۱ - تخت جمشید یا پارسه (پرسپولیس، پرسه‌پلیس، هزارستون، صدستون و یا چهل‌منار): نام یکی از شهرهای باستانی ایران است که طی سالیان پیوسته، پایتخت باشکوه و تشریفاتیِ پادشاهی ایران در زمان امپراتوری هخامنشیان بوده است. در این شهر باستانی کاخی به نام تخت جمشید وجود دارد که در دوران زمامداری داریوش بزرگ، خشایارشا و اردشیر اول بنا شده است و به مدت حدود ۲۰۰ سال آباد بوده است. در نخستین روز سال نو گروه های زیادی از کشور های گوناگون به نمایندگی از ساتراپی ها یا استانداری ها با پیشکش هایی متنوع در تخت جمشید جمع می‌شدند و هدایای خود را به شاه پیشکش می‌کردند. در سال ۵۱۸ پیش از میلاد بنای تخت جمشید به عنوان پایتخت جدید هخامنشیان در پارسه آغاز گردید. بنیانگذار تخت جمشید داریوش بزرگ بود، البته پس از او پسرش خشایارشا و نوه اش اردشیر یکم به گسترش آن افزودند. بسیاری از آگاهی‌های موجود که در مورد پیشینه هخامنشیان و فرهنگ آن ها در دسترس است به خاطر سنگ‌نبشته ها و فلزنوشته هایی است که در این کاخ‌ها و بر روی دیواره‌ها و لوحه‌ها آن حکاکی شده‌است."سامنر" برآورد کرده است که دشت تخت جمشید که شامل ۳۹ قرارگاه مسکونی بوده، در دورهٔ هخامنشیان ۴۳٬۶۰۰ نفر جمعیت داشته است. باور تاریخ دانان بر این است که اسکندر مقدونی سردار یونانی در ۳۳۰ پیش از میلاد، به ایران حمله کرد و تخت جمشید را به آتش کشید و احتمالاً بخش عظیمی از کتاب ها، فرهنگ و هنر هخامنشی را با اینکار نابود نمود. با این‌حال ویرانه های این مکان هنوز هم برپا است و باستان شناسان از ویرانه های آن نشانه‌های آتش و هجوم را بر آن تأیید می‌کنند: بخش های انگلیسی و فارسی ویکی پدیا
https://en.wikipedia.org/wiki/Persepolis
تخت جمشید : نوشتاری از همین نگارنده به زبان انگلیسی
http://msnselectedarticles.blogspot.ca/2013/08/persepolis.html
۲ - لوح کوروش یا استوانهٔ کوروش بزرگ یا منشور حقوق بشر کوروش: لوحی از گل پخته است که در سال ۵۳۸ پیش از میلاد
به فرمان کوروش بزرگ هخامنشی پادشاه و بنیانگذار شاهنشاهی هخامنشی نگاشته شده است. نیمهٔ نخست این لوح از زبان رویدادنگاران بابلی و نیمهٔ پایانی آن سخنان و دستورهای کورش به زبان و خط میخی اکدی (بابلی نو) نوشته شده‌است. این استوانه در سال ۱۲۵۸ خورشیدی/ ۱۸۷۹ میلادی در نیایشگاه اِسَگیله (معبد مردوک، خدای بزرگ بابلی) در شهر بابل باستانی پیدا شده و در موزه بریتانیا در شهر لندن نگهداری می‌شود. این منشور یکی از بزرگترین نشانه‌های روحیهٔ بردباری در فرهنگ ایرانی است
https://en.wikipedia.org/wiki/Cyrus_Cylinder
۳ - کاخهای آپادانا: آپادانا گونه‌ای تالار ستون‌دار در ایران باستان است. بهترین نمونه‌های آپادانا در تخت جمشید و کاخ شوش به‌جا مانده است. کاخ آپادانای تخت جمشید از دیرین‌ترین کاخهای تخت جمشید است. این کاخ که به فرمان داریوش بزرگ بنا
شده‌است، برای برگزاری جشن‌های نوروزی و پذیرش نمایندگان کشورهای وابسته به حضور پادشاه استفاده می‌شده‌است. کاخ آپادانای شوش در زمان داریوش حدود سال های ۵۱۵ تا ۵۲۱ پیش از میلاد و به دستور او بر روی آثار و بقایای ایلامی در شوش بنا شد. دیوارهای این کاخ از خشت با نمای آجری و ستون‌های آن از سنگ است. دیوارهای داخلی آن با آجر لعاب‌دار پوشیده شده‌بود و دارای نقش‌های سربازان گارد جاویدان، شیر بالدار و گل نیلوفر آبی بوده است. بخش‌های مهمی از این کاخ در زمان اردشیر اول (۴۶۱ پیش از میلاد) دچار آتش‌سوزی شد و در زمان اردشیر دوم (۳۵۹ پیش از میلاد) بازسازی شد. سرانجام این کاخ مانند سایر کاخهای هخامنشی در زمان حملهٔ اسکندر به کلی ویران شد. این کاخ در حفاری‌های بین سال‌های ۱۳۱۱ تا ۱۳۱۴ از زیر خاک بیرون آوره‌شد و پس از ۷۰ سال در سال ۱۳۸۰ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
https://en.wikipedia.org/wiki/Apadana
۴ - پردیس ها (باغ‌های بزرگ و باشکوه): پردیس لغتی است مأخوذ از زبان مادی (پارادئزا) بمعنی باغ و بستان - کزنفون گوید: «در هر جا، که شاه هخامنشی اقامت کند و به هرجا که رود، همیشه مراقب است ، در همه جا باغ هائی باشد پر از چیزهای زیبا،
که زمین می دهد. این باغ ها را پردیس می نامند. اگر هوا مانع نباشد، شاه اکثر اوقات خود را در اینگونه باغ ها بسر میبرد» - اردشیر دوّم در کتیبه ای در شوش این جمله را نقش کرده است : «اردشیرشاه گوید: به فضل اهورمزدا این قصر پردیس زندگانی را من ساختم . اهورمزدا و مثره (مهر) مرا از هر بدی بپایند و آنچه را که کرده ام نگاهدارند». (ایران باستان تألیف پیرنیا): واژه نامه‌ی پارسی ویکی
http://parsi.wiki/dehkhodaworddetail-b0db3efc551842ad9dcea6639b42800b-fa.html
