۱۳۹۸ اردیبهشت ۱۵, یکشنبه

نگاهی به "مَجارستان" و روابط تاريخي آن با "ایران"


تندیسی از آرپاد، بنیان‌گذار دودمان پادشاهی مجارها
برخی از ویژگی های جغرافیایی و فرهنگی مَجارستان
مَجارستان یا هنگری (فارسی دری) کشوری در اروپای مرکزی است و با مساحت ۹۳٬۰۳۰ کیلومتر مربع در حوضهٔ پانونی قرار دارد. مجارستان از شمال با اسلواکی، از شمال‌شرقی با اوکراین، از شرق و جنوب شرق با رومانی، از جنوب با صربستان و کرواسی، از جنوب غرب با اسلوونی و در غرب با اتریش هم‌مرز است. با جمعیتی حدود ۱۰٬۰۰۰٬۰۰۰ نفر، مجارستان جزء کشورهای متوسط اتحادیهٔ اروپاست. پایتخت و پرجمعیت‌ترین شهر این کشور بوداپست است و پس از آن به ترتیب شهرهای دبرتسن، سگد، میشکولتس، پچ و دْیور بزرگترین شهرهای مَجارستان محسوب می‌شوند. مجارستان با تاریخ و فرهنگ غنی آن شناخته می‌شود و مشارکت های گسترده‌ای در حوزه‌های هنر، موسیقی، ادبیات، علوم، تکنولوژی و ورزش داشته‌ است. بر اساس آمار سازمان جهانی گردشگری، مجارستان یازدهمین کشور محبوب اروپاست و در سال ۲۰۱۷ تعداد گردشگرانی که از آنجا دیدن کردند ۱۵٬۷۸۵٬۰۰۰ نفر، گزارش شده‌ است. از جاذبه‌ های گردشگری فراوان آن می‌توان به هِویز بزرگترین چشمه آب‌گرم جهان، بالاتون بزرگترین دریاچه اروپای مرکزی و پارک ملی هورتوبادْی بزرگترین مرتع اروپا (ثبت شده در فهرست میراث جهانی یونسکو) نام برد
وجه تسمیه ی واژه ی مجارستان
در زبان فارسی واژه ی مجارستان از قوم "مجار" ریشه می گیرد. بر پایه ی لغت نامه ی دهخدا: تاریخ مهاجرت قوم مجار به جلگه ی دانوب دقیقاً معلوم نیست. قوم مجار به ‌صورت قبایلی به ‌تدریج از آسیا و نواحی غربی سیبری به این سرزمین آمده و پس از زد و خورد های فراوان با دیگر قبایل برای تصاحب اراضی پربرکت سرانجام در جلگه ی دانوب بین نژادهای ژرمن و اسلاو حائل و مستقر گردیدند. تاریخ این  استقرار را حدود سال ۸۹۶ میلادی می ‌دانند، یعنی زمانی‌‌که قبایل مجار به رهبری آرناپه (آرپاد) ساکن حوزه ی کارپات (سرزمینی که از لحاظ آب و مراتع غنی بوده است) را تماماً تصرف کردند و امروز به ‌نام «مجارستان» و «ترانسیلوانی» خوانده می‌شود. بنا بر گزارش تارنمای ویکی‌پدیا: سرزمین ترانسیلوانی تا پیش از جنگ جهانی اول جزئی از امپراتوری اتریش - مجارستان بوده‌ است اما پس از فرو پاشی این امپراتوری به عنوان بخشی از خاک کشور رومانی محسوب می‌شود
رابطه ی زبان مجارها با زبان‌ های هند و ایرانی
زبان رسمی مجارها از زبان‌ های فینو اوگری، پر گویش ترین زبان‌ ها در بین زبان‌ های اورالی است. بسیاری از زبان‌ شناسان زبان‌هایی چون مجاری، فنلاندی، استونیایی و شماری دیگر را در این دسته جای‌ می‌دهند. در باز سازی زبان فینو اوگری وام واژه ‌های بسیاری از زبان‌ های هند و ایرانی به چشم می ‌خورد. پیشینه ی درون شد این واژگان شاید به زمان زیست قوم‌ های ایرانی سکاها و سرمتی‌ ها در استپ ‌های اوراسیا بازگردد
ریشه ی ایرانی مجارها
