ساکنین اولیه استان مازندران، از اقوام «آماردها» و «تپورها»، که خود شاخه ای از آریایی ها بودند، تشکیل شده است... زبان اصلی ساکنین مازندران، زبان طبری یا مازندرانی است که آن را بازمانده ی زبان ایرانیان قدیم یعنی پارسی میانه می دانند كه دیرتر و كمتر از سایر زبان‌ها تحت تاثیر زبان‌های بیگانه‌ای چون عرب و مغول و تاتار قرار گرفته است. زبان مازندرانی با لهجه‌های مختلف‌در تمامی نواحی استان متداول است. بر اساس اسناد و مدارک به دست آمده؛ پادشاهان طبرستان تا قرن پنجم هجری، به خط پهلوی می نوشتند و سكه می زدند. دو كتیبه كه به خط پهلوی در رِسِكت، واقع در دودانگه ساری، و گنبد لاجیم واقع در سوادكوه به دست آمده است گویای این مطلب است: تارنمای ایران نما
ساری مرکز استان مازندران
یکی از بزرگترین و پرجمعیت ترین شهرهای استان مازندران و شمال کشور است. به مردم اهل ساری، سارَوی گفته می‌شود. براساس اکتشافات اخیر، قدمت ساری به شش هزار سال می‌رسد... بنای ساری را بر اساس نوشته حمدالله مستوفی و دیگر مورخان به تهمورث دیوبند از پادشاهان اساطیری ایران، عده‌ای به فریدون شاه پیشدادی و برخی هم به توس پسر نوذر نسبت می‌دهند: تارنمای ویکی‌پدیا
در برخی از نقاط مازندران جشن تیرگان را منسوب به پرتاب تیر آرش از 'ساری' به سوی "ملک توران" که موجب پایان بخشیدن به جنگ‌های چند ساله ایران و توران گردید می‌دانند و آن را در ۱۲ تا ۱۵ ماه تیر جشن می‌گیرند: تارنمای خنار
جشن تیرگان در سرزمین نیاکان آریایی: تارنمای گزیده ای از نوشتارها
شهرستان نور
شهرستان نور به عنوان پایتخت ساحلی ایران نیز نام گذاری شده است... در جدیدترین کشفیات باستان شناسی در این شهر آثاری از دورهٔ اشکانیان پیدا شده است... نور يكی از قديمی ترين نواحی شهرنشين طبرستان یا مازندران كنونی بوده كه به گواهی تاريخ بخشی از آن رویان و بعد از حمله ی مغول ، رستمدار نام گرفت. شهر ناتل در جنوب شهر نور پایتخت ساحلی حكومت رويان و رستمدار بود. در تاریخ مازندران غربی پایتخت رویان، "کجور" در کوهستان و " ناتل " در جلگه بود. پادوسبانان که از اولاد ساسانیان بودند در این منطقه بیش از هزار سال حکومت می کردند: تارنمای گزیده ای از نوشتارها
شهرستان قائم شهر (شاهی)
از سمت شمال و شمال غرب به شهرستان جویبار و دریای مازندران (دریای خزر)، از سمت جنوب به شهرستان سوادکوه، از سمت غرب به شهرستان بابل و از سمت شرق به شهرستان ساری محدود است. از نام‌های قدیمی‌تر به چمنو، عشق‌آباد، علی‌آباد و شاهی اشاره شده است. ابن اسفندیار در تاریخ طبرستان به دفعات از چمنو یاد کرده‌است. اکنون محله‌ای نیز به نام جمنان در قائم شهر وجود دارد: بسیاری از تارنماها
به گفته برخی از مورخان قدمت " جمنان" یا "چمنو" به بیش از ۱۰۰۰ سال می‌رسد... سه روستای بزرگ قائم شهر به نام‌های آهنگر کلای، بیشه سر و قادیکلای بزرگ می‌باشد: تارنمای ویکی‌پدیا
به گفته ی افراد محلی " جمنان "، " جمنون" (جم نون) نیز خوانده می شود: از شنیده های همین نگارنده
شهرستان جویبار
تا چند سال گذشته بخشی از شهرستان قائم شهر محسوب می شده است. مرکز این شهرستان شهر جویبار است. گیل‌خواران نام قدیمی جویبار بوده است... در شهرستان جویبار تاکنون ۲۰ اثر تاریخی در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است. ۱۱ تپه ی تاریخی با قدمت هزاره ی اول پیش از میلاد از جمله ی این آثار باستانی ثبت شده می باشد: تارنمای ویکی‌پدیا
شهرستان سواد کوه