در دوران هخامنشیان و بعد از آن سرتاسر ایران پر بود از باغ‌های بزرگ و باشکوه، به گونه‌ای که گزنفون نیز چندین بار از آنها یاد می‌کند. این باغ‌ها که در روزگار خود بی نظیر بود در دیگر تمدن‌های بزرگ سابقه اینچنانی نداشت. لذا به اقتباس از ایرانیان باغ هایی در بسیاری نقاط جهان ساخته شد و همان واژه فارسی پَردیس برای نامگذاری آن ها به کار برده شد. امروزه این واژه در زبان یونانی به صورت پارادیسوس به معنی باغ، و زبان‌های فرانسه و انگلیسی به ترتیب پارادی و پارادایز به معنای بهشت بکار می رود: بخش فارسی دانشنامهٔ آزاد ویکی‌پدیا
پردیس ها: باغ ها و پارک ها در پاسارگاد نخستین پایتخت ایران باستان/ نوشتاری به زبان انگلیسی از همین نگارنده
http://msnselectedarticles.blogspot.ca/2015/09/first-iranian-capital-city-pasargad.html
۵ - نقش رستم: نام مجموعه ای باستانی در روستای زنگی آباد واقع در شمال شهرستان مرودشت استان فارس ایران است که در فاصلهٔ ۶ کیلومتری تخت جمشید قرار دارد. این محوطهٔ باستانی یادمان‌هایی از ایلامیان، هخامنشیان و ساسانیان را در خود جای داده‌است و از حدود سال ۱۲۰۰ پیش از میلاد تا ۶۲۵ میلادی همواره مورد توجه بوده است زیرا آرامگاه چهار تن از پادشاهان
هخامنشی، نقش برجسته های متعددی از وقایع مهم دوران ساسانیان، بنای کعبه ی زرتشت (تصویر بالا) و نقش‌برجستهٔ ویران شده‌ای از دوران ایلامیان در این مکان قرار دارد و در دورهٔ ساسانی، محوطهٔ نقش رستم از نظر دینی و ملی نیز اهمیت بسیار داشته است. در گذشته، نام این مکان سه‌گنبدان یا دوگنبدان بوده‌است که در بین مردم منطقه، به نام‌های کوه حاجی‌آباد،کوه استخر یا کوه نِفِشت نیز خوانده می شد و احتمالاً نام نقش رستم پس از آنکه ایرانیان بین رستم، پهلوان شاهنامه و سنگ نگاره های شاهان ساسانی ارتباط برقرار کردند به این مکان داده شد: با ویرایش از بخش های انگلیسی و فارسی ویکی پدیا
https://en.wikipedia.org/wiki/Naqsh-e_Rustam
در بالاي ورودي مقبره داريوش اول در نقش رستم، دو سنگ نگاره از او بر جاي مانده است كه اطلاعات مهمي از زمان هخامنشيان به دست مي دهد.در كنار مقبره ی داريوش، مقبره ی پسر او خشيارشا قرار دارد. اردشير اول و داريوش دوم پسر و نوه خشيارشا نيز دو مقبره ی ديگر در اين محل ساخته اند. در هر يك از اين گور دخمه هاي هخامنشي از سه تا نه قبر قرار دارد كه خانواده ی شاهي در آنجا دفن مي شدند. بقيه ی شاهان اين سلسله قبور خود را در دامنه كوه رحمت در كنار تخت جمشيد كنده اند. نكته ی جالب توجه اينكه نقشه ی مقبره داريوش دقيقا برابر با نقشه كاخ تچر تخت جمشيد است كه محل زندگي داريوش و خانواده اش بوده و چون عقيده داشتند كه پس از روز رستاخيز مردگان از خواب بر مي خيزند، مقبره ی شاه را همانند كاخ محل زندگيش ساخته اند تا پس از رستاخيز احساس غربت نكند: تارنمای اطلس تاريخ ايران
http://iranatlas.info/parseh/pe_naqshrostam.htm
۶ - گور دختر: آرامگاهی سنگی از دورهٔ هخامنشیان است که در دشت «میانکوهی پشت پَر» در تنگ ارم در بخش مرکزی شهرستان دشتستان در استان بوشهر و در جاده برازجان – کازرون قرار دارد. گور دختر را ابتدا باستان‌شناس بلژیکی لویی واندنبرگ در سال ۱۳۳۹ خورشیدی کشف کرد. واندنبرگ معتقد بود گور دختر قبر کوروش یکم (جد کوروش بزرگ) است اما
سپس علیرضا شاپور شهبازی باستان‌شناس ایرانی، آن را آرامگاه کوروش کوچک دانست. در خاور گور دختر نیز بقایای کوشک اردشیر ساسانی دیده می‌شود. گور دختر به سبک آرامگاه کوروش بزرگ اما در اندازه کوچکتر ساخته شده‌است و دارای سقفی شبیه آرامگاه کوروش بزرگ است. باستان شناسان تایید کرده‌اند که این اثر متعلق به سال ۶۰۰ پیش از میلاد، دوره هخامنشیان است. گور دختر در میانه ی دهه ۱۳۸۰ مرمت شد ولی متاسفانه اکنون در وضعیت بسیار بدی رها شده است: با ویرایش از بخش فارسی ویکی پدیا
https://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%AF%D9%88%D8%B1_%D8%AF%D8%AE%D8%AA%D8%B1
آگاهی هایی پیرامون گور دختر
https://www.youtube.com/watch?v=KMRJSZRbOoU
۷ - معابد آناهیتا: الف - معبد آناهیتا، بنای تاریخی در شهر کنگاور است. کنگاور در میانه راه امروزی همدان کرمانشاه و بر سر راه تاریخی هگمتانه تیسفون قرار گرفته است. این بنا با ۶/۴ هکتار وسعت، بر پشته صخره‌ای و مشرف به دشت گنگاور ساخته