چنانکه اشاره شد مجارها به ‌صورت قبایلی از آسیا و نواحی غربی سیبری به سرزمین مجارستان آمده اند. بنا بر گزارش تارنمای ایرنا در تاریخ ۲۶ آبان ۱۳۹۷ خورشیدی خانم «اورشایا پاچای تماشیچ» معاون اول وزیر فرهنگ مجارستان نیز در دیدار با سید عباس صالحی وزیر فرهنگ ایران در همایش بین المللی فرهنگی سن پترزبورگ اعلام کرد: ما بر این باوریم که نیاکان ما نه فقط از روسیه و نواحی غربی سیبری بلکه از ایران به مجارستان امروز آمده اند و مجارها ریشه ی ایرانی دارند
روابط تاریخی ایران و مجارستان در دوران صفوی و قاجار
دودمان هابسبورگ، یکی از مهم‌ترین دودمان های پادشاهی در اروپا بود. این دودمان که خاستگاه‌ آن به سوئیس و کانتون آرگاو بازمی‌گردد، حکمرانی را، نخست در اتریش آغاز کرد که شش سده به طول انجامید. سپس، یک رشته از ازدواج ‌ها مجارستان را نیز به قلمرو آنان افزود و کشور "اتریش - مجارستان" پدید آمد. نخستین رابطه ی دیپلماتیک دو کشور "ایران"  و "اتریش - مجارستان"، به سندی که از جانب شاه طهماسب اول صفوی در سال ۱۵۵۲ میلادی به دودمان هابسبورگ ارسال شده، باز می‌گردد. بعد از تأسیس فرهنگستان خاورشناسی در کشور "اتریش - مجارستان"، برخی از فارغ‌ التحصیلان این مرکز، با سفر به خاورمیانه و ایران، اقدام به نشر ادبیات و شعر ایران در مجامع ادبی اروپا نمودند. از جمله این افراد می‌توان به "جوزف ون هامر پورگشتال" اشاره کرد. وی نخستین فردی بود که دیوان حافظ را به زبان آلمانی ترجمه کرد که این ترجمه، بعد ها مورد الهام گوته قرار گرفت. روابط دوجانبهٔ دو کشور "ایران"  و "اتریش - مجارستان"، در زمان قاجار توسط عباس میرزا ادامه یافت. وی که به دنبال تجهیز قوای ایران در مقابل ارتش روسیه بود، نامه ‌ای به "کلمنس ونتسل فون مترنیخ" ارسال کرد و درخواست خرید برخی از سلاح ها‌ را کرد که احتمالاً توسط فون مترنیخ رد شد. روابط دو کشور به بهانه ی تأسیس دارالفنون، وارد مرحله جدیدی شد. دعوت امیرکبیر از اساتید دانشگاهی کشور "اتریش - مجارستان" در رشته‌ های معدن و پزشکی برای عزیمت به ایران و تدریس در دارالفنون، موجب نزدیکی بیشتر دو کشور به یکدیگر شد. از آنجا که معلمان روسی، فرانسوی و انگلیسی اعزام‌ شده در گذشته، نتوانسته بودند که انتظارات امیرکبیر را برآورده کنند و به جای آموزش دروس تخصصی، بی شتر سعی در انتشار افکار و عقاید سیاسی دولت ‌های متبوع خود را داشتند. در نهایت، ۹ مربی از کشور "اتریش - مجارستان" به ایران آمد که ۷ نفر از آن‌ها مورد تأیید قرار گرفتند و مشغول به کار شدند. اما از آنجا که پیش از ورود این نفرات، امیرکبیر به قتل رسید، در زمان شروع فعالیت آنان، هیچ کس حامی آن‌ها در ایران نبود که در مقابل کارشکنی‌های روسیه و انگلیس، از آن‌ها حمایت کند. در نهایت، با فوت و استعفای برخی از آن‌ها، این پروژه با موفقیت ناچیزی پایان یافت. در سال‌های بعد، در خلال دو سفر ناصرالدین‌شاه به "اتریش - مجارستان" و دیدار با مقامات