ماجرای زندگی او
۱ - ابوعبدالله جعفر بن محمد بن حکیم بن عبدالرحمن بن آدم رودکی سمرقندی؛ زادهٔ اواسط قرن سوم هجری قمری از شاعران ایرانی دورهٔ سامانی در سدهٔ چهارم هجری قمری است. او استاد شاعران آغاز قرن چهار هجری قمری ایران است. رودکی به روایتی از کودکی نابینا بوده است و به روایتی بعدها کور شد. او در روستایی به‌نام بَنُج رودک در ناحیهٔ رودک در نزدیکی نخشب و سمرقند به دنیا آمد. رودکی را نخستین شاعر بزرگ پارسی‌گوی و پدر شعر پارسی می‌دانند. وی در دربار امیر نصر سامانی بسیار محبوب شد و ثروت بسیاری به دست آورد، با این حال در سال های پایانی عمر مورد بی‌مهری امرا قرار گرفته بود. او در اواخر عمر به زادگاهش بنجرود بازگشت و در همانجا درگذشت
http://ganjoor.net/roodaki/
۲ - ابوعبدالله جعفر بن محمد بن حکیم بن عبدالرحمن بن آدم متخلص به رودکی و مشهور به استاد شاعران نخستین شاعر مشهور ایرانی-فارسی حوزه تمدن ایرانی در دورهٔ سامانی در سدهٔ چهارم هجری قمری و استاد شاعران این قرن در ایران است. در اشعار رودکی با باور به ناپایداری و بی‌وفایی جهان، اندیشه غنیمت‌شمردن فرصت، شادی و شادخواری رو‌برو می‌شویم. او در روستایی به‌نام بَنُج رودک (پنجکنت در تاجیکستان امروزی) در ناحیه رودک در نزدیکی نخشب و سمرقند به دنیا آمد. تا پیش از وی کسی دیوان شعر نداشته‌است و این از نوشته‌های ایرانی عربی نویس هم عصر رودکی- ابوحاتم رازی مسجل می‌گردد. ریچارد فرای عقیده دارد که رودکی در تغییر خط از خط پهلوی به خط فارسی نقش داشته است. از تمام آثار رودکی که گفته می‌شود بیش از یک میلیون و سیصد هزار بیت و نیز شش مثنوی بوده‌است، فقط ابیاتی پراکنده به همراه چند قصیده، غزل و رباعی باقی مانده است. شمس قیس رازی در کتاب المعجم فی معاییر اشعار عجم خود رودکی را آفرینندهٔ رباعی دانسته... در تذکره‌ها آمده رودکی چنگ نواز بوده‌است. می‌گویند توان و چیرگی رودکی در شعر و موسیقی به اندازه‌ای بوده‌است که نیروی افسونگری شعر و نوازندگی وی در ابونصر سامانی چنان تأثیر گذاشت که وی پس از شنیدن شعر «بوی جوی مولیان» بدون کفش، هرات را به مقصد بخارا ترک کرد. .. زادروز رودکی در ۲۳۷ خورشیدی = ۲۴۴ قمری = ۸۵۸ میلادی و درگذشت وی در ۳۱۹ خورشیدی = ۳۲۹ قمری = ۹۴۰ میلادی است. در سال ۱۹۴۰ یعنی هزار سال پس از مرگ رودکی، صدرالدین عینی، بنیانگذار ادبیات فارسی تاجیکی برآن شد که از شواهد موجود در «تاریخ سمرقند» گور وی را بیابد. سرانجام پس از تلاش های بسیار وی موفق شد گور وی را چنان‌که در تمامی تذکره‌ها آمده در یک گورستان قدیمی در بنجرود شناسایی نماید. در سال ۱۹۶۵، گروهی باستان‌شناس روسی به رهبری گراسیموف- پیکرتراش نامی روس- گور وی را شکافتند. پس از تحقیقاتی که بر پیکر وی انجام شد و با مبنا قرار دادن اشعار خود شاعر چهرهٔ وی را ترسیم نمودند. نتیجهٔ پژوهش‌ها این شد که کسی چشمان شاعر را درنیاورده‌است بلکه سر وی را روی آتش یا زغال گداخته گرفته‌اند که موجب سوختن