ده (۱۰) " فریدون " در عرصه ی سیاست و دانش و هنر ایران

در عرصه ی سیاست

★ فریدون یکی از شخصیت‌های اساطیری در عرصه ی پهلوانی و سیاسی ایران است. او پادشاه پیشدادی بود که بر پایه ی شاهنامه ی فردوسی پسر آبتین و از تبار جمشید بود. فریدون، با یاری کاوه آهنگر بر ضحاک ستمگر چیره شد و او را در کوه دماوند زندانی کرد و سپس خود پادشاه جهان شد (به ماجرای فریدون و ضحاک در "قصیده ی تازه ی دماوند" اشاره شده است). فریدون، جهان را میان سه پسرش سلم، تور و ایرج تقسیم کرد. او ایران را به ایرج داد ولی سلم و تور به ایرج رشک بردند و نیرنگ کردند و ایرج را کشتند. فریدون پس از آگاهی از این رخداد ایران را به منوچهر، نوه ی ایرج سپرد.
★ فریدون جم

(زادهٔ ۱۲۹۳ در تبریز، درگذشتهٔ ۴ خرداد ۱۳۸۷ در لندن) ارتشبد ارتش ایران، فرزند محمود جم مدیرالملک (که در حکومت رضاشاه پهلوی به ریاست دولت و وزارت دربار رسید).و از چهره‌های تحصیل‌کرده و نزدیک به حکومت رضا شاه و محمدرضا شاه پهلوی بود. فریدون جم تحصیلات خود را در دانشکده افسری تهران تکمیل کرد، در سال ۱۳۱۶ با درجه ستوان دومی فارغ‌التحصیل شد و یک سال بعد با شاهدخت شمس، خواهر بزرگتر محمدرضا شاه پهلوی ازدواج کرد. با مرگ رضاشاه پهلوی در ژوهانسبورگ در سال ۱۳۲۳ فریدون جم به ازدواج خود با شمس پهلوی خاتمه داد. در اردیبهشت ماه سال ۱۳۴۸، به دنبال بالاگرفتن اختلافات مرزی ایران و عراق در اروندرود، سپهبد فریدون جم رئیس ستاد بزرگ ارتشتاران شد و چند ماه بعد درجه ارتشبدی گرفت. فریدون جم در تیرماه سال ۱۳۵۰ از ریاست ستاد ارتش برکنار شد و چندماه بعد به عنوان سفیر به اسپانیا رفت. در طول شش سال سفارت در مادرید، ارتشبد جم که اضافه بر فارسی و ترکی آذربایجانی، به زبانهای انگلیسی و فرانسوی هم تسلط کامل داشت، اسپانیایی را چنان فرا گرفت که توانست سروده‌ های فریدون توللی شاعر ایرانی را به آن زبان ترجمه و منتشر کند. ارتشبد جم که در سال ۱۳۵۲ از ارتش بازنشسته شد، یک سال قبل از پیروزی انقلاب  در ایران، دوران سفارتش هم به پایان رسید و به اتفاق همسرش فیروزه و تنها فرزندش کامران مقیم لندن شد و دوران بازنشستگی کامل خود را آغاز کرد و  سرانجام روز ۴ خرداد ۱۳۸۷ در سن ۹۴ سالگی در شهر لندن درگذشت.
همچنین توجه نمایید به
گفتگوی تلویزیون ایرانیان با ارتشبد فریدون جم پیرامون برخی از فعالیت های سیاسی او و تلاش های صد ساله ی ایرانیان در راه آزادی
★ فریدون آدمیت

