پیشینه ی تاریخی ایلام
ایلام (به فارسی باستان: اووْجه، هووجه)، نام یک تمدن است که بخش بزرگی از جنوب غربی فلات ایران را در ۲۷۰۰ پیش از میلاد در بر می گرفت ولی در دورهٔ هخامنشی، به منطقه ی جغرافیایی شوش تقلیل یافت. ایلامیان کشورشان را «هَلتَمتی» به معنی «سرزمین خدا» می خواندند، اکدیان آن را «اِلامتو» می گفتند و سومریان آن را کشور «بالا و مرتفع» می خواندند. در ۲۷۰۰ پیش از میلاد، نخستین پادشاهی ایلام در شوش در جنوب غربی ایران تشکیل شد. سفالینه های نقاشی شده متعلق به حدود ۳۵۰۰ پیش از میلاد در شوش، بیانگر دوره‌ای پیشرفته از طرح های هندسی، ایجاد سبک خاص از انسان و شکل هایی از جانوران در آن ها می باشد. حدود ۲۷۰۰ پیش از میلاد، پادشاهی ایلام به پایتختی شوش تشکیل گردید. همچنین حدود ۲۰۹۴ تا ۲۰۴۷ پیش از میلاد، ایلام توسط "شولگی" پادشاه دوم سلسله ی "سوم اور" تسخیر گردید و بعداً در سال ۲۰۰۴ پیش از میلاد سلسله ی سوم اور توسط ایلام واژگون شد. در سال ۶۳۹ پیش از میلاد، آشور بانیپال شاه آشور، ایلام را شکست داد و شوش را غارت کرد. پس از این جنگ، ایلام هرگز به عنوان یک قدرت مستقل ظاهر نگردید. ایلامیان از آغاز "دوره ی پیش ایلامی" تا پایان "دوره ی ایلام نو"، حدود ۲۶۶۱ سال در جنوب غربی ایران زندگی و حکومت کردند
*
در یکی از بخش های پیشین همین مجموعه ضمن اشاره به پیشینه ی مردمان کُرد یادآور گردید: "کُردها قومی ایرانی و آریایی می باشند که در ایران غربی و ترکیه و عراق سکونت دارند... از اسناد بسیار قدیمی که حاوی ذکر طوایف ناحیه ٔ زاگرس است آثار سارگن پادشاه مقتدر آگاد را باید شمرد. این پادشاه از ٢۵٣٠ تا ٢٤٧۵ پیش از میلاد، بر آگاد (جنوب بین النهرین) سلطنت کرد و به جنگ اهالی زاگرس رفت ، نواحی کازالو در مشرق دجله و بدره فعلی را فتح کرد و این فتح راه او را بسوی ایلام و لرستان و کردستان گشود... از اواخر هزاره ٔ دوم پیش از میلاد، تعداد مهاجرین مادی و پارسی رو به افزایش نهاد و در قرن هفتم پیش از میلاد، همه ٔ قلعه ها و دیه های این ناحیه به دست این اقوام مهاجر افتاد و زاگرس آریائی نشین شد".
سرزمین ایلام پیش از اسلام
سرزمین ایلام، بنا به اسناد تاریخی فراوان، بخشی از کشور ایلام باستان بوده که در ۶۴۰ سال پیش از میلاد به دست آشور بانی پال تصرف شد. در کتیبه‌های بابلی، ایلام را «آلامتو" یا "آلام"خوانده‌اند؛ که به قولی به معنای کوهستان یا "کشور طلوع خورشید» است. بر طبق جدیدترین نظریه از دکتر والتر هینتس، استان ایلام کنونی یکی از مهم‌ترین بخش‌های امپراتوری ایلام بوده است. این منطقه به لحاظ موقعیت جغرافیایی و کوهستانی بودن بر سرزمین بین‌النهرین مسلط بوده است و فاتحان و مهاجمان سومری، اکدی و بابلی گاه از طریق مسیرهای پر پیچ و خم آن، وارد سرزمین ایلام باستان می‌شدند و از منطقه استان ایلام کنونی که در آن زمان به عنوان یکی از ایالت‌های ایلام به نام (ورهشی) یا (مرهشه) خوانده می‌شده است، با پیمودن دره‌ها و کوهستان‌های آن به سوی شمال جلگه‌های خوزستان و شوش پیشروی می‌کردند و شهرها و مناطق پرجمعیت ایلام را مورد هجوم و قتل و غارت قرار داده اند. ورهشی به احتمال قوی منطقهٔ کوهستانی پشتکوه - ایلام امروزی - و سرزمین اطراف کرخهٔ علیا - سیمره امروزی - در قسمت شمال غرب سوزیانا بوده است. بیشتر مورخان نیز بر این باورند که ورهشی یک ایالت و حکومت کاملاً مستقل از ایلام باستان بوده است که گاهی متحد حکومت‌های بین‌النهرین و گاهیه متحد ایلام می‌شده است و زمانی که حکام ایلامی قوی بوده‌اند، ورهشی را ضمیمه خاک خود می‌کرده‌اند. مدتی پس از سقوط ایلام، حوزه فرمانروایی آنان به دو منطقه تحت نفوذ پارسها و مادها در غرب تقسیم شد. در دوره هخامنشی جزئی از امپراطوری هخامنشی بوده است.