این کشور و بازدید از قشون آنجا، چند قرار داد دوجانبه منعقد شد که مهمترین دستاورد آن‌ها، تبدیل چاپارخانه‌ های کشور به یک اداره ی پست منسجم و تشکیل پلیس تهران، احداث تلفن خانه از کاخ شاه به مرکز شهر و جذب چند مربی و تکنسین ماهر برای دارالفنون و کارگاه ‌های صنعتی بود. بعد از این اقدام موفقیت‌آمیز بود که اتریش در ۱۸۷۲ میلادی (۱۲۵۱ خورشیدی)، اقدام به تأسیس نمایندگی خود در تهران نمود (کنت دوبسکی، نخستین سفیر اتریش - مجارستان در ایران بود) اقدامی که ۶ سال بعد، با تأسیس نمایندگی ایران در وین (نریمان ‌خان قوام السلطنه نخستین سفیر ایران در اتریش - مجارستان بود) پاسخ داده شد
روابط فرهنگی و تاریخی ایران و مجارستان
بنا بر گزارش تارنمای سفارت ايران در بوداپست: مردم مجارستان  و ایران با توجه به ریشه های تاریخی ناشی از مهاجرت مردمی از فلات مرکزی ایران به منطقه مجارستان، از احساس دوستی و خویشاوندی برخوردار بوده و علیرغم فاصله فیزیکی، به فرهنگ و هنر مشترک دو کشور علاقه مند می باشند.  اشتراکات فرهنگی و تاریخی باعث شده مناسبات فرهنگی مجارستان با ایران قدمت و تنوع قابل توجه ای داشته باشد. تعامل علمی و دانشگاهی در مناسبات دوجانبه نقش تاثیرگذاری دارد. بر اساس آمار، بیش از هزار و پانصد دانشجوی ایرانی در دانشگاه های مجارستان مشغول به تحصیل می باشند. حضور دانشجویان و تمایل آنها به تحصیل در دانشگاه های مجارستان، نزدیکی فرهنگی و ارتباط مردم با مردم را تقویت نموده است. سالانه جمع کثیری از ایرانیان بخاطر حضور فرزندان خود در مجارستان، به این کشور سفر نموده و از نزدیک با فرهنگ و سنن مردم این کشور آشنا می شوند. موسیقی سنتی ایران، اشعار شاعران ایران، زبان فارسی و صنایع دستی نیز در مجارستان از اقبال عمومی برخوردار بوده و اتباع این کشور علاقه وافری به آشنایی با مولفه ها و میراث فرهنگی ایران نشان می دهند. از دیگر موارد همکاریهای فرهنگی می توان به موارد زیر اشاره نمود
خواهرخواندگی بین شهرهای ایران و مجارستان: تاکنون خواهر خواندگی میان تهران و بوداپست، یزد و یاسبیرین و شیراز و پچ به امضاء رسیده است که همکاری میان این شهرها در حوزه های مختلف آموزشی، تجاری، فرهنگی و علمی ادامه دارد. سفر شهردار بوداپست به ایران و سفر شهردار تهران به بوداپست سبب تقویت همکاریهای بین دو شهرگردید
بدنبال نصب نماد شهر یاسبرین در یزد در سال ۱۳۹۱، نماد شهر یزد (بادگیر) نیز که توسط شهرداری این شهر ساخته شده بود، طی مراسمی با حضور شهردار یزد و هیأت همراه در شهر یاسبرین در شهریورماه ۱۳۹۳ نصب و رونمایی شد. استاندار و شهردار یزد در راس یک هیات اقتصادی و فرهنگی طی سفر به مجارستان در ملاقات با مقامات مجاری حوزه های همکاری های استانی را بررسی  نمودند. شهردار شهر پچ مجارستان نیز از شهردار شیراز جهت سفر به مجارستان دعوت بعمل آورده و این سفر در اردبیهشت ۹۵ انجام و قرارداد خواهر خواندگی بین دو شهر به امضاء رسید.