(زادهٔ ۱۲۹۹ تهران – درگذشتهٔ ۱۰ فروردین ۱۳۸۷، تهران) از مقامات عالی ‌رتبه وزارت امور خارجه ایران، نویسنده، تاریخ ‌نگار و فرزند عباسقلی خان قزوینی بود. عباسقلی خان قزوینی ملقب به آدمیت فعال سیاسی و بنیان‌گذار جامع آدمیت و عضو انجمن فراموشخانه ی میرزا مَلْکَم خان ناظم‌الدوله بود. فریدون آدمیت در سال ۱۳۱۹ خورشیدی به استخدام وزارت امور خارجه درآمد و در سال ۱۳۳۰ برای مأموریتی پنج ‌ساله به سفارت ایران در لندن اعزام شد و در همین فرصت به تحصیل پرداخت و در ۱۳۲۸ در رشته تاریخ دیپلماسی و حقوق بین‌الملل از دانشگاه لندن، دکترا گرفت. رساله ی دکتری او روابط دیپلماتیک ایران با انگلیس، روسیه و ترکیه بود. فریدون آدمیت در سال ۱۳۳۰ به عنوان جوان ‌ترین سفیر ایران در سازمان ملل معرفی شد. وی در این وزارت‌خانه، مسئولیّت‌هایی از جمله معاونت وزارت امور خارجه را داشت. وی مدتی نیز سفیر ایران در لاهه، سفیر ایران در فیلیپین و سفیر ایران در هند بود.
★ حسن روحانی با نام پیشین حسن فریدون

(زادهٔ ۲۱ آبان ۱۳۲۷‏ در سرخه، استان سمنان) سیاست‌مدار ایرانی، رئیس‌جمهوری فعلی جمهوری اسلامی ایران، استاد پژوهشی مرکز تحقیقات استراتژیک و همچنین نماینده مردم استان تهران در مجلس خبرگان رهبری از سال ۱۳۷۸ است. روحانی از سال ۱۳۶۸ تا ۱۳۸۴ دبیر شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران و رئیس تیم هسته‌ای و مذاکره ‌کننده ی ارشد ایران با سه کشور اروپایی آلمان، فرانسه و بریتانیا دربارهٔ برنامه هسته‌ای ایران، از سال ۱۳۶۸ تا ۱۳۹۲ عضو شورای عالی امنیت ملی به نمایندگی از رهبر ایران و از سال ۱۳۷۱ تا ۱۳۹۲ رئیس مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام بوده‌ است. روحانی سابقه پنج دوره نمایندگی مردم در مجلس شورای اسلامی را دارد و نایب رئیس مجلس در دوره چهارم و دوره پنجم، بوده‌است... حسن فریدون روحانی اولین رئیس جمهور ایران است که بعد از انقلاب ۵۷، با رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا، ارتباط برقرار نمود. این ارتباط با باراک اوباما و از طریق مکالمه تلفنی صورت گرفت. همچنین او اولین رئیس جمهور ایران است که بعد از انقلاب ۵۷ با دیوید کامرون نخست وزیر انگلیس، به عنوان عالی‌ ترین مقام اجرایی انگلستان دیدار کرده ‌است