و کوری چشم وی گشته‌است. همچنین شکستگی‌های متعدد در ستون مهره‌ها و دنده‌های وی از شکنجه شدنش پیش از مرگ حکایت می‌کند…. بدنبال کشفیات صدرالدین عینی آرامگاه او در نیمهٔ قرن بیستم از روی شواهد مندرج در تذکره‌ها و تواریخ نوشته شده از سمرقند پس از مدتی گمگشتگی شناسایی شد؛ و استخوان‌های وی که نشانهٔ کوری هم در آن بود یافته‌های عینی را تثبیت کرد. درپی آن بقعه‌ای شبیه به آرامگاه عطار بر بالای گور وی ساخته شد که هم اکنون در روستای بنجرودک یا پنجکنت در ۱۷۰ کیلومتری شمال شهر دوشنبه و در خاک جمهوری تاجیکستان قرار دارد. اخیراً به دعوت وزارت فرهنگ تاجیکستان چند تن از استادان کاشی کار نیشابور به نمایندگی از سوی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری و صنایع دستی استان خراسان رضوی برای مرمت آرامگاه رودکی سمرقندی به تاجیکستان اعزام گشتند. کار گروه ایرانی در این مرمت تنها بازسازی گنبد بقعهٔ رودکی به مساحت یکصد متر مربع به سبک افلاک نما، با بهره‌گیری از کاشی فیروزه‌ای بوده‌است: بخش فارسی تارنمای دانشنامهٔ آزاد ویکی پدیا
https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%AF%DA%A9%DB%8C
۳ - رودکی شاعر مشهور عهد سامانی را به سبب فضیلت و تقدم در فنون ادب و شعر، استاد رودکی و استاد شاعران خوانند. "ای آنکه طعن کردی در شعر رودکی/ این طعن کردن تو ز جهل و ز کودکی است/ کان کس که شعر داند داند که در جهان/ صاحب قران شاعری استاد رودکی است" از سروده های نظامی عروضی است: تارنمای لغت نامه دهخدا/ واژه نامه‌ی پارسی ویکی
http://parsi.wiki/dehkhodaworddetail-ec88646967c243e1bc3a113cfe6730e8-fa.html
زندگی و برخی از آثار او به زبان انگلیسی
https://en.wikipedia.org/wiki/Rudaki
جایگاه جهانی و آیین های بزرگداشت او
به عنوان پدر شعر کلاسیک فارسی رودکی از جایگاه ممتازی در جهان برخوردار است. اشعار غنایی و تعلیمی وی راه را بر بزرگان زیادی بازکرده است و از این رو همواره آیین های پاسداشت مختلفی برای این شاعر پارسی‌زبان برگزار می‌شود. در یکی از این آیین ها که در سال ۲۰۰۸ به میزبانی سازمان ملل متحد برگزار شد بان کی مون دبیرکل سازمان ملل متحد دربارهٔ شاعری رودکی در حضور جمع کثیری از سرشناسان علمی فرهنگی جهان، نمایندگان یونسکو و سفیران کشورهای مختلف گفت: «اشعار رودکی می‌تواند مبنای اتحاد جهانی قرار بگیرد چرا که رودکی شاعر خوبی‌ها و عدالت بود». همچنین در آذر ماه سال ۱۳۸۷ هجری شمسی، سازمان میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی با همکاری بنیاد فرهنگی رودکی و یونسکو، آیین بزرگداشتی برای رودکی در تهران با حضور شرکت کنندگان داخلی و خارجی ترتیب داده شد. بیشتر شرکت کنندگان خارجی از کشورهای هندوستان، افغانستان، تاجیکستان، فرانسه، ازبکستان، قرقیزستان و قزاقستان بودند. در سال ۱۹۵۵ میلادی دولت جمهوری تاجیکستان به مناسبت هزار و صدمین سالگرد تولد رودکی مراسمی در این زمینه برپا نمود.