از آن جا که ایلام، بین خوزستان، بین‌النهرین، لرستان و کرمانشاه واقع شده‌است، لذا در دورهٔ اشکانیان، جزو ماد بزرگ بوده که ارشک آن را تصرف نمود. بنابه اعتقاد بعضی از محققان، خرابه های شهر باستانی «سیروان» واقع در شهرستان سیروان در شمال استان ایلام، از آثار و شهرهای دوره اشکانی است. در دورهٔ ساسانیان، استان ایلام جزء سرزمین «پهله» یا «پهلو»، یعنی استان بزرگی بود که بعدها اعراب آن را جبال نامیدند. پهله سرزمینی بود که شامل اصفهان، ری، همدان، کرمانشاهان...، نهاوند، قم، قزوین، کومش، و آذربایجان بوده است. در این تقسیم‌بندی غرب لرستان شامل دو بخش مهم، ماسبذان و مهرجانقذق بود. شمال آن الشتر بود. بخش میانی آن، نیز جزو شاپور خواست [شاپور خوره= خرم‌آباد] یعنی شهری که به قرمان شاپور اول ساسانی بنا شده بود. دو شهر مهم این منطقه «سیمره» و «سیروان» بودند
*
ایلام در نقاط دیگر جهان
ایلام در نپال (کشوری در آسیا واقع در شمال هندوستان)/ ایلام در زلاند نو/ ایلام در انگلستان/ ایلام در سری‌لانکا (سیلان)/ در کلیسای ایلام آنتالیا: نگاه کنید به بخش منابع و مآخذ
*
ایلام در فرهنگ واژه ها
ایلام = دردمند کردن (غیاث اللغات) (تاج المصادر بیهقی) . درد رسانیدن (منتهی الارب) . |دردمند شدن (المصادر زوزنی) . طعام عروسی ساختن (منتهی الارب) (آنندراج) . مهمانی عروسی کردن (تاج المصادر بیهقی) . به طعام عروسی کسی را بردن . ولیمه دادن . مهمانی عروسی دادن (یادداشت بخط دهخدا) . مجتمع و فراهم آمدن خوی و خرد (منتهی الارب) (آنندراج) (ناظم الاطباء): لغت نامه ی دهخدا
ایلام = یکی از شهرستان های استان پنجم ایران است که سابقاً آن را پشتکوه می نامیده اند: لغت نامه ی دهخدا
ایلام = یکی از استان های کشور ایران است که در باختر این کشور و در ناحیه‌ای کوهستانی و نیمه گرم قرار گرفته است. استان ایلام یک استان استراتژیک است که دارای بیشترین ذخایر نفت و گاز کشور به همراه استان خوزستان و طولانی‌ترین مرز بین‌المللی با کشور عراق است: دانشنامهٔ آزاد ویکی‌پدیا
*
ایلام: در گلچینی از سروده ها
ما درین دامگاه خونخواره/ کم ازان مرغکیم صد باره
هیچ از آسیب دام نهراسیم/ بلکه دانه ز دام نشناسیم
دام بینم و دانه پنداریم/ دام را جز فسانه نشماریم
ور بگوید کسی که آن دام است/ دام بهر عذاب و ایلام است… : جامی
*
تو ای دزد بغدادی گرگ خوی/ گروهی زن خسته جان را مکش
به ایلام ما پاره آتش مریز/ چو دد مردم اصفهان را مکش
به دزفول ویرانه موشک مزن/ دل افسرده ی ناتوان را مکش
به خمپاره ها دختران را مسوز/ سی مادر مهربان را مکش
یتیمان ما را پریشان مخواه/ غریبان بی آشیان را مکش
به پیران درمانده خصمی مکن/ به یک شعله صد نوجوان را مکش
اگر می زنی مادران را مزن
وگر می کشی کودکان را مکش: مهدی سهیلی