در عرصه ی دانش

★ فريدون توللي در سال ١٢٩٨ ، در شيراز به دنيا آمد. فريدون و خواهرش كودك بودند كه مادر را از دست دادند. فريدون توللي نخست در خانه و باغ بزرگ پدر كه دور از شهر بود، به معلم سپرده شد و مقدمات تحصيلات ابتدايي را در خانه آموخت. سپس به مدرسه ی نمازي رفت و سال آخر دبستان را در آنجا طي كرد. مادرفريدون توللي طبع شعر داشت و شعر مي سرود و اين ميراث را نيز براي فرزند خود بازگذاشت. فريدون از سال پنجم ابتدايي سرودن شعر را آغاز کرد. وي تحصيلات متوسطة را مدتي در دبيرستان شاهپور و پس از آن در دبيرستان سلطاني به پايان برد. بهاءالدین پازارگاد، محمد جواد تربتی و دکتر مهدی حمیدی شرازی از جمله ی آموزگاران و اساتید او بودند. توللي در سال ١٢١٧ به تهران آمد و در رشته زبان شناسي دانشكده ادبيات تهران به تحصيلات عالي پرداخت. فریدون توللی از شهریور ۱۳۲۰، وارد جنبش های سیاسی شد و به نوشتن مقالات سیاسی در نشریات حزب توده و نیز نگارش مجموعه ی سیاسی طنزآمیزی به نام التفاصیل مشغول شد. در سال ۱۳۲۲ ، فریدون توللی با هم فکری و همکاری دوستانی از قبیل دکتر مهدی حمیدی شیرازی، رسول پرویزی، مهدی پرهام و محمد باهری، تشکیلاتی موسوم به "جمعیت آزادگان فارس" را بنا نهادند. این تشکیلات، پس از شروع فعالیت های حزب توده در شیراز، منحل شد و تمام اعضای آن به استثنای حمیدی شیرازی، به حزب توده پیوستند. توللی پس از مدتي تلاش و كوشش دريافت كه عرصه سياست با طبع لطيف و شاعرانة او سازگار نيست ، به همين خاطر عرصه سياست را ترک کرد و به کار شعر و ادبيات پرداخت. فريدون توللي به سائقه ذوق و قريحه فطري ، ساليان دراز در گروه هاي مامور كاوش هاي علمي باستان شناسي شوش و پاسارگاد و امور هنري تخت جمشيد و فسا و داراب شركت داشت و مدارج اداري را از عضويت و رياست تا مديركلي باستان شناسي استان فارس پيمود و از سال ١٣٤٥ براي آنكه بتواند بيشتر به شعر و ادب بپردازد ، فقط به مشاورت امور ايران شناسي دانشگاه شيراز كه مطابق و متناسب با ذوق و سوابق تحصيلي و تجربي او بود بسنده كرد. فریدون توللی پس از سال ‌ها ابتلا به بیماری قلبی، متاسفانه روز ۹ خرداد ۱۳۶۴ در سن ۶۶ سالگی در تهران درگذشت. پیکر فریدون توللی را به شیراز منتقل کردند و در محوطۀ آرامگاه حافظ درون مقبرۀ خانوادگی به خاک سپردند.
★ فریدون مُشیری

(زادهٔ ۳۰ شهریور ۱۳۰۵ در تهران – درگذشتهٔ ۳ آبان ۱۳۷۹در تهران) شاعر معاصر ایرانی بود. وی سال های اول و دوم تحصیلات ابتدایی را در تهران انجام داد و سپس به علت مأموریت اداری پدرش به مشهد رفت و بعد از چند سال دوباره به تهران بازگشت و سه سال اول دبیرستان را در دارالفنون گذراند و آنگاه به دبیرستان ادیب رفت. به گفتهٔ خودش: «از استخدام در ادارات و زندگی کارمندی پرهیز داشتم ولی در سن ۱۸ سالگی در وزارت پست و تلگراف مشغول به کار شدم و این کار ۳۳ سال ادامه یافت». فریدون مشیری روزها به کار می‌پرداخت و شب ها به تحصیل ادامه می‌داد. از همان زمان به مطبوعات روی آورد و در روزنامه‌ها و مجلات کارهایی از قبیل خبرنگاری و نویسندگی را به عهده گرفت. بعدها در رشته ادبیات فارسی دانشگاه تهران به تحصیل ادامه داد. اما کار اداری از یک سو و کارهای مطبوعاتی از سوی دیگر، در ادامهٔ تحصیلش مشکلاتی ایجاد می‌کرد. سرانجام تحصیل را رها کرد اما کار در مطبوعات را ادامه داد. از سال ۱۳۳۲ تا ۱۳۵۱ مسئول صفحه شعر و ادب مجله روشنفکر بود. این صفحات به تم ام زمینه‌های ادبی و فرهنگی از جمله نقد کتاب، فیلم، تئاتر، نقاشی و شعر می‌پرداخت. مشیری در سال های پس از آن نیز تنظیم صفحه شعر و ادبی مجله سپید و سیاه را برعهده داشت. در همان سال‌ها با مجلهٔ سخن به سردبیری دکتر پرویز ناتل خانلری همکاری داشت. وی در سال ۱۳۵۰ به شرکت مخابرات ایران انتقال یافت و در سال ۱۳۵۷ از خدمت دولتی بازنشسته شد. مشیری توجه خاصی به موسیقی ایرانی داشت و در پی همین دلبستگی طی سالهای ۱۳۵۰ تا ۱۳۵۷ عضویت شورای موسیقی و شعر رادیو را پذیرفت، و در کنار هوشنگ ابتهاج، سیمین بهبهانی و عماد خراسانی سهمی بسزا در پیوند دادن شعر با موسیقی، و غنی ساختن برنامه گلهای تازه در رادیو ایران در آن سال ها داشت. فریدون مشیری در سال ۱۳۷۷ به آلمان و آمریکا سفر کرد و مراسم شعرخوانی او در شهرهای کلن، لیمبورگ و فرانکفورت و همچنین در ۲۴ ایالت آمریکا از جمله در دانشگاه‌ های برکلی و نیوجرسی به‌طور بی‌سابقه‌ای مورد توجه دوستداران ادبیات ایران قرار گرفت. در سال ۱۳۷۸ طی سفری به سوئد در مراسم شعر خوانی در چندین شهر از جمله استکهلم و مالمو و گوتبرگ شرکت کرد. فريدون مشیری سال ‌ها از بیماری رنج می‌برد و متاسفانه در بامداد روز جمعه ۳ آبان‌ماه ۱۳۷۹ خورشیدی در ۷۴سالگی در تهران درگذشت.
★ فریدون تفضلی