شده است. آناهیتا فرشته و نگهبان آب و فراوانی و زیبایی و باروری در نزد ایرانیان دارای مقام بلند و ارجمندی بوده‌است. «بقایای این پرستشگاه باشکوه که از بزگترین بناهای سنگی در ایران است با بنایی چهار ضلعی مستطیلی شکل در اندازه ۲۰۹ در۲۴۴ متر بر فراز تخت سنگ کم ارتفاع سیلیس آتشفشانی در شهر کنگاور و در استان کرمانشاه قرار دارد. پرستشگاه آناهیتا نیز همچون بناهای که بر بلندی ساخته شده است برگرفته از شیوه سکوسازی (صُفه سازی) که در دشت ایران باب بوده است و دردوره های پسین نیز بناهای مهم پرستشگاهی و برخی بناهای حکومتی روی سکو بنا می شده اند.» قدمت این بنا را به دورهٔ اشکانی و ساسانی نسبت داده، نشانه‌ها و واژه‌های دوره ساسانی بر روی سنگ‌ها حک گردیده‌است. سبک معماری بنا شیوه پارتی (اشکانی) است: با ویرایش از بخش های انگلیسی و فارسی ویکی پدیا
https://en.wikipedia.org/wiki/Temple_of_Anahita,_Kangavar
آناهیتا ایزدبانوی نامدارآریایی ها: نوشتاری از همین نگارنده به فارسی و انگلیسی
http://msnselectedarticles.blogspot.ca/2015/05/blog-post_27.html
ب - معبد آناهیتا (کازرون)، از بناهای مشهور شهر باستانی بیشاپور در شهرستان کازرون است. این بـنا بـه صورت مکعبی است که هر یک از اضلاع آن نزدیک ۱۴ متـر است و از سنگ‌های تراشیده شده با ابعاد مختلف و بدون ملات به صورت دو جداره ساخته شده است. این بنا با الهام از سبک معماری دوره هخامنشی ساخته شده است که به وسیله بست‌های آهنی به یکدیگر قفل و بند شده‌اند. معبد آناهیتا فاقد سقف مسطح بوده است. این معبد را در عمق ۶ متری از زمین های اطراف ساخته‌اند تا آب رودخانه شاپور به درون آن سـرازیر شود. مـعبد بیشاپور سمبل یک پرستشگاه آب است و می‌توان آن را جایگاه نوازش با آب دانست. یعنی تنها عنصری از عناصر چهارگانه کـه به الهه ی ناهید منسوب است
http://www.webgardha.com/5580/%D9%85%D8%B9%D8%A8%D8%AF-%D8%A2%D9%86%D8%A7%D9%87%DB%8C%D8%AA%D8%A7
پ - معبد آناهیتا (رفسنجان)، بنای تاریخی در روستای حسین آباد در بخش خنامان از شهرستان رفسنجان: این مکان یکی از با ارزش ترین مکان های تاریخی ولی کمتر شناخته شده ی سرزمین ایران می باشد که در بخش خنامان در پنجاه کیلومتری جنوب شرقی شهرستان رفسنجان در مسیر جاده رفسنجان به کرمان قرار دارد. قدمت معبد آناهیتای این محل به هزاره اول قبل از میلاد و به روزگار مهر پرستی ایرانیان مربوط می شود. این مکان در زمان قاجاریه به صورت قلعه ی پناهگاه دردان و راهزنان بوده است به همین سبب از این به بعد به اشتباه قلعه ی دزدان نامیده شده است، در صورتی که در اصل نام این قلعه، قلعه دختر(معبد آناهیتا) و جایگاه آتشکده بزرگی بوده که به فرشته باروری اهدا شده است.
http://rasekhoon.net/forum/post/show/639434/1135851/
۸ - غار شاپور در بیشاپور کازرون: در انتهای تنگ چوگان و در چهار کیلومتری شهر بیشاپور در شهرستان کازرون مهمترین پایتخت ساسانیان در ارتفاع حدود ۸۰۰ متری از سطح زمین قرار دارد و دهانهٔ آن حدود ۳۰ متر می‌باشد. در دهانهٔ این غار مجسمهٔ شاپور قرار گرفته‌است و به همین دلیل این غار به نام شاپور معروف شده‌است. مجسمهٔ شاپور از یک ستون چکیده غول‌پیکر که در این غار وجود داشته تراشیده شده و با وجود گذشت ۱۷۰۰ سال هم‌چنان پابرجا می‌باشد و تنها مجسمهٔ باقی‌مانده از دوران باستان است که حدود ۷ متر ارتفاع دارد. بعد از گذشت سال‌ها کماکان سر این مجسمه سالم می‌باشد ولی دو دست آن شکسته‌اند. مجسمه واژگون شده‌بود که در سال ۱۳۳۶ توسط ارتش در جای خود قرار گرفت. این مجسمه، شاپور را به صورت ایستاده نشان می‌دهد: بخش های انگلیسی و فارسی ویکی پدیا
https://en.wikipedia.org/wiki/Shapur_cave
دیدن غار شاپور
http://persopolistravel.blogfa.com/post-39.aspx
غار و مجسمه شاپور اول ساسانی
http://naghdematboat.blogspot.ca/2014/03/blog-post_7437.html
۹- بناهای تاریخی در شهرستان مَمَسَنی: ممسنی یکی از شهرستان‌های استان فارس در ایران است. مرکز این شهرستان، شهر نورآباد می‌باشد. شهرستان ممسنی از لحاظ جغرافیایی در باختر شیراز قرار گرفته است. دوران تاریخی شهرستان ممسنی مربوط به اوایل هزاره سوم پیش از میلاد مسیح می‌باشد که از جمله این تمدن‌ها نقش برجسته کورنگون مربوط به دوره ایلام در دو هزار و چهارصد سال پیش از میلاد - گوردخمه سنگی مربوط به دوران ماد در هفتصد سال پیش از میلاد - گوردخمه داودختر روستای مراسخوان مربوط به ششصد و پنجاه سال پیش از میلاد - کاخ های هخامنشی روستای سروان - تل کاخداداد گچگران مربوط به پانصدسال پیش از میلاد - آتشگاه میل اژدها مربوط به دوران اشکانیان در یکصد و بیست سال پیش از میلاد - نقش برجسته
سرآب بهرام (تصویر بالا) - شهرتوج - شهر نوبندگان - شهرخوبذان (فهلیان) و سد منصورآباد مربوط به دوران ساسانی می‌باشد: بخش های انگلیسی و فارسی ویکی پدیا
https://en.wikipedia.org/wiki/Mamasani_County
