۱۳۹۴ تیر ۱۲, جمعه

یاد نامه ها: ۱۸ - یاد نامه ی نعیم فراشری سراینده ی پارسی‌گوی آلبانی


ماجرای زندگی او
نعیم فراشری ‏(۲۵ مه ۱۸۴۶ - ۲۰ اکتبر ۱۹۰۰) سراینده و نویسنده و مترجم آلبانیایی سدهٔ نوزدهم و شاعر ملی آلبانی شناخته می‌شود. او همچنین آخرین و بزرگترین سراینده ی پارسی‌گوی آلبانی در قرن نوزدهم به شمار می‌آید. نعیم فراشری در سال ۱۸۴۶ در روستای فراشر، حومهٔ داخلی بخش پرسمدی از ناحیهٔ مرکزی داغلی در جنوب آلبانی در یک خانوادهٔ نامدار متولد شد. پدرش خالد بیگ و پدربزرگش دورمش بیگ از خاندان مشهوری بودند که از روستای برات به فراشر کوچ کرده بودند. او هنوز کودک بود که پدرش درگذشت. برادر بزرگترش عبدالله فراشری یکی از معروف ‌ترین سیاستمداران و آزادیخواهان آلبانی تحت سلطهٔ عثمانی بود و برادر کوچکترش شمس‌الدین سامی فراشری، صاحب فرهنگ جامع ترکی و قاموس ‌الاعلام از دانشمندان مشهور لغت ترک و تاریخ و جغرافیا بود. نعیم از پیروان طریقت بکتاشیه بود که مؤسس آن حاج بکتاش ولی، سرحلقهٔ عارفان و صوفیان شیعهٔ آسیای صغیر در قرن سیزدهم میلادی بوده‌ است و گرایش این طریقه به مذهب تشیع و بخصوص علاقهٔ بسیار پیروان آن به امامان شیعه ی اثنی‌ عشری آن ها را از دیگر طریقت‌های تصوف در عثمانی متمایز می‌ساخت (طریقت بکتاشی در قرن هجدهم میلادی توسط پاشاهای آلبانی به آن کشور راه یافت. در سال ۱۸۲۶ زمانی که سلطان محمد دوم قشون ینی‌چری را در عثمانی منحل ساخت، بخش اعظم آنها که از پیروان بکتاشی بودند به آلبانی مهاجرت کردند و از این راه بکتاشیه در آلبانی توسعهٔ زیاد یافت). نعیم آموزش‌های اولیه را در زادگاهش فراشر فراگرفت. معلم او در مکتب یک شیخ بکتاشی بود که به وی قرآن، احکام دین، دانش‌های پایه، و همچنین سروده های فارسی و زبان ترکی عثمانی را تعلیم می‌داد. در سال ۱۸۶۵ در نوزده سالگی همراه با برادرش شمس ‌الدین سامی فراشری برای ادامهٔ تحصیل به شهر یوآنینا که در آن زمان مرکز ولایت یکی از ممالک تابع امپراتوری عثمانی بود رفتند و در یک مدرسهٔ متوسطهٔ یونانی ثبت نام کردند. نعیم در این مدرسه زبان‌های یونانی، ترکی و فرانسوی را بخوبی آموخت. وی در سال ۱۸۷۱ به استانبول رفت و پس از مدتی کوتاه که در آنجا می‌زیست و به کار نویسندگی اشتغال داشت، مبتلا به سل شد. در همین زمان بود که برادرش شمس ‌الدین سامی نیز به استانبول نزد وی آمد و با او در امر نویسندگی همکاری کرد. نعیم پس از بهبودی مجدداً به یوآنینا مراجعت کرد و در آن شهر بود که اولین شعر خود را به فارسی به نام «تخیلات» سرود. در یوآنینا وی ابتدا در ادارهٔ گمرک که جزء ادارات حکومت عثمانی در آلبانی بود مشغول به کار شد. در سال ۱۸۸۲ به لحاظ فعالیت‌های سیاسی و شرکت در جنبش ‌های آزادی ‌خواهانه و استقلال ‌طلبانه، ناگزیر از ترک وطن و اقامت اجباری در استانبول گردید. پس از مدتی به علت ابراز استعداد و تألیف و ترجمهٔ کتاب، به مستشاری وزارت فرهنگ و معارف عثمانی منصوب شد و تا پایان زندگی در سال ۱۹۰۰ در آن شغل باقی بود. سال ‌ها پس از مرگ او بود که بقایای جنازه ‌اش را به تیرانا پایتخت کشور آلبانی بردند و در آنجا به خاک سپردند.
آثار و تالیفات او
نعیم فراشری یکی از برجسته‌ ترین سرایندگان آلبانی در دورهٔ تجدید حیات ادبی و فرهنگی است که در نیمهٔ قرن نوزدهم در آلبانی جریان داشت. وی آثار زیادی به زبان آلبانی تألیف کرد. مجموعهٔ سروده های  او به زبان آلبانی با عنوان‌های «گلهای تابستان»، «تاریخ اسکندر بیگ» و «اونیورسوم» در فاصلهٔ سال‌های ۱۸۹۲ تا ۱۸۹۸ سروده شد و تمام این آثار در بخارست پایتخت کشور رومانی چاپ و منتشر شد زیرا امکان انتشار آن ها در عثمانی وجود نداشت. آثار نعیم را می توان در سه دسته تقسیم کرد: اشعار غنایی همچون گلهای تابستان - اشعار حماسی مانند منظومه‌ های تاریخ اسکندر بیگ - آثار آموزشی همچون تعدادی کتاب ‌های درسی به زبان آلبانی، و تعالیم بکتاشیه که در ۱۸۹۵ به پایان رساند
گزارش هایی پیرامون برخی از آثار و تالیفات او
دیوان فارسی نعیم فراشری، شاعر ملی آلبانی (معرف: وحید فرمند)
http://www.ensani.ir/fa/content/87349/default.aspx
معرفی کربلا با اشعار نعیم فراشری در آلبانی
http://khabarfarsi.com/ext/1068073
تصویری از تندیس نعیم فراشری در تیرانا
http://www.iranbalkan.net/view-15649.html
انتشار تمبر یادبود نعیم فراشری در ایران
http://www.stampsofiran.com/images/Iran-Scott-2729.jpg
ویدیو ئی  پیرامون ماجرای زندگی نعیم فراشری
https://www.youtube.com/watch?v=8FCYtgX8vLs
نمونه ای از سروده های او
نوبهار
نوبهارا دلکش و جانﭙروری/ دختر نازک تن و سيمين بری
روی خندان طبيعت روی توست/ بوی باغ و بوی گلشن بوی توست
بر زمين ما فرستادت خدا/ دستگيرت کرد بهر هر گدا
بوی يار آيد مرا از بوی تو/ خوی او باشد ﭙديد از خوی تو
اين زمين مرده از تو يافت جان/ زان همی بينم جهان را شادمان
از سماوات آمدی ای نوبهار/ تا کنی اين خاکدان را لاله زار
بر تربتِ خواهر
نزدِ گورت باز می‌آیم کنون/ با دلِ بیمار و بیزار و زبون
از تو اینجا می‌نیابم یادگار/ ای دریغا! جز بدین خاکِ مزار
لیک از هجر و فراقِ هشت سال/ می‌شمارم این زیارت را وصال!
بعد از آن کز تو شدم مهجور و دور/ گشته بودم دور نیز از خاکِ گور
می‌شناسی خواهرا من کیستم؟/ من ترا آخر برادر نیستم؟
چونکه از هجرت دلم گشتست زار/ آمدم بهرِ تسلی بر مزار!
آه اگر لفظی ز تو بشنیدمی!/ مر ترا گر بارِ دیگر دیدمی!
نیست آوا رسم و راهی در جهان/ در میانِ مردگان و زندگان!
اندرونم آتش است از اشتیاق/ از غم و اندوه و اکدارِ فراق
پرِ جان از مرگ خواهم، تا پرم/ تا بیایم نزدِ تو، ای خواهرم!
تا بیابم مر ترا اندر سما/ در میانِ نور، نزدیکِ خدا
برخی نظریات پیرامون سروده ها و آثار او
"فراشری نه تنها به زبان آلبانيايی شعر می نوشته، بلکه به يونانی، ترکی و حتی به زبان فارسی نيز شعر دارد. ديوان اشعار فارسی نعيم فراشی در سال ۱۳۰۱ خورشيدی در استانبول منتشر شده و تسلط او به زبان فارسی حيرت هر خواننده را برمی انگيزد": سلطان نوروز در بين بکتاشيان آلبانی - نوشته ی علی عطار
"نعیم فراشوی که در سال ۱۹۰۰ درگذشت، مجموعه ای به فارسی سروده به نام «تخیلات» و گفته می شود او با سرودن اشعارش به فارسی که در برگیرنده ۲۶ سروده می شود، جزء شاعران بزرگ کلاسیک قرار می گیرد. مدیر بنیاد فرهنگی سعدی شیرازی، که در آلبانی است، می گفت : من این شعرها را خیلی دوست دارم و هر هفته می خوانمشان؛ چون از لحاظ آهنگ و ساختار جالب است، او و همسرش تخیلات را که نزدیک به ۱۳۰ سال پیش سروده شد و در استانبول چاپ شده، مجدداً در ایران چاپ کرده اند": پروفسور امیل لایف - تارنمای پاپوک
"چند سال پيش بعد از فروپاشى رژيم هاى كمونيستى و آشنايى با يك دوست از آلبانى متوجه تأثير عميق فرهنگ وتمدن ايران مخصوصا عرفان در فرهنگ آلبانى شدم. شاعر ملى ايشان در قرن نوزدهم  نعيم فِراشِرى به فارسى شعر مي سروده و ديوانى به فارسى داشته است": ادبيات پارسى در آلبانى - نوشته ی فضولی