متولد ۱۳۱۹، یکی از اقتصاد دانان برجسته ی ایران بود. او از سال ۱۳۴۹ به‌طور تمام وقت و رسمی تدریس در دانشگاه ملی (بهشتی) را آغاز کرد و در سال ۱۳۵۶ به رتبه استادی رسید. وی مدرک کارشناسی اقتصاد خود را از دانشگاه ایالتی کالیفرنیا و مدارک کارشناسی ارشد و دکترا در همین رشته را از دانشگاه کالیفرنیای جنوبی آمریکا اخذ کرد. عنوان رساله اش «سهم علمی اسکار لانگه در تئوری سوسیالیسم و کاربردهای آن در یوگسلاوی و چک‌اسلواکی» بود که با درجه ممتاز مورد پذیرش قرار گرفت. تفضلی پیش از پذیرفته شدن در مقاطع تحصیلات تکمیلی یک سال به عنوان کارشناس اقتصادی برای شرکت آر جی رینولدز در لس آنجلس کار کرد و در دوره دکتری به عنوان دستیار تدریس مشغول به کار شد. او پس از ۳۷ سال تدریس در تمام مقاطع تحصیلی رشته اقتصاد در  ۱۳۸۶/۴/۱۵ بازنشسته شد و در ۲۳ بهمن ۱۳۹۶ درگذشت. فریدون تفضلی مؤلف و مترجم ده‌ها اثر در علم اقتصاد بود و دو کتاب تاریخ عقاید اقتصادی و اقتصاد کلان او جزو کتاب‌های کلاسیک درسی مرجع در رشتهٔ اقتصاد به زبان فارسی محسوب می‌شود. یکی از بهترین آثار ترجمه ای او نیز کتاب راز سرمایه است.
★ فریدون جنیدی

(زادهٔ ۲۰ فروردین ۱۳۱۸ در روستای معدن، شهرستان نیشابور) نویسنده و مدرس دانشگاه، اسطوره شناس و از پژوهندگان فرهنگ و زبان‌های باستانی است. زمینه تخصصی فعالیت او شاهنامه ‌پژوهی است. فریدون جنیدی  در سال ۱۳۵۸، بنیاد نیشابور را بنیان نهاد و اکنون مدیر بنیاد نیشابور است. همچنین بنا به گزارش خبرگزاری مهر، او سال‌ها استاد مدعو دانشگاه‌های صنعتی شریف، تهران و کرمان بوده و به آموزش زبان‌های باستانی و شاهنامه می‌ پرداخته‌ است. وی اکنون نیز به صورت آزاد و رایگان به آموزش زبان‌های پهلوی و اوستایی پرداخته‌ و به برگزاری انجمن‌های شاهنامه‌خوانی در بنیاد نیشابور مشغول است

