استان مازندران واقع شده‌ است. طول این غار ۲۱۵۸ متر و عمق آن ۷۴٫۲ متر و ارتفاع دهانهٔ اصلی آن از سطح دریا ۱۶۰ متر می‌باشد و دارای یک دهانه است. غار دانیال دومین غار بزرگ رودخانه ای ایران بعد از غار قوری قلعه روانسر در کرمانشاه می‌باشد. آب داخل غار از چند چشمه کوچک که از شعب مختلف آن سرچشمه می‌گیرد تأمین می‌شود و کاملاً زلال و از نظر محلولات دارای درصد پایینی بوده و آن را قابل شرب می‌کند. زمان لازم برای پیمودن کامل غار برای یک تیم کوچک و سریع سه ساعت و نیم و برای یک تیم متوسط بین پنج تا هفت ساعت است.

غار آبی  تام لوآنگ در تایلند 

 عملیات نجات در غار تام لوآنگ تایلند: در ۲۳ ژوئن ۲۰۱۸، ۱۲ نوجوان پسر بین ۱۱ تا ۱۶ ساله، اعضای یک تیم فوتبال محلی به همراه مربی ۲۵ ساله‌یشان برای گردشگری به غار تام لوآنگ در پارک جنگلی کوه‌های دوی نانگ نان در استان چیانگ ری در کشور تایلند رفته بودند و بعد از یک بارندگی شدید و جاری شدن سیل و پر شدن این غار از آب در آنجا گیر افتاده بودند، در تاریخ ۲ ژوئیه ۲۰۱۸ ساعت ۲۲ به وقت محلی بعد از ۱۰ روز از زمان گرفتار شدن آنها در ۴۰۰ متری منطقه‌ای که احتمال داده می‌شد پناه گرفته باشند در عمق ۴ کیلومتری توسط تیم‌های غواص بین‌المللی از کشورهای تایلند، استرالیا، آمریکا، بریتانیا و چین پیدا شدند. دو غواص بریتانیایی به نام های جان ولانتن و ریک استنتون، اولین نفرهایی بودند که روز دوشنبه به نوجوانان فوتبالیست رسیدند.
 * روز یکشنبه ۸ ژوئیه ۲۰۱۸ تیم‌های غواصی توانستند چهار نوجوان را از غار خارج کنند و بعد از رساندن به مکان امن، آنها را با هلیکوپتر بیمارستان منتقل کردند.
* روز دوشنبه ۹ ژوئیه ۲۰۱۸، دومین روز عملیات چهار نوجوان دیگر نیز از غار خارج شده و نجات یافتند.
* روز سه‌شنبه ۱۰ ژوئیه ۲۰۱۸، آخرین چهار نوجوان و مربیشان که در غار باقی مانده بودند از غار بیرون کشیده شدند و نجات یافتند. عملیات نجات با شرکت نزدیک به ۱۰۰۰ داوطلب از ۱۰ کشور جهان صورت گرفت. همه ی نجات یافتگان به بیمارستان منتقل و تحت نظر در قرنطینه قرار گرفتند، وضعیت عمومی همه ی آن ها رضایت بخش است.
یادداشت پایانی
در بسیاری نقاط دنیا نجات نوجوانان تایلندی و مربی آن ها از غار تام لوآنگ را پس از نزدیک سه هفته نتیجه ی مهر و لطف پروردگار یکتا و توانا می دانند و شادمانه به ستایش آفریدگار پرداخته اند. شاید بی مناسبت نباشد که غزل " آفریدگار" سروده ی همین نگارنده را یکبار دیگر با هم مرور کنیم:
همه جا ، شاهد و ناظر به جهان باشی ، ‌تو/ چشم و بینائی_ این عالم هستی ، از توست
مظهر_ صبر و تحمل ، به زمان باشی ، ‌تو/ دل شکیبائی_ این عالم هستی ، از توست
ضامن_ بخشش و نیکی و وفا باشی ، ‌تو/ عشق و شیدائی_ این عالم هستی ، از توست
حامی_ کوشش و پاکی و صفا باشی ‌، تو/ جهد و پویائی_ این عالم هستی ، از توست
علم_ پایندگی_ نظم_ فلک ، از بنیاد/ کا ر _دانائی_ این عالم هستی ، از توست
غرش_ موج ز دریا و غزل خوانی_ باد/ شور و غوغائی_ این عالم هستی ، از توست
رویش_ سبزه و شادابی_ گل ، وقت_ بلوغ/ جان شکوفائی_ این عالم هستی ، از توست
نور_ خورشید و زرافشانی_ آن گوی_ فروغ/ پر‌تو آرائی_ این عالم هستی ، از توست
 دکتر منوچهر سعادت نوری