همکاریهای ورزشی: تیم های مختلف ورزشی ایران و مجارستان ارتباط گسترده ای داشته و در سال های گذشته مسابقات تدارکاتی، دوستانه و منطقه ای برگزار شده است. مجارستان در حوزه ی ورزش های آبی و همچنین فوتبال و بسکتبال دارای جایگاه جهانی می باشد و تیم های ایرانی بخاطر جایگاه جهانی از جمله در زمینه کشتی،  والیبال و ورزش های باستانی مورد توجه مجارها هستند
روابط اقتصادی تاریخی ایران و مجارستان 
در سال ۱۹۵۲ برای اولین بار بعد از جنگ جهانی دوم یک موافقت‌نامه بازرگانی بین ایران و مجارستان منعقد گردید که اساس و پایه مبادلات بین دو کشور در سال‌های بعد قرار گرفت. از آن تاریخ تا ۱۹۶۶ به‌طور کلی حجم مبادلات بین دو کشور چندان زیاد نبود و جمعاً از ۵/۱۱ میلیون دلار تجاوز نکرد. در مه ۱۹۶۶ یک موافقت‌نامه بازرگانی و پرداخت برای مدت سه سال بین دو کشور منعقد گردید که به‌موجب آن حجم مبادلات بازرگانی بین طرفین برای سال اول ۲۶ میلیون دلار و برای سال دوم ۲/۲۹ میلیون دلار و برای سال سوم ۳۳ میلیون پیش ‌بینی شد. برطبق این موافقت‌نامه کالای صادراتی ایران به مجارستان عبارت بودند از: خشکبار، دانه‌های روغنی، چای، توتون و فراورده‌های آن، پنبه، روغن نباتی، ماهی و کنسرو و پوست و روده و پشم و ابریشم طبیعی و فرش و پارچه‌های ابریشمی، منسوجات جوراب و زیرپوش و منسوجات نخی و نخ پنبه و سنگ‌های معدنی و سنگ‌های قیمتی مانند فیروزه، محصولات شیمیایی و فراورده‌های نفتی و گوگرد که قریب چهل رقم کالای صادراتی بود ولی عملاً صادرات از هشت قلم کالا تجاوز نکرد. در مه ۱۹۶۵ یک موافقت‌نامه همکاری اقتصادی و فنی بین دو کشور در تهران به امضاء رسید که بر اساس آن دولت مجارستان موافقت نمود اعتباری به میزان ده میلیون دلار با بهره ۵/۲٪ جهت تحویل ماشین‌آلات و تجهیزات و انجام خدمات فنی در اختیار دولت ایران قرار دهد؛ ولی به‌علت اینکه شرایط این موافقت‌نامه با موافقت‌نامه‌های مشابه که ایران با دیگر کشورها منعقد نموده و تا حدی متفاوت بود، از تمام اعتبار مذکور استفاده نشد. در آوریل ۱۹۶۸ یک موافقت‌نامه دیگر همکاری اقتصادی و فنی بین ایران و مجارستان به امضاء رسید که به‌موجب آن دولت مجارستان اعتباری به میزان چهل‌میلیون دلار با بهره ۵/۲٪ در اختیار دولت شاهنشاهی برای انجام پروژه‌های صنعتی و خرید ماشین‌آلات و تجهیزات و خدمات قرارداد و موافقت نمود که ایران در مقابل به همان میزان نفت خام شرکت ملی نفت ایران به مجارستان صادر نماید. با توجه به اینکه مبادلات بازرگانی بین دو کشور با وجود امکانات فراوان برای بسط و توسعه به میزان پیش‌بینی شده در موافقت‌نامه بازرگانی مورخ مه ۱۹۶۶ نرسیده بود لذا کمیسیون مختلط مرکب از نمایندگان دو دولت ایران و مجارستان در ژانویه ۱۹۶۹ در تهران تشکیل گردید و نتایج حاصله از اجرای موافقت‌نامه بازرگانی و پرداخت را مورد بررسی قرار دادند و چون مدت اعتبار در ژوئن ۱۹۶۹ به پایان می‌رسید لذا هیئت‌های نمایندگی دو کشور پیش‌نویس موافقت‌نامه‌های وزرای اقتصادی ایران و مجارستان آن را در بوداپست امضاء نمودند. برطبق آن قرار شد ایران در سال اول معادل یک‌میلیون دلار اتومبیل سواری - اتوبوس، ۲۰۰ هزار دلار کفش - ۶۰۰ هزار دلار یخچال - چراغ گاز و آبگرمکن و ۳۵۰ هزار دلار فرش - یک‌صد هزار دلار صابون و پودر رختشویی - یک‌صد هزار دلار جوراب و پیراهن و زیرپیراهن، ۲۰۰ هزار دلار تریکو و پتو - ۵۵۰ هزار دلار دخانیات - ۲۳۰ هزار دلار روغن