جاده ی لیدوما ممسنی : در سال ۱۳۱۲ و ۱۳۱۶ در صفحه ی شمالی تخت جمشید حدود ۳۰هزار لوحه گلی پیدا شد که برای انجام تحقیقات به دانشگاه شیکاگوی آمریکا فرستاده شد و قسمتی از این الواح را پروفسور جورج کامرون و پروفسور هیکس مطالعه کردند. طبق مطالعات انجام شده بر این لوح سیزده شهر از شهرهای هخامنشی در منطقه ممسنی واقع شده بودند که یکی از این شهرها شهر لیدوما می‌باشد و بعداً هیئت باستان‌شناسی ژاپنی به ریاست کیکیو آتارشی و دکتر هاوارجی در سال ۱۳۳۸ موردکاوش های باستان‌شناسی قرار دادند و بنای ساختمان هخامنشی را در این قسمت کشف نمودند. معماری این بناها را با کاخ های داریوش، خشایار شاه و اردشیر هخامنشی در شوش و تخت جمشید مقایسه کردند و با این مطالعات دریافتند که اینها آثار به جا مانده از دوران هخامنشی می‌باشد، پس لیدوما یکی از شهرهای بین راهی دوران هخامنشی بوده که بر سر راه شاهی پاسارگاد و تخت جمشید به شوش قرار داشته و شاهان و فرمانروایانی که در این فاصله رفت و آمد می‌کردند در این شهرها و کاخهای بین راهی استراحت نموده و بعد به راه خود ادامه می‌دادند. از دیگر کاخ های به جا مانده از دوران هخامنشی در منطقه ممسنی، یکی در گچگران واقع شده که اکنون به اسم تُل کاخداداد مشهور است، دومی همین لیدوما بوده و دیگری در روستای کرم آباد رستم است که به علت عبور حدود ۹۰ الی ۱۰۰ کیلومتر از راه شاهی هخامنشیان در منطقه ممسنی، این شهر بر سر این راه ارتباطی واقع شده و از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بود و هنوز قسمتی از راه سنگفرشی هخامنشی ها در منطقه گل سرخی عالیوند بجای مانده است که پروفسور پاتس از دانشگاه سیدنی استرالیا احتمال داده است که این جاده ساخته دست اسیران رومی زمان شاپور اول ساسانی باشد.
http://www.google.com
۱۰ - مجموعه ی تاریخی بیستون: مجموعه‌ای است در فاصله ی حدود ۳۰ کیلومتری شرق کرمانشاه. این مجموعه و منظر طبیعی آن (کوه و دشت) در سال ۲۰۰۶ میلادی توسط سازمان یونسکو در فهرست میراث فرهنگی جهان ثبت شد. کهن‌ترین آثار
موجود در این محوطه، متعلق به دوران پارینه سنگی میانی و جدیدترین آنها مربوط به دوران صفویه است اما شهرتش را بیش از همه مدیون کتیبه و نقش برجسته داریوش اول هخامنشی (۵۲۱-۴۸۶ پیش از میلاد) است که در ارتفاع حدود ۸۰ متری از پای کوه، بر دل صخره نقش شده است... مهمترین گفته‌های داریوش در کتیبه ی بیستون چنین است: معرفی داریوش و گستره شاهنشاهی او - داستان شورش گئومات و فرونشاندن آن - داستان سرکوب شورش‌های گوناگون در سرزمین‌های ایلام، بابِل، ماد، پارت، پارس، ارمنستان و مرو - تأکید بر راست بودن مفاد سنگ نبشته بیستون - مبرّا دانستن داریوش از پلیدی و دروغگویی و تبهکاری - درخواست از آیندگان برای نگاهداری کتیبه - دعا برای حافظان آن و نفرین بر آسیب زنندگان.
http://www.jadidonline.com/story/20082012/frnk/bistoon_persian_history
راه بیستون و آگاهی هایی پیرامون نام بیستون: راهی كه امروزه شهرهای همدان، كنگاور، كرمانشاه، سرپل ذهاب، قصرشیرین و خسروی را به سرزمین بین‌النهرین پیوند می‌دهد؛ همان راه باستانی چند هزار ساله است كه سرزمین‌های شرقی و میانی فلات ایران را به سرزمین‌های غربی فلات و به بابل و نینوا و دیگر شهرهای بین‌النهرین پیوند می‌داده است. این راه در ۳۰ كیلومتری كرمانشاه، دشت خرم بیستون و دامنه كوه «پَـرو» را در می‌نوردد. این خرمی بیش از هر چیز وامدار رود خروشان گاماسیاب و چشمه باستانی همیشه جوشانِ بیستون می‌باشد. در درازای این راه و به ویژه در بیستون، یادمان‌های باستانی فراوانی به چشم می‌خورد كه نشانه رویكرد ویژه پیشینیان به این سامان بوده است.
واژه «بیسْـتون» (كه امروزه به اشتباه «بیسُـتون» گفته می‌شود) در زمان هخامنشی و شاید پیش از آن، بگونه بَـگَـستانَـه/ بَـغَـستانَـه (= جایگاه خدا) و در زمان‌های بعدی به گونه‌های «بِهیسـتان/ بیسْـتون/ باغستان/ بُـستان» تغییر حرف و آوا داده است. آنگونه كه از نوشته‌های «دیودور سیسیلی» تاریخ‌نویس یونانی سده نخست پیش از میلاد بر می‌آید؛ در زبان یونانی آنرا به شكل بَغیستانن می شناخته اند. این نام در آثار جغرافی نویسان سده‌های نخستین هجری و نیز در زبان انگلیسی و بعضی دیگر از زبان‌های اروپایی، به گونه تلفظ پهلوی آن یعنی بِـهیستون شناخته شده است.
http://ghiasabadi.com/behistun.html
یادداشت پایانی
۱ - در زمینه ی مجسمه ی شاپور اول ساسانی، نوشتار جالب و آموزنده ای به زبان انگلیسی در دانشنامه ی ایرانیکا چاپ و منتشر شده است و علاقه مندان می توانند برای مطالعه آن به پیوند زیر مراجعه نمایند.
http://www.iranicaonline.org/articles/shapur-I-ii-great-statue
۲ - ضمن سپاس، یادآور می شود که در ردیف بندی بناها و آثار تاریخی، نگارنده ی این نوشتار از همکاری دکتر محمد حسین بحرانی استاد جامعه شناسی دانشگاه آزاد (استان تهران مرکزی - ایران) برخوردار و بهره مند بوده است.