*

منابع و مآخذ

غار علی صدر در همدان: تارنمای ویکی‌پدیا/ غار قوری قلا یا قوری قلعه: تارنمای ویکی‌پدیا/ غار سهولان: بسیاری از تارنماها/ غار کتله‌ خور; تارنمای ویکی‌پدیا/ غار دانیال: تارنمای ویکی‌پدیا/ عملیات نجات در غار تام لوآنگ: تارنمای ویکی‌پدیا / غزل " آفریدگار": تارنمای گلچینی از سروده ها

*

گزیده ای از نوشتارها
http://msnselectedarticles.blogspot.com/2018/07/blog-post_8.html

بخش های پیشین مجموعه ی یادداشت ها و نوشتارها و نامه ها

===============

واژه ی " قَمَر" از دیدگاه های گوناگون

قمر در فرهنگ واژه ها
قمر: این واژه از اساس پارسى و پهلوى ست و تازیان از واژه پهلوىِ "کومریا" (در اوستا: کومارا) به معنى ماهِ آسمان برداشته معرب نموده و ساخته اند القَمَر (لغت نامه ی دهخدا): تارنمای واژه نامه پارسی ویکی
قمر: ۱ - (نجوم) = اجرام سماوی که بر گرد سیارات می‌گردند؛ ماه. ۲. پنجاه ‌وچهارمین سورۀ قرآن کریم، ۳. (قدیمی، مجاز) = زن زیبا. ۴ - قمر مصنوعی = ماهواره (فرهنگ فارسی عمید): تارنمای واژه یاب
قمر در تاریخ
 قمر لقب عبد مناف جد پیغمبر است. عَبدِ مَناف بن قصی بن کلاب پرده‌ دار کعبه و از بزرگان قبیلهٔ قریش و شهر مکه بود. وی جد سوم محمد بن عبدالله پیامبر اسلام است. فرزندان وی که به بنی عبد مناف یا آل عبد مناف شهرت دارند تا قرن‌ها حکومت جهان عرب را در اختیار داشتند. خلفای اموی، خلفای عباسی و امامان شیعه و پیشوای سوم اهل سنت یعنی محمد بن ادریس شافعی جملگی از نوادگان عبد مناف به شمار می‌روند: تارنمای ویکی‌پدیا
ماه تابان خانم، ملقب به قمرالسلطنه: شاعره و مادرش نوش‌ آفرین خانم، دختر بدرخان زند و خود وى همسر میرزا حسین خان سپهسالار بود. او زبان فرانسه و تركى استانبولى را به خوبى مى‌دانست و در شعر و ادب مهارت داشت...: تارنمای دانشنامه ی اسلامی
قمرالدوله: دختر ابوالفتح میرزا سالار الدوله بود. قمرالدوله با حسین علی میرزا اعتضادالسلطنه و پس از او با بحرالعلوم، ازدواج کرد: تارنمای زنان قاجاریه
قمرالملوک وزیری (۱۲۸۴ - ۱۴ مرداد ۱۳۳۸ خورشیدی): نخستین زن در دوران تاریخ معاصر ایران بود که به صورت بی‌حجاب، به خوانندگی در حضور مردان پرداخت. از وی به عنوان پرآوازه‌ ترین خواننده ی زن آوازهای سنتی ایران یاد می‌شود (لغت نامه ی دهخدا): تارنمای واژه نامه پارسی ویکی
قمر در جغرافیا
کومور یا مجمع ‌الجزایرقمر  با نام رسمی اتحاد قمر مجمع ‌الجزایری است که در جنوب شرقی آفریقا در آب های اقیانوس هند و در شرق سواحل موزامبیک و شمال غربی ماداگاسکار قرار دارد. مساحت آن به ۲۲۳۶ کیلو مربع بالغ می‌گردد. 
 قَمَر در زنجیری از سروده ها
من غلام قمرم غیر قمر هیچ مگو/ پیش من جز سخن شمع و شکر هیچ مگو
دوش دیوانه شدم عشق مرا دید و بگفت/ آمدم نعره مزن جامه مدر هیچ مگو
گفتم ای عشق من از چیز دگر می‌ترسم
گفت آن چیز دگر نیست دگر هیچ مگو...: مولوی
*
به روی روز چو از خون اثر پدید آمد/ سپاه شب را روی ظفر پدید آمد
چو آفتاب‌، سنان‌های زر به خاک افکند/ مه دو هفته چو سیمین سپر پدید آمد