https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%AF%DA%A9%DB%8C
برخی از سروده های مشهور او
زمانه پندی آزادوار داد مرا/ زمانه را چو نکو بنگری همه پند است
به روز نیک کسان گفت: غم مخور، زنهار/ بسا کسا که به روز تو آرزومند است
زمانه گفت مرا: خشم خویش دار نگاه/ کرا زبان نه به بند است پای دربند است
http://saadatnoury.blogspot.ca/2016/05/blog-post_12.html
ای آنکه غمگینی و سزاواری/ واندر نهان سرشک همی باری
رفت آنکه رفت، و آمد آنک آمد/ بود آنچه بود، خیره چه غم داری؟
هموار کرد خواهی گیتی را/ گیتیست، کی پذیرد همواری؟
مستی مکن که نشنود او مستی/ زاری مکن که نشنود او زاری
شو تا قیامت آید زاری کن/ کی رفته را به زاری باز آری؟...
تا بشکنی سپاه غمان بر دل/ آن به که می بیاری و بگساری
اندر بلای سخت پدید آرند/ فضل و بزرگمردی و سالاری
http://www.beytoote.com/art/song/zybav-poems1-rudaki.html
مرا بسود و فرو ریخت هر چه دندان بود/ نبود دندان، لابل چراغ تابان بود
سپید سیم زده بود و در و مرجان بود/ ستارهٔ سحری بود و قطره باران بود
دلم خزانهٔ پرگنج بود و گنج سخن/ نشان نامهٔ ما مهر و شعر عنوان بود...
http://saadatnoury.blogspot.ca/2014/10/blog-post_8.html
بوی جوی مولیان آید همی/ یاد یار مهربان آید همی
ریگ آموی و درُشتی‌های او/ زیرپایم پرنیان آید همی
آب جیحون از نشاط روی دوست/ خنگ ما را تا میان آید همی
ای بخارا، شاد باش و دیر زی/ میر زی تو شادمان آید همی
میر سرو است و بخارا بوستان/ سرو سوی بوستان آید همی
میر ماه ست و بخارا آسمان/ ماه سوی آسمان آید همی
http://saadatnoury.blogspot.ca/2016/07/blog-post_7.html
آن صحن چمن، که از دم دی/ گفتی دم گرگ یا پلنگ است
اکنون ز بهار مانوی طبع/ پرنقش و نگار همچو ژنگ است
http://saadatnoury.blogspot.ca/2015/05/blog-post_7.html
سپیده سیم زده بود و در و مرجان بود
ستاره ٔ سحری قطره های باران بود
http://saadatnoury.blogspot.ca/2014/07/blog-post_19.html
سپید برف برآمد به کوهسار سیاه/ و چون درونه شد آن سرو بوستان آرای
و آن کجا بگوارید ناگوار شدهست/ و آن کجا نگزایست گشت زود گزای
http://saadatnoury.blogspot.ca/2014/07/blog-post_19.html
آمد بهار خرم با رنگ و بوی طیب/ با صد هزار نزهت و آرایش عجیب
یک چند روزگار، جهان دردمند بود/ به شد، که یافت بوی سمن باد را طبیب...
http://saadatnoury.blogspot.ca/2014/07/blog-post_19.html
برخی از سروده های او به زبان انگلیسی/ ترجمه ی ساسان طباطبایی
http://leopard.booklikes.com/post/847827/father-of-persian-verse-rudaki-and-his-poetry-translated-and-introduced-by-sassan-tabatabai
برخی از سروده های او در یوتیوب
۱ - بوی جوی مولیان - اجرا: مرضیه و غلامحسین بنان
https://www.youtube.com/watch?v=AdKDXfpzXo4
۲ - بوی جوی مولیان - اجرا: مرضیه و جانان
https://www.youtube.com/watch?v=Flh-CkYEbVk
۳ - بوی جوی مولیان - اجرای دیگری از: مرضیه و غلامحسین بنان
https://www.youtube.com/watch?v=SPG8J992XUU
۴ - بوی جوی مولیان - اجرا: داود پژمان خواننده ی افغانی
https://www.youtube.com/watch?v=Sb3cwx9wDuw
۵ - بوی جوی مولیان - اجرای دیگری از: داود پژمان خواننده ی افغانی
https://www.youtube.com/watch?v=5cH_aoHNGfg