در عرصه ی هنر

★ فریدون فرخزاد (۱۵ مهر ۱۳۱۷ خورشیدی در تهران − ۱۶ مرداد ۱۳۷۱ در بُن آلمان) شومن، شاعر، برنامه‌ساز رادیو و تلویزیون، خواننده، مجری تلویزیونی و رادیویی، ترانه‌سرا، آهنگساز، بازیگر و فعال سیاسی بود که در بُن آلمان به قتل رسید. از فریدون فرخزاد به‌عنوانِ «نامی‌ترین شومَن ایران» یاد می‌شود. وی برادرِ فروغ فرخزاد شاعره معاصر ایران (زادهٔ ۸ دی ۱۳۱۳، تهران — درگذشتهٔ ۲۴ بهمن ۱۳۴۵، تهران) بود.
بنا بر نوشته ی محمود خوشنام: "فریدون فرخزاد که در سال ۱۳۱۷ در تفرش زاده شده بود، در سال ۱۳۳۷ برای ادامه تحصیل رهسپار آلمان شد و در رشته علوم سیاسی دانشگاه مونیخ ثبت نام کرد. زبان آلمانی را که فراگرفت پیش از آن که به درس و مدرسه اش بیندیشد، گرفتار وسوسه شاعری شد. پیش از آن در ایران، تمرین هائی در شعر کرده بود ولی با آشنائی با شعر و شاعران آلمانی، رغبت بیشتری به آن پیدا کرد، به ویژه که پیش از او سیروس آتابای با شعرهای آلمانی اش توجه محافل ادبی را به سوی خود کشانده بود. آشنائی و ازدواج با دختری که او نیز فارغ التحصیل زبان و ادبیات آلمانی بود، کار را یکسره کرد و فریدون نخستین مجموعه شعری خود را با عنوانِ "فصلی دیگر" با مقدمه ای از "بوبروفسکی" شاعر- ناقد آلمانی انتشار داد. بوبروفسکی با اشاره به فریدون و سیروس آتابای نوشته بود که: این شاعران ایرانی به ما نشان داده اند که در دنیای مملو از وحشت جنگ، هنوز می توان زیست!...".
برخی بر این باورند که فریدون فرخزاد با خواندن ترانه ی "شب بود بیابان بود" که قبلا توسط پوران شاپوری اجرا شده بود معروف ومشهور شد. بخش کوتاهی از آن ترانه چنبن است: "شب بود بیابان بود زمستان بود/ بوران بود سرمای فراوان بود/ یارم در آغوشم هراسان بود/ از سردی افسرده و بی‌جان بود...".
همچنین نگاه کنید به
فریدون فرخزاد به روایت روشنفکران هم‌عصرش (منصور کوشان، اسماعیل خویی، سیمین بهبهانی و جلال سرفراز)
★ فریدون فروغی