دکتر منوچهر سعادت نوری
گزیده ای از نوشتارها
http://msnselectedarticles.blogspot.ca/2015/10/blog-post_24.html
Notes on Aryans: Some of the Historical Aryan Monuments
Abstract: Persepolis/ Cyrus Cylinder/ Apadana/ Persian Gardens (Paradises)/ Naqsh-e Rustam/ Daughter Grave (Goor-e Dokhtar)/ Anahita Temple/ Shapour Cave/ City of Lidoma/ The Behistun Inscription
Collected and Prepared By
Manouchehr Saadat Noury, PhD
http://iranian.com/posts/notes-on-aryans-some-of-the-historical-aryan-monuments-59105
بخش های پیشین مجموعه ی ایرانیان درپهنه ی سرزمین نیاکان آریایی
http://msnselectedarticles.blogspot.ca/2014/04/blog-post_17.html
https://en.wikipedia.org/wiki/Persepolis
تخت جمشید : نوشتاری از همین نگارنده به زبان انگلیسی
http://msnselectedarticles.blogspot.ca/2013/08/persepolis.html
۲ - لوح کوروش یا استوانهٔ کوروش بزرگ یا منشور حقوق بشر کوروش: لوحی از گل پخته است که در سال ۵۳۸ پیش از میلاد
به فرمان کوروش بزرگ هخامنشی پادشاه و بنیانگذار شاهنشاهی هخامنشی نگاشته شده است. نیمهٔ نخست این لوح از زبان رویدادنگاران بابلی و نیمهٔ پایانی آن سخنان و دستورهای کورش به زبان و خط میخی اکدی (بابلی نو) نوشته شده‌است. این استوانه در سال ۱۲۵۸ خورشیدی/ ۱۸۷۹ میلادی در نیایشگاه اِسَگیله (معبد مردوک، خدای بزرگ بابلی) در شهر بابل باستانی پیدا شده و در موزه بریتانیا در شهر لندن نگهداری می‌شود. این منشور یکی از بزرگترین نشانه‌های روحیهٔ بردباری در فرهنگ ایرانی است
https://en.wikipedia.org/wiki/Cyrus_Cylinder
۳ - کاخهای آپادانا: آپادانا گونه‌ای تالار ستون‌دار در ایران باستان است. بهترین نمونه‌های آپادانا در تخت جمشید و کاخ شوش به‌جا مانده است. کاخ آپادانای تخت جمشید از دیرین‌ترین کاخهای تخت جمشید است. این کاخ که به فرمان داریوش بزرگ بنا
شده‌است، برای برگزاری جشن‌های نوروزی و پذیرش نمایندگان کشورهای وابسته به حضور پادشاه استفاده می‌شده‌است. کاخ آپادانای شوش در زمان داریوش حدود سال های ۵۱۵ تا ۵۲۱ پیش از میلاد و به دستور او بر روی آثار و بقایای ایلامی در شوش بنا شد. دیوارهای این کاخ از خشت با نمای آجری و ستون‌های آن از سنگ است. دیوارهای داخلی آن با آجر لعاب‌دار پوشیده شده‌بود و دارای نقش‌های سربازان گارد جاویدان، شیر بالدار و گل نیلوفر آبی بوده است. بخش‌های مهمی از این کاخ در زمان اردشیر اول (۴۶۱ پیش از میلاد) دچار آتش‌سوزی شد و در زمان اردشیر دوم (۳۵۹ پیش از میلاد) بازسازی شد. سرانجام این کاخ مانند سایر کاخهای هخامنشی در زمان حملهٔ اسکندر به کلی ویران شد. این کاخ در حفاری‌های بین سال‌های ۱۳۱۱ تا ۱۳۱۴ از زیر خاک بیرون آوره‌شد و پس از ۷۰ سال در سال ۱۳۸۰ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
https://en.wikipedia.org/wiki/Apadana
۴ - پردیس ها (باغ‌های بزرگ و باشکوه): پردیس لغتی است مأخوذ از زبان مادی (پارادئزا) بمعنی باغ و بستان - کزنفون گوید: «در هر جا، که شاه هخامنشی اقامت کند و به هرجا که رود، همیشه مراقب است ، در همه جا باغ هائی باشد پر از چیزهای زیبا،
که زمین می دهد. این باغ ها را پردیس می نامند. اگر هوا مانع نباشد، شاه اکثر اوقات خود را در اینگونه باغ ها بسر میبرد» - اردشیر دوّم در کتیبه ای در شوش این جمله را نقش کرده است : «اردشیرشاه گوید: به فضل اهورمزدا این قصر پردیس زندگانی را من ساختم . اهورمزدا و مثره (مهر) مرا از هر بدی بپایند و آنچه را که کرده ام نگاهدارند». (ایران باستان تألیف پیرنیا): واژه نامه‌ی پارسی ویکی
http://parsi.wiki/dehkhodaworddetail-b0db3efc551842ad9dcea6639b42800b-fa.html
در دوران هخامنشیان و بعد از آن سرتاسر ایران پر بود از باغ‌های بزرگ و باشکوه، به گونه‌ای که گزنفون نیز چندین بار از آنها یاد می‌کند. این باغ‌ها که در روزگار خود بی نظیر بود در دیگر تمدن‌های بزرگ سابقه اینچنانی نداشت. لذا به اقتباس از ایرانیان باغ هایی در بسیاری نقاط جهان ساخته شد و همان واژه فارسی پَردیس برای نامگذاری آن ها به کار برده شد. امروزه این واژه در زبان یونانی به صورت پارادیسوس به معنی باغ، و زبان‌های فرانسه و انگلیسی به ترتیب پارادی و پارادایز به معنای بهشت بکار می رود: بخش فارسی دانشنامهٔ آزاد ویکی‌پدیا
پردیس ها: باغ ها و پارک ها در پاسارگاد نخستین پایتخت ایران باستان/ نوشتاری به زبان انگلیسی از همین نگارنده
http://msnselectedarticles.blogspot.ca/2015/09/first-iranian-capital-city-pasargad.html
۵ - نقش رستم: نام مجموعه ای باستانی در روستای زنگی آباد واقع در شمال شهرستان مرودشت استان فارس ایران است که در فاصلهٔ ۶ کیلومتری تخت جمشید قرار دارد. این محوطهٔ باستانی یادمان‌هایی از ایلامیان، هخامنشیان و ساسانیان را در خود جای داده‌است و از حدود سال ۱۲۰۰ پیش از میلاد تا ۶۲۵ میلادی همواره مورد توجه بوده است زیرا آرامگاه چهار تن از پادشاهان