نباتی و دانه‌های روغنی - ۳۰۰ هزار دلار محصولات نخی به مجارستان بفرستد. در امضای موافقت‌نامه فوق طرفین توافق کردند که اجرای اصل کاملةالوداد را در مورد یکدیگر رعایت نمایند. روابط اقتصادی ایران و مجارستان در سال ۱۹۷۰ وارد مرحله تازه‌ای شد. در اردیبهشت این سال در تهران مذاکرات مفصلی بین هیئت‌های نمایندگی دو کشور صورت گرفت و قرار شد که کالاهای صنعتی ایران در فهرست کالاهای قابل صدور به مجارستان قرار گیرد. در مهرماه ۱۳۵۰ یک هیئت بازاریابی و بازرگانی مرکب از وزیران صنایع و کارشناسان اقتصادی ایران به اروپا از جمله مجارستان مسافرت نمودند و سرانجام در آذرماه همان سال هیئت اقتصادی و بازرگانی مجار به‌مدت یک هفته به ایران آمد و پیمان‌هایی به‌منظور خرید کالاهای گوناگون از قبیل کفش و جوراب و تریکو و کشمش و پنبه به امضاء رسید. از سال ۱۳۴۹ ایجاد یک کارخانه تولید قند از خرما در خرمشهر با همکاری فنی کارشناسان مجارستان آغاز به کار کرد و در سال ۵۰ به مرحله بهره‌برداری رسید. در مهر ۵۱ وزیر بازرگانی خارجی مجارستان در رأس یک هیئت شش نفری از مقامات اقتصادی و بازرگانی آن کشور برای شرکت در دومی اجلاس مشترک وزیران اقتصادی ایران و مجارستان به تهران آمد و طی مذاکراتی توافق شد که دولت مجار میزان خریدهای خود را از ایران افزایش و متنوع سازد. در همین سال مذاکرات دیگری برای تأمین دومین واحد تولیدی تحقیق شده خرما صورت گرفت و ایجاد یک واحد عظیم کشت و صنعت در دشت مغان در دستور همکاری‌های اقتصادی و فنی دو کشور قرار گرفت.
همکاری های تاریخی ایران و مجارستان برای اجرای طرح های مشترک هسته ای
در فروردين ۱۳۹۶ ایران و مجارستان موافقت کردند تا همکاری برای یک پروژه نیروگاه هسته ای کوچک را توسعه دهند. دو کشور یک رآکتور کوچک را برای اهداف آموزشی و علمی خواهند ساخت. تفاهم نامه همکاری هسته ای ایران و مجارستان به امضای رئیس سازمان انرژی اتمی و معاون نخست وزیر مجارستان رسید. محور همکاری هسته ای دو کشور طبق این تفاهم نامه، همکاری در طراحی نیروگاه های کوچک هسته ای است. بانک های مجارستان ۸۵ میلیون یورو اعتبار برای اجرای طرح های مشترک هسته ای در ایران اختصاص می دهند
برخی از گزارشات ویدیویی درباره ی مجارستان
اطلاعاتی در باره ی شهر بوداپست  پایتخت مجارستان
https://www.youtube.com/watch?v=KXSmiV9HcW0
نمونه ای از موسیقی فولکلور (موسیقی بومی) مجارستان
https://www.youtube.com/watch?v=kQ9h9UEeyUI
برنامه ای از یک نوازنده ی فلوت در مجارستان
https://www.youtube.com/watch?v=6_fn7w1IOik
تهیه و تدوین
دکتر منوچهر سعادت نوری
*
منابع و مآخذ
برخی از ویژگی های مَجارستان: تارنمای ویکی‌پدیا/ پارک ملی هورتوبادْی: تارنمای گزیده ای از نوشتارها/ قوم "مجار" در لغت نامه ی دهخدا: تارنمای پارسی ویکی/ ترانسیلوانی: تارنمای ویکی‌پدیا/ زبان‌ های فینواوگری: تارنمای ویکی‌پدیا/ ریشه ی ایرانی مجارها: تارنمای ایرنا/ دودمان هابسبورگ: تارنمای ویکی‌پدیا/ روابط "اتریش - مجارستان" و ایران: تارنمای ویکی‌پدیا/ روابط فرهنگی و تاریخی ایران و مجارستان: تارنمای سفارت ايران در بوداپست/  مناسبات بازرگانی ایران و مجارستان: تارنمای ویکی‌پدیا/ همکاری های تاریخی ایران و مجارستان برای اجرای طرح های مشترک هسته ای: تارنماهای خبرگزاری تسنیم و خبرگزاری مهر/ برخی از گزارشات ویدیویی درباره ی مجارستان: تارنمای یوتیوب
همچنین نگاه کنید به
=====================