(زاده ۱۳ بهمن ۱۳۲۹ − درگذشته ۱۳ مهر ۱۳۸۰) آهنگساز، نوازنده و خواننده ایرانی بود. فریدون فروغی در سال ۱۳۲۹ در محلهٔ سلسبیل تهران متولد شد. پدرش فتح‌الله فروغی کارمند ادارهٔ دخانیات بود و در تنهایی خود به سرودن شعر و نواختن تار می‌پرداخت. خانوادهٔ او از ملاکان بزرگ نراق بودند. او تنها پسر خانواده بود و سه خواهر به نام‌های پروانه، عفت و فروغ داشت. در سال ۱۳۳۵ و در شش‌سالگی، تحصیل را آغاز کرد و عاقبت در سال ۱۳۴۷ مدرک دیپلم علوم طبیعی را گرفت و پس از آن دیگر تحصیل را رها کرد. وی موسیقی را بدون داشتن استاد و با توجه به علاقه‌ای که به موسیقی راک و به‌خصوص آثار ری چارلز داشت، با تمرین ‌آموخت.... وی در روز جمعه، سیزدهم مهر ماه ۱۳۸۰ در منزلش در تهران‌ پارس به دلیل سکته قلبی در سن ۵۰ سالگی درگذشت. او را در روستای قورقورک بوئین زهرا قزوین در کنار برکه‌ای کوچک، در سایهٔ کوهی بزرگ و در آرامشی که سالها انتظارش را می‌کشید به خاک سپردند. شهیار قنبری (خواننده، ترانه ساز، آهنگساز و دوست قدیمی فریدون فروغی) در مورد مرگ او گفت: "فریدون فروغی برای دومین بار می‌میرد. نخستین بار وقتی مرد که نتوانست بخواند و دومین بار وقتی مرد که می‌خواست بخواند". فریدون فروغی ترانه های بسیاری  را در دوران کوتاه زندگی خود اجرا کرد. برخی معتقدند که ترانه ی "دو تا چشم سیاه داری" احتمالا یکی از بهترین اجراهای اوست.

تهیه و تدوین:
دکتر منوچهر سعادت نوری
*
یاداوری: در مجموعه ی "فریدون ها" نام فریدون هویدا (زادهٔ ۳۰ شهریور ۱۳۰۳ برابر با ۲۱ سپتامبر ۱۹۲۴ در دمشق - درگذشتهٔ ۱۲ آبان ۱۳۸۵ برابر با ۳ نوامبر ۲۰۰۶ در نیویورک، نویسنده و نقاش، سیاست‌مدار و از ۱۳۴۹ تا انقلاب ۵۷ سفیر و نمایندهٔ دائم ایران در سازمان ملل متحد) و همچنین نام فریدون فرح ‌اندوز (زادهٔ ۹ اسفند ۱۳۲۵ در تهران، صداپیشه و برنامه ‌ساز تلویزیون) را نباید فراموش کرد.
*
منابع و مآخذ
فریدون شخصیت اساطیری ایران: تارنمای ویکی پدیا/ قصیده ی تازه ی دماوند: تارنمای گلچینی از سروده ها/ فریدون جم: تارنمای ویکی پدیا/ فریدون آدمیت: تارنمای ویکی پدیا/ حسن فریدون روحانی: تارنمای ویکی پدیا/ فريدون توللي: تارنمای گزیده ای از نوشتارها/ فریدون مشیری: تارنمای ویکی پدیا/ فریدون تفضلی: تارنمای ویکی پدیا/ فریدون جنیدی: تارنمای ویکی پدیا/ فریدون فرخزاد: تارنمای ویکی پدیا/ یادی از فریدون فرخزاد (نوشته ی محمود خوشنام): تارنمای بی بی سی/  ترانه ی "شب بود بیابان بود زمستان بود": مجموعه ی یک آوا و بسا صدا/ فریدون فروغی: تارنمای ویکی پدیا/ یادی از ترانه ی "دوتا چشم سیاه داری" و اجرا کنندگان آن: تارنمای گزیده ای از نوشتارها/ متن ترانه ی "دو تا چشم سیاه داری": تارنمای ایران سانگ  

*
همچنین نگاه کنید به
ده (۱۰) "نصرت الله" در عرصه ی سیاست و دانش و هنر ایران
ده (۱۰) " ملکی" در عرصه ی سیاست و دانش و هنر ایران
ده (۱۰) " جهانشاه" در عرصه ی سیاست و دانش و هنر ایران
ده (۱۰) " احمد " در عرصه ی سیاست و دانش و هنر ایران
*
گزیده ای از نوشتارها
http://msnselectedarticles.blogspot.ca/2018/02/blog-post_24.html
بخش های پیشین مجموعه ی یادداشت ها و نوشتارها و نامه ها
=======