هخامنشی، نقش برجسته های متعددی از وقایع مهم دوران ساسانیان، بنای کعبه ی زرتشت (تصویر بالا) و نقش‌برجستهٔ ویران شده‌ای از دوران ایلامیان در این مکان قرار دارد و در دورهٔ ساسانی، محوطهٔ نقش رستم از نظر دینی و ملی نیز اهمیت بسیار داشته است. در گذشته، نام این مکان سه‌گنبدان یا دوگنبدان بوده‌است که در بین مردم منطقه، به نام‌های کوه حاجی‌آباد،کوه استخر یا کوه نِفِشت نیز خوانده می شد و احتمالاً نام نقش رستم پس از آنکه ایرانیان بین رستم، پهلوان شاهنامه و سنگ نگاره های شاهان ساسانی ارتباط برقرار کردند به این مکان داده شد: با ویرایش از بخش های انگلیسی و فارسی ویکی پدیا
https://en.wikipedia.org/wiki/Naqsh-e_Rustam
در بالاي ورودي مقبره داريوش اول در نقش رستم، دو سنگ نگاره از او بر جاي مانده است كه اطلاعات مهمي از زمان هخامنشيان به دست مي دهد.در كنار مقبره ی داريوش، مقبره ی پسر او خشيارشا قرار دارد. اردشير اول و داريوش دوم پسر و نوه خشيارشا نيز دو مقبره ی ديگر در اين محل ساخته اند. در هر يك از اين گور دخمه هاي هخامنشي از سه تا نه قبر قرار دارد كه خانواده ی شاهي در آنجا دفن مي شدند. بقيه ی شاهان اين سلسله قبور خود را در دامنه كوه رحمت در كنار تخت جمشيد كنده اند. نكته ی جالب توجه اينكه نقشه ی مقبره داريوش دقيقا برابر با نقشه كاخ تچر تخت جمشيد است كه محل زندگي داريوش و خانواده اش بوده و چون عقيده داشتند كه پس از روز رستاخيز مردگان از خواب بر مي خيزند، مقبره ی شاه را همانند كاخ محل زندگيش ساخته اند تا پس از رستاخيز احساس غربت نكند: تارنمای اطلس تاريخ ايران
http://iranatlas.info/parseh/pe_naqshrostam.htm
۶ - گور دختر: آرامگاهی سنگی از دورهٔ هخامنشیان است که در دشت «میانکوهی پشت پَر» در تنگ ارم در بخش مرکزی شهرستان دشتستان در استان بوشهر و در جاده برازجان – کازرون قرار دارد. گور دختر را ابتدا باستان‌شناس بلژیکی لویی واندنبرگ در سال ۱۳۳۹ خورشیدی کشف کرد. واندنبرگ معتقد بود گور دختر قبر کوروش یکم (جد کوروش بزرگ) است اما
سپس علیرضا شاپور شهبازی باستان‌شناس ایرانی، آن را آرامگاه کوروش کوچک دانست. در خاور گور دختر نیز بقایای کوشک اردشیر ساسانی دیده می‌شود. گور دختر به سبک آرامگاه کوروش بزرگ اما در اندازه کوچکتر ساخته شده‌است و دارای سقفی شبیه آرامگاه کوروش بزرگ است. باستان شناسان تایید کرده‌اند که این اثر متعلق به سال ۶۰۰ پیش از میلاد، دوره هخامنشیان است. گور دختر در میانه ی دهه ۱۳۸۰ مرمت شد ولی متاسفانه اکنون در وضعیت بسیار بدی رها شده است: با ویرایش از بخش فارسی ویکی پدیا
https://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%AF%D9%88%D8%B1_%D8%AF%D8%AE%D8%AA%D8%B1
آگاهی هایی پیرامون گور دختر
https://www.youtube.com/watch?v=KMRJSZRbOoU
۷ - معابد آناهیتا: الف - معبد آناهیتا، بنای تاریخی در شهر کنگاور است. کنگاور در میانه راه امروزی همدان کرمانشاه و بر سر راه تاریخی هگمتانه تیسفون قرار گرفته است. این بنا با ۶/۴ هکتار وسعت، بر پشته صخره‌ای و مشرف به دشت گنگاور ساخته
شده است. آناهیتا فرشته و نگهبان آب و فراوانی و زیبایی و باروری در نزد ایرانیان دارای مقام بلند و ارجمندی بوده‌است. «بقایای این پرستشگاه باشکوه که از بزگترین بناهای سنگی در ایران است با بنایی چهار ضلعی مستطیلی شکل در اندازه ۲۰۹ در۲۴۴ متر بر فراز تخت سنگ کم ارتفاع سیلیس آتشفشانی در شهر کنگاور و در استان کرمانشاه قرار دارد. پرستشگاه آناهیتا نیز همچون بناهای که بر بلندی ساخته شده است برگرفته از شیوه سکوسازی (صُفه سازی) که در دشت ایران باب بوده است و دردوره های پسین نیز بناهای مهم پرستشگاهی و برخی بناهای حکومتی روی سکو بنا می شده اند.» قدمت این بنا را به دورهٔ اشکانی و ساسانی نسبت داده، نشانه‌ها و واژه‌های دوره ساسانی بر روی سنگ‌ها حک گردیده‌است. سبک معماری بنا شیوه پارتی (اشکانی) است: با ویرایش از بخش های انگلیسی و فارسی ویکی پدیا
https://en.wikipedia.org/wiki/Temple_of_Anahita,_Kangavar
آناهیتا ایزدبانوی نامدارآریایی ها: نوشتاری از همین نگارنده به فارسی و انگلیسی
http://msnselectedarticles.blogspot.ca/2015/05/blog-post_27.html
ب - معبد آناهیتا (کازرون)، از بناهای مشهور شهر باستانی بیشاپور در شهرستان کازرون است. این بـنا بـه صورت مکعبی است که هر یک از اضلاع آن نزدیک ۱۴ متـر است و از سنگ‌های تراشیده شده با ابعاد مختلف و بدون ملات به صورت دو جداره ساخته شده است. این بنا با الهام از سبک معماری دوره هخامنشی ساخته شده است که به وسیله بست‌های آهنی به یکدیگر قفل و بند شده‌اند. معبد آناهیتا فاقد سقف مسطح بوده است. این معبد را در عمق ۶ متری از زمین های اطراف ساخته‌اند تا آب رودخانه شاپور به درون آن سـرازیر شود. مـعبد بیشاپور سمبل یک پرستشگاه آب است و می‌توان آن را جایگاه نوازش با آب دانست. یعنی تنها عنصری از عناصر چهارگانه کـه به الهه ی ناهید منسوب است