برخی نامگذاری ها با اشاره به نام او
۱ - تالار رودکی: تالار رودکی در تاریخ ۳ آبان ۱۳۴۶ گشوده شد. این تالار چندمنظوره برای اجرای نمایش‌های باله، اپرا و کنسرت‌های موسیقی ایرانی و اروپایی ساخته شد... مجموعه تالار رودکی در اصل شامل دو تالار می‌شد. بعد از انقلاب ۵۷ تالار بزرگ تر رابه تالار وحدت و تالار کوچک تر را به تالار رودکی تغییر نام دادند و پس از انقلاب در این تالار بیشتر کنسرت‌های موسیقی و نمایش‌های تئاتر اجرا شده است. تالار وحدت در تهران، خیابان حافظ، خیابان محمد حسین شهریار قرار دارد:بخش های انگلیسی و فارسی تارنمای ویکی پدیا
https://en.wikipedia.org/wiki/Roudaki_Hall
گزارش کوتاهی از افتتاح تالار رودکی در سال ۱۳۴۶
https://www.youtube.com/watch?v=if1NNgzsNxs
گزارشی از تالار رودکی
https://www.youtube.com/watch?v=zriUNqSVZps
پروین سرلک نخستین مسئول برنامه های ایرانی تالار رودکی
http://msnselectedarticles.blogspot.ca/2013/10/blog-post_14.html
۲ - دهانه ی رودکی: در ستاره‌شناسی، یکی از دهانه‌های برخوردی سیاره تیر به نام این شاعر فارسی‌زبان دهانه رودکی نامیده شده‌است.
https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%AF%DA%A9%DB%8C
۳ - گروه موسیقی سنتی رودکی
https://www.youtube.com/watch?v=OYmsPgjtEp0
۴ - قادر رودکیان سرپرست گروه موسیقی سنتی رودکی
https://www.youtube.com/watch?v=ucYwe87aV08
۵ - محمدرضا رودکی: (متولد ۱۳۶۲ در شیراز) ورزش‌کار رشتهٔ جودو است. وی برندهٔ سه مدال بازی‌های آسیایی ۲۰۰۶ و ۲۰۱۰ در ۱۰۰+ کیلوگرم و وزن آزاد، نفر پنجم المپیک پکن و قهرمان کوراش جهان در سال ۲۰۰۹ است
https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%B1%D8%B6%D8%A7_%D8%B1%D9%88%D8%AF%DA%A9%DB%8C
۶ - خیابان رودکی (سلسبیل): خیابان اصلی در تهران است. سلسبیل نام چشمه‌ای است در بهشت و البته یکی از محلات قدیمی تهران هم هست. سلسبیل جزئی از منطقه ی ۱۰ شهرداری تهران و محله‌ای در خیابان آزادی است که حالا به رودکی تغییر نام داده است. این خیابان با خیابان‌های خوش و آذربایجان همسایه است. كل خيابان رودكي شامل باغ‌هاي اناري بوده است كه بعدها شروع به ساخت و ساز در اين محله كردند و درحال حاضر تبديل به پمپ بنزين شده است.
http://www.newholidays.ir/print/11472
۷ - بنیاد فرهنگی هنری رودکی: بنياد فرهنگی هنری رودکی فعاليت خود را از آبان سال ۱۳۸۲ در قالب مؤسسه اي عمومي غير دولتي، با هدف پيشرفت و توسعه هنر هم تراز با شأن تاريخی، دينی و ملی هنر در سرزمين ایران و برخورداری آن از موقعيت و اعتبار برجسته ملی و بين المللی، آغاز کرد... بیشتر:
http://www.bonyadroudaki.ir/index.aspx?fkeyid=&siteid=1&pageid=201
رودکی پژوهان مشهور
از میان مشهور ترین رودکی پژوهان می‌توان به براگینسکی، سیمنوف، صدرالدین عینی، محمدعلی فروغی، سعید نفیسی، محمد شکوروف و ریچارد فرای اشاره نمود.
https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%AF%DA%A9%DB%8C
تهیه و تدوین:
دکتر منوچهر سعادت نوری
گزیده ای از نوشتار ها
http://msnselectedarticles.blogspot.ca/2016/07/blog-post_6.html
بخش های پیشین مجموعه ی یاد نامه ها
http://msnselectedarticles.blogspot.ca/2014/12/blog-post_5.html