یادداشت پایانی
خدمات ارزنده ی نعیم فراشری در عرصه ی  اشاعه ی فرهنگ و  ادبیات ایران در آلبانی و کشورهای همجوار آن فراموش ناپذیر و پیوسته جاودانه است. روح و روانش شاد و یادش گرامی باد: دکتر منوچهر سعادت نوری

منابع و مآخذ
نعیم فراشری - آثار نعیم فراشری - نعیم فراشری و بکتاشیه: بخش فارسی دانشنامهٔ آزاد ویکی‌پدیا
نمونه ای از سروده های او: بسیاری از تارنماها
سلطان نوروز در بين بکتاشيان آلبانی: نوشته ی علی عطار در تارنمای بی بی سی فارسی
پروفسور امیل لایف - تارنمای پاپوک
ادبيات پارسى در آلبانى: نوشته ی فضولی در تارنمای ایرون دات کام
گزارش هایی پیرامون برخی از آثار و تالیفات او: تارنما های گوناگون
ویدیو ئی  پیرامون ماجرای زندگی نعیم فراشری: تارنمای یوتیوب
 
http://msnselectedarticles.blogspot.ca/2015/07/blog-post.html
Remembering Naim Frashëri, the Persian Poet from Albania
Abstract: His Life Story/ Some Reports on his Life Story & Works/ His Poems in Persian/ His Poems in English/ The 'Bektashi Pages' of Naim Frasheri/ Some Remarks & Notes about his Works
Collected & Prepared By
Manouchehr Saadat Noury, PhD
ارسال شده توسط در