http://www.webgardha.com/5580/%D9%85%D8%B9%D8%A8%D8%AF-%D8%A2%D9%86%D8%A7%D9%87%DB%8C%D8%AA%D8%A7
پ - معبد آناهیتا (رفسنجان)، بنای تاریخی در روستای حسین آباد در بخش خنامان از شهرستان رفسنجان: این مکان یکی از با ارزش ترین مکان های تاریخی ولی کمتر شناخته شده ی سرزمین ایران می باشد که در بخش خنامان در پنجاه کیلومتری جنوب شرقی شهرستان رفسنجان در مسیر جاده رفسنجان به کرمان قرار دارد. قدمت معبد آناهیتای این محل به هزاره اول قبل از میلاد و به روزگار مهر پرستی ایرانیان مربوط می شود. این مکان در زمان قاجاریه به صورت قلعه ی پناهگاه دردان و راهزنان بوده است به همین سبب از این به بعد به اشتباه قلعه ی دزدان نامیده شده است، در صورتی که در اصل نام این قلعه، قلعه دختر(معبد آناهیتا) و جایگاه آتشکده بزرگی بوده که به فرشته باروری اهدا شده است.
http://rasekhoon.net/forum/post/show/639434/1135851/
۸ - غار شاپور در بیشاپور کازرون: در انتهای تنگ چوگان و در چهار کیلومتری شهر بیشاپور در شهرستان کازرون مهمترین پایتخت ساسانیان در ارتفاع حدود ۸۰۰ متری از سطح زمین قرار دارد و دهانهٔ آن حدود ۳۰ متر می‌باشد. در دهانهٔ این غار مجسمهٔ شاپور قرار گرفته‌است و به همین دلیل این غار به نام شاپور معروف شده‌است. مجسمهٔ شاپور از یک ستون چکیده غول‌پیکر که در این غار وجود داشته تراشیده شده و با وجود گذشت ۱۷۰۰ سال هم‌چنان پابرجا می‌باشد و تنها مجسمهٔ باقی‌مانده از دوران باستان است که حدود ۷ متر ارتفاع دارد. بعد از گذشت سال‌ها کماکان سر این مجسمه سالم می‌باشد ولی دو دست آن شکسته‌اند. مجسمه واژگون شده‌بود که در سال ۱۳۳۶ توسط ارتش در جای خود قرار گرفت. این مجسمه، شاپور را به صورت ایستاده نشان می‌دهد: بخش های انگلیسی و فارسی ویکی پدیا
https://en.wikipedia.org/wiki/Shapur_cave
دیدن غار شاپور
http://persopolistravel.blogfa.com/post-39.aspx
غار و مجسمه شاپور اول ساسانی
http://naghdematboat.blogspot.ca/2014/03/blog-post_7437.html
۹- بناهای تاریخی در شهرستان مَمَسَنی: ممسنی یکی از شهرستان‌های استان فارس در ایران است. مرکز این شهرستان، شهر نورآباد می‌باشد. شهرستان ممسنی از لحاظ جغرافیایی در باختر شیراز قرار گرفته است. دوران تاریخی شهرستان ممسنی مربوط به اوایل هزاره سوم پیش از میلاد مسیح می‌باشد که از جمله این تمدن‌ها نقش برجسته کورنگون مربوط به دوره ایلام در دو هزار و چهارصد سال پیش از میلاد - گوردخمه سنگی مربوط به دوران ماد در هفتصد سال پیش از میلاد - گوردخمه داودختر روستای مراسخوان مربوط به ششصد و پنجاه سال پیش از میلاد - کاخ های هخامنشی روستای سروان - تل کاخداداد گچگران مربوط به پانصدسال پیش از میلاد - آتشگاه میل اژدها مربوط به دوران اشکانیان در یکصد و بیست سال پیش از میلاد - نقش برجسته
سرآب بهرام (تصویر بالا) - شهرتوج - شهر نوبندگان - شهرخوبذان (فهلیان) و سد منصورآباد مربوط به دوران ساسانی می‌باشد: بخش های انگلیسی و فارسی ویکی پدیا
https://en.wikipedia.org/wiki/Mamasani_County
جاده ی لیدوما ممسنی : در سال ۱۳۱۲ و ۱۳۱۶ در صفحه ی شمالی تخت جمشید حدود ۳۰هزار لوحه گلی پیدا شد که برای انجام تحقیقات به دانشگاه شیکاگوی آمریکا فرستاده شد و قسمتی از این الواح را پروفسور جورج کامرون و پروفسور هیکس مطالعه کردند. طبق مطالعات انجام شده بر این لوح سیزده شهر از شهرهای هخامنشی در منطقه ممسنی واقع شده بودند که یکی از این شهرها شهر لیدوما می‌باشد و بعداً هیئت باستان‌شناسی ژاپنی به ریاست کیکیو آتارشی و دکتر هاوارجی در سال ۱۳۳۸ موردکاوش های باستان‌شناسی قرار دادند و بنای ساختمان هخامنشی را در این قسمت کشف نمودند. معماری این بناها را با کاخ های داریوش، خشایار شاه و اردشیر هخامنشی در شوش و تخت جمشید مقایسه کردند و با این مطالعات دریافتند که اینها آثار به جا مانده از دوران هخامنشی می‌باشد، پس لیدوما یکی از شهرهای بین راهی دوران هخامنشی بوده که بر سر راه شاهی پاسارگاد و تخت جمشید به شوش قرار داشته و شاهان و فرمانروایانی که در این فاصله رفت و آمد می‌کردند در این شهرها و کاخهای بین راهی استراحت نموده و بعد به راه خود ادامه می‌دادند. از دیگر کاخ های به جا مانده از دوران هخامنشی در منطقه ممسنی، یکی در گچگران واقع شده که اکنون به اسم تُل کاخداداد مشهور است، دومی همین لیدوما بوده و دیگری در روستای کرم آباد رستم است که به علت عبور حدود ۹۰ الی ۱۰۰ کیلومتر از راه شاهی هخامنشیان در منطقه ممسنی، این شهر بر سر این راه ارتباطی واقع شده و از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بود و هنوز قسمتی از راه سنگفرشی هخامنشی ها در منطقه گل سرخی عالیوند بجای مانده است که پروفسور پاتس از دانشگاه سیدنی استرالیا احتمال داده است که این جاده ساخته دست اسیران رومی زمان شاپور اول ساسانی باشد.