همی تو گفتی خورشید در تنور افتاد/که از قفایش چندان شرر پدید آمد
تنور مغرب چون سرد شد ز شعلهٔ خور
به خوان مشرق قرص قمر پدید آمد… : ملک‌الشعرای بهار
*
از کوری چشم فلک امشب قمر اینجاست/ آری قمر امشب به خدا تا سحر اینجاست
آهسته به گوش فلک از بنده بگوئید/ چشمت ندود این همه یک شب قمر اینجاست
تنها نه من از شوق سر از پا نشناسم
یک دسته چو من عاشق بی پا و سر اینجاست… : شهریار
*
قمر آن عندلیب نغمه پرداز/ زنی هنگامه گر هنگام آواز
اگر در بوستان لب باز می کرد/ میان بلبلان اعجاز می کرد… : مهدی سهیلی
*
روزگاران گذشته همه پر خاطره است/ مثل یک قوس به اطراف_ دل_ دایره است
خوش درخشیدن_ خورشید_ نشاط/ دانه بر چیدن کفترها، در صحن حیاط
چای نوشیدن ها، در لب_ حوض/ گردش_ تشت_ کبودی در آب
دیدن_ ماهی ها، عاشقانه رقصیدن/ دور همدیگر، گشتن، چرخیدن
گفت و گو های بزرگتر ها، در ایوان/ خنده ها، قهقهه ها، شادی و ساز
خوردن_ شربت_ آلبالو در یک لیوان/ گوش دادن به ترانه، آواز
قمر و گیتی و یکسو دلکش / گوگوش و ویگن و گاهی مهوش
ضعف در دولت، رشد_ یک قدرت/ چه نمایش ها، چه سیاست ها
کنفرانس ها و سخن رانی ها
چه همایش ها، چه حکایت ها… : دکتر منوچهر سعادت نوری
قمر در فیلم های تلویزیونی و سینمایی
مجموعهٔ تلویزیونی خانه قمر خانم: در سال ۱۳۴۷ تولید و طی سال های ۱۳۴۸ تا ۱۳۵۰ از تلویزیون ملی ایران پخش می‌ شد. مجموعهٔ تلویزیونی خانه قمر خانم به کارگردانی محمدعلی کشاورز، فخری خوروش، سهراب اخوان، محسن هرندی و نویسندگی منوچهر محجوبی، هادی خرسندی، دکتر صنعتی، محمد آذری و محمدتقی اسماعیلی است. موضوع فیلم: قمر خانم موجری تندخو، طماع، زورگو و ضعیف‌کش است که خانه‌ای بزرگ را از شوهرش به ارث برده و اتاق ‌های آن را به خانواده‌ های مختلفی اجاره داده است. مستاجران این خانه، اغلب کسانی هستند که به اجبار دراین خانه زندگی می‌کنند، چرا که نه پول خرید خانه دارند و نه درآمد کافی برای زندگی در مکانی بهتر. همین نیازِ مستاجران است که قمرخانم را هر روز گستاخ‌تر می‌سازد و هربار داستان‌ها و مسایل گوناگونی از درگیری او با مستأجران پیش می‌آید.
فیلم سینمایی خانه قمر خانم: فیلمی به کارگردانی بهمن فرمان آرا و نویسندگی محمد آذری و محمدتقی اسماعیلی محصول سال ۱۳۵۱ است. موضوع فیلم: قمر خانم مالک ملکی قدیمی است که این ملک فاقد سند است. همگی مستاجرین و از جمله داماد قمر خانم چشم طمع به این خانه دارند و در صدد تصاحب آن بصورت قانونی و مخفیانه هستند.
مجمع‌ الجزایر قمر (کومور) و آگاهی هایی  پیرامون موقعیت و نام و ساکنان آن
 نام کومور از نام ایرانی "قَمَر" به معنی "ماه" گرفته شده‌است. این کشور عضو اتحادیه ی عرب است. ساکنان اولیه ی کومور از جزایر پولینزی بودند. این سرزمین در قرون قبل به تصرف مسلمانان درآمد و اهالی آن به اسلام گرویدند. اسلام برای اولین بار توسط مردمانی از سواحل خلیج فارس و از جمله تجار شیرازی به مردمان این جزیره معرفی شد. از سال ۱۸۴۳ فرانسه این کشور را مستعمره خود نمود و در سال ۱۹۱۲ رسماً مستعمرهٔ آن شد و با ماداگاسکار که تحت‌الحمایه فرانسه بود، یکی