*
من نمی گویم چنان یا این چنینم/ کیستم من زاده ی ايران زمینم
کشور_ افسانه های باستانی/ خطه ای من برتر از ايران نبینم
یادگاری از تمدن های ایلام/ مانده ایمن از گزند چرخ ایام
مهد مانی مرز مزدک بوم زرتشت/ سرزمین حافظ و رومی وخیام
دکتر منوچهر سعادت نوری
*
تاریخ و جغرافیا ی ایلام در کتاب ها و نوشتارها
کتاب «جغرافیای تاریخی و گردشگری استان ایلام و شهرستان دهلران» توسط دکتر حبیب‌الله محمودیان تألیف شده و در سال ۱۳۹۳ انتشار یافته است. کتاب در دو بخش تنظیم شده است: در بخش اول، جغرافیای تاریخی ایران و استان ایلام مورد بررسی قرار گرفته است. بخش دوم نیز به جغرافیای تاریخی و گردشگری شهرستان دهلران اختصاص یافته و ذیل آن موقعیت جغرافیایی، پیشینۀ تاریخی، بقاع متبرکه و زیارتگاهها و مکانهای شاخص گردشگری، معرفی و بررسی شده است
*
نظریاتی در مورد ایلامیان و تمدن ایلامی: نوشتاری از همین نگارنده
*
کتاب "استان شناسی ایلام" برای دوره ی دوم آموزش متوسطه
*
نوشتاری پیرامون تمدن ایلام
*
ایلام در برخی از برنامه های ویدیویی
مستند تاریخ ایران - گفتاری از کاووس ارجمند - قسمت ۱ ایلام
https://www.youtube.com/watch?v=J8Au7ZIf0Y8
ایلام و خوانندگان قدیم و جدید
https://www.youtube.com/watch?v=t-oE3n7t-JA
استان ایلام
https://www.youtube.com/watch?v=CpYDe97cKGE
پیشگویی غلط درباره ی ایلام
https://www.youtube.com/watch?v=sVbglcq2MUk
ایلام وایلامی
https://www.youtube.com/watch?v=wmzEeDh6BAs
نگارش و تدوین
دکتر منوچهر سعادت نوری
*
منابع و مآخذ
ایرانیان در پهنه ی سرزمین نیاکان آریایی/ نظریاتی در مورد ایلامیان و تمدن ایلامی: تارنمای گزیده ای از نوشتارها/ ایرانیان در پهنه ی سرزمین نیاکان آریایی/ مردمان کُرد: تارنمای گزیده ای از نوشتارها/ پیشینه ی تاریخی ایلام پیش از اسلام: تارنمای ویکی‌پدیا/ ایلام در نپال (به زبا ن انگلیسی): تارنمای ویکی پدیا/ ایلام در زلاند نو (به زبا ن انگلیسی): تارنمای ویکی پدیا/ ایلام در انگلستان (به زبا ن انگلیسی): تارنمای ویکی پدیا/ ایلام در سری‌لانکا (به زبا ن انگلیسی): تارنمای ویکی پدیا/ در کلیسای ایلام آنتالیا: تارنمای یوتیوب/ ایلام در فرهنگ واژه ها: تارنماهای لغت نامه ی دهخدا و پارسی ویکی و تارنمای ویکی‌پدیا/ کتاب جغرافیای تاریخی و گردشگری ایلام: تارنمای صدا و سیمای مرکز ایلام/ کتاب استان شناسی ایلام: تارنمای وزارت آموزش و پرورش/ تمدن ایلام: تارنمای ویکی‌پدیا/ ایلام در برخی از برنامه های ویدیویی: تارنمای یوتیوب/
*
گزیده ای از نوشتارها
http://msnselectedarticles.blogspot.com/2019/02/blog-post_24.html
بخش های پیشین مجموعه ی ایرانیان در پهنه ی سرزمین نیاکان آریایی
==================