http://www.google.com
۱۰ - مجموعه ی تاریخی بیستون: مجموعه‌ای است در فاصله ی حدود ۳۰ کیلومتری شرق کرمانشاه. این مجموعه و منظر طبیعی آن (کوه و دشت) در سال ۲۰۰۶ میلادی توسط سازمان یونسکو در فهرست میراث فرهنگی جهان ثبت شد. کهن‌ترین آثار
موجود در این محوطه، متعلق به دوران پارینه سنگی میانی و جدیدترین آنها مربوط به دوران صفویه است اما شهرتش را بیش از همه مدیون کتیبه و نقش برجسته داریوش اول هخامنشی (۵۲۱-۴۸۶ پیش از میلاد) است که در ارتفاع حدود ۸۰ متری از پای کوه، بر دل صخره نقش شده است... مهمترین گفته‌های داریوش در کتیبه ی بیستون چنین است: معرفی داریوش و گستره شاهنشاهی او - داستان شورش گئومات و فرونشاندن آن - داستان سرکوب شورش‌های گوناگون در سرزمین‌های ایلام، بابِل، ماد، پارت، پارس، ارمنستان و مرو - تأکید بر راست بودن مفاد سنگ نبشته بیستون - مبرّا دانستن داریوش از پلیدی و دروغگویی و تبهکاری - درخواست از آیندگان برای نگاهداری کتیبه - دعا برای حافظان آن و نفرین بر آسیب زنندگان.
http://www.jadidonline.com/story/20082012/frnk/bistoon_persian_history
راه بیستون و آگاهی هایی پیرامون نام بیستون: راهی كه امروزه شهرهای همدان، كنگاور، كرمانشاه، سرپل ذهاب، قصرشیرین و خسروی را به سرزمین بین‌النهرین پیوند می‌دهد؛ همان راه باستانی چند هزار ساله است كه سرزمین‌های شرقی و میانی فلات ایران را به سرزمین‌های غربی فلات و به بابل و نینوا و دیگر شهرهای بین‌النهرین پیوند می‌داده است. این راه در ۳۰ كیلومتری كرمانشاه، دشت خرم بیستون و دامنه كوه «پَـرو» را در می‌نوردد. این خرمی بیش از هر چیز وامدار رود خروشان گاماسیاب و چشمه باستانی همیشه جوشانِ بیستون می‌باشد. در درازای این راه و به ویژه در بیستون، یادمان‌های باستانی فراوانی به چشم می‌خورد كه نشانه رویكرد ویژه پیشینیان به این سامان بوده است.
واژه «بیسْـتون» (كه امروزه به اشتباه «بیسُـتون» گفته می‌شود) در زمان هخامنشی و شاید پیش از آن، بگونه بَـگَـستانَـه/ بَـغَـستانَـه (= جایگاه خدا) و در زمان‌های بعدی به گونه‌های «بِهیسـتان/ بیسْـتون/ باغستان/ بُـستان» تغییر حرف و آوا داده است. آنگونه كه از نوشته‌های «دیودور سیسیلی» تاریخ‌نویس یونانی سده نخست پیش از میلاد بر می‌آید؛ در زبان یونانی آنرا به شكل بَغیستانن می شناخته اند. این نام در آثار جغرافی نویسان سده‌های نخستین هجری و نیز در زبان انگلیسی و بعضی دیگر از زبان‌های اروپایی، به گونه تلفظ پهلوی آن یعنی بِـهیستون شناخته شده است.
http://ghiasabadi.com/behistun.html
یادداشت پایانی
۱ - در زمینه ی مجسمه ی شاپور اول ساسانی، نوشتار جالب و آموزنده ای به زبان انگلیسی در دانشنامه ی ایرانیکا چاپ و منتشر شده است و علاقه مندان می توانند برای مطالعه آن به پیوند زیر مراجعه نمایند.
http://www.iranicaonline.org/articles/shapur-I-ii-great-statue
۲ - ضمن سپاس، یادآور می شود که در ردیف بندی بناها و آثار تاریخی، نگارنده ی این نوشتار از همکاری دکتر محمد حسین بحرانی استاد جامعه شناسی دانشگاه آزاد (استان تهران مرکزی - ایران) برخوردار و بهره مند بوده است.
دکتر منوچهر سعادت نوری
گزیده ای از نوشتارها
http://msnselectedarticles.blogspot.ca/2015/10/blog-post_24.html
Notes on Aryans: Some of the Historical Aryan Monuments
Abstract: Persepolis/ Cyrus Cylinder/ Apadana/ Persian Gardens (Paradises)/ Naqsh-e Rustam/ Daughter Grave (Goor-e Dokhtar)/ Anahita Temple/ Shapour Cave/ City of Lidoma/ The Behistun Inscription
Collected and Prepared By
Manouchehr Saadat Noury, PhD
http://iranian.com/posts/notes-on-aryans-some-of-the-historical-aryan-monuments-59105
بخش های پیشین مجموعه ی ایرانیان درپهنه ی سرزمین نیاکان آریایی
http://msnselectedarticles.blogspot.ca/2014/04/blog-post_17.html