گردید اما پس از چندی جدا شد و در سال ۱۹۷۱ به لحاظ اقتصادی خودمختار شد. در سال ۱۹۷۵ مجلس نمایندگان کومور به‌ طور یکجانبه استقلال کومور را اعلام نمود. کشورهای اروپای غربی، عربستان، عراق و کویت از سال ۱۹۷۹م با رژیم آن روابط سیاسی و بازرگانی برقرار نمودند و کومور که پس از کودتایی، از سازمان وحدت آفریقا خارج شده بود در این تاریخ به عضویت آن درآمد. کومور ۷۹۰ هزار نفر سکنه دارد که ۳۰٪ آن در شهرها زندگی می‌کنند. رشد جمعیت ۳٪ و تراکم نسبی آن ۲۱۵ نفر در کیلومتر مربع می‌باشد. ترکیب کلی جمعیت از تیره ‌های آفریقائی است اما دو دسته مهاجر در آن سکونت دارند دسته ی اول مهاجران سواحل شرقی آفریقا، ماداگاسکار، ایران، اعراب و هندی ‌ها. دسته ی دوم اروپائی ‌ها شامل پرتقالی ‌ها، هلندی ها و فرانسوی‌ ها،
آگاهی های بیشتر پیرامون روابط کشور قمر (کومور) با ایران
روابط دولت قمر (کومور) با ایران در سال‌ های ریاست‌ جمهوری محمود احمدی ‌نژاد خیلی گرم شد. رهبران دو کشور به پایتخت‌ های یک‌دیگر سفر کردند و بین این دو کشور، موافقت ‌نامه‌ هایی از جمله در زمینه تشویق و گسترش تجارت و سرمایه‌ گذاری متقابل بسته شد. همچنین، در سال ۲۰۰۸ کمیته امداد اعلام کرد که دفتر این سازمان بزرگ ایرانی در قمر آغاز به کار کرده است. ایران گفت ماموریت این دفتر "ارائه خدمات بشردوستانه" است. اما در سال ۱۳۹۴ خورشیدی و با وخیم ‌شدن رابطه ایران و عربستان سعودی، مجمع‌ الجزایر قمر هم در حمایت از ریاض، رابطه دیپلماتیک خود با تهران قطع کرد. قمر (کومور) کشوری کم‌درآمد، از سال ۲۰۰۸ (۱۳۸۷ خورشیدی) برنامه ی فروش گذرنامه‌اش را با قصد جذب پول نقد آغاز کرد. بنا بر گزارش خبرگزاری رویترز، این افراد ایرانی از جمله کسانی بوده‌اند که گذرنامه این کشور را در سال ‌های اخیر خریده بوده‌اند: مجتبی عرب‌محقی (یکی از مدیران ارشد در صنعت نفت ایران) - ناصر معصومیان (مدیر مالی شرکت سیلک‌رود پترولیوم) - محمدصادق کاوه (رئیس شرکت خدمات دریایی و بندری کاوه) - حسین مختاری زنجانی (یک چهره ی بانفوذ در حوزه ی انرژی در ایران) و محمد ضراب (تاجر طلا که تابعیت ایران و ترکیه را دارد).
تهیه و تدوین:
 دکتر منوچهر سعادت نوری
*
منابع و مآخذ
قمر: تارنمای واژه نامه پارسی ویکی/ قمر: تارنمای واژه یاب/ عَبدِ مَناف: تارنمای ویکی‌پدیا/ ماه تابان قمرالسلطنه: تارنمای دانشنامه اسلامی/ قمرالدوله: تارنمای زنان قاجاریه/ قمرالملوک وزیری: تارنمای واژه نامه پارسی ویکی/  قَمَر در زنجیری از سروده ها: تارنمای گلچینی از سروده ها/ مجموعهٔ تلویزیونی خانه قمر خانم: تارنمای ویکی‌پدیا/ فیلم سینمایی خانه قمر خانم: تارنمای ویکی‌پدیا/ کومور یا مجمع ‌الجزایر قمر: تارنمای ویکی‌پدیا/ استفاده ی مدیران شرکت‌های ایرانی از گذرنامه‌ های فروشی کشور قمر (کومور): تارنمای بی بی سی
*
همچنین نگاه کنید به
مجموعه ی واژه های ایرانی در فرهنگ جهانی
*
گزیده ای از نوشتارها
http://msnselectedarticles.blogspot.com/2018/07/blog-post_4.html
بخش های پیشین مجموعه ی یادداشت ها و نوشتارها و نامه ها
=======