کشفیات باستان‌شناسی بهمراه اسناد و مکتوبات تاریخی حاکی از آن است که سواد کوه از نواحی کهن طبرستان بوده و انسجام بافت اجتماعی و فرهنگی آن در دوران اساطیری ایران ریشه دارد. این ناحیه همواره در تعیین مسیر تاریخ طبرستان حضور مؤثر داشته و مورد توجه حکام دولت مرکزی بوده‌است. مورخینی مانند ابن اسفندیار تا قبل از قرن دهم هجری قمری آنرا جزئی از تپورستان در ایالت فرشوادگر ذکر کرده‌اند. ایالت فرشوادگر که در کتاب اوستا نیز از آن یاد شده ترکیبی از واژه‌های تبری فرش به معنی دشت و جلگه، واد به معنی کوه و گر به معنی دریا ذکر شده‌است. در برخی دیگر از منابع تاریخی آمده که وقایع مهمی نظیر ورود و سکونت فریدون پادشاه پیشدادی، پیکار رستم پهلوان مشهور شاهنامه فردوسی با دیوان مازندران در این ناحیه روی داده‌است. در روایات شاهنامه فردوسی و اوستا، کتاب دینی پیروان آئین زرتشت آمده‌است که سوادکوه در گذشته محل زندگی انسان های متمدنی بوده که آئین دیوسنائی داشته و واژه‌هایی نظیر دیوا، دی، دوآزرک و دا که اکنون نیز در زبان بومیان این نواحی رایج می‌باشد، از آن روزگاران به یادگار مانده‌است. نشانه هائی نیز از آئین میترائیسم و مهرپرستی در قرون اولیه میلادی و اواسط حکومت پادشاهان ساسانی، در این ناحیه وجود داشت. در زمان یزگرد سوم آخرین پادشاه ساسانی، حکومت سرزمین سوادکوه به ولاش واگذار و لقب فرشواد جر شاه به او اعطا گردید... مشهور ترین مراکز تاریخی و باستانی شهرستان سوادکوه عبارتند از شهر زیرآب (که از جنوب به شهر پل سفید و از شمال به شهر شیرگاه راه دارد)، محله قدیمی آلاشت (زادگاه رضاشاه در ۴۰ کیلومتری زیرآب)، برج باوند (از دوران آل باوند از اسپهبدان مازندران در ابتدای ورودی منطقه ی سرخ‌آباد سوادکوه)، غار اسپهبد خورشید (که به عنوان دژی طبیعی، همواره مورد استفاده اسپهبدان طبرستان بوده‌است در ناحیه ی دوآب شهرستان سواد کوه) و بسیاری دیگر: تارنمای ویکی پدیا
شهرستان تنکابُن (شهسوار)
این شهرستان چهارمین شهرستان بزرگ مازندران و پرجمعیت ترین شهرستان غرب مازندران است. در مورد سکنه ی باستانی و بومی آن باید گفت که آنها را منتسب به آماردها می‌دانند، در دوران بسیار کهن یعنی در زمانی که شاهان هخامنشی بر ایران فرمان می‌راندند، در کرانه جنوبی دریای خزر اقوام کادوسی و تپوری و آماردها می‌زیستند... به ویژه استخوان هایی که در نواحی کوهستانی این منطقه پیدا شده حاکی از آن است که اقوامی از آماردها (آمردها) در این دیار سکونت داشه‌اند. بنابر نظر ریچاردفرای و دانشنامه ایرانیکا، آماردها آریایی و قومی نیرومند و جنگجو بوده‌اند...: تارنمای گزیده ای از نوشتارها
چالوس
از شهرهای قدیمی استان مازندران است که در جلگه میانی سواحل دریای خزر واقع شده است. نام این شهر در گذشته‌های دور شالوس بود که در پیرامون آن دو شهر کوچک دیگر به نام کبیره و کچه نیز وجود داشته است... گزنفون می نویسد: " کورش هخامنشی به سوی رودخانه ی چالوس که دارای ماهی های عظیم الجثه بود روانه شد. سفر او چهار روز طول کشید و مسافتی حدود ٢٤ فرسنگ را پیمود"...: تارنمای گزیده ای از نوشتارها
شهرستان آمل
قله ي افسانه اي دماوند، درياچه ي سد لار، پارك هاي جنگلي، آب هاي معدني گرم و سرد لاريجان، دره ي هراز، پلور، اسك، نياك، نوا، سنگچال، قلعه ي ملك بهمن و آبشارهاي شاهان دشت و دريوك، غار گل زرد پلور، بقاياي آتشكده هاي دوره ي ساساني، گوردخمه هاي پلمون، لارين و چشمه سر همگي در شمار ديدني هاي اين شهرستان اند. شهر آمل از روزگاران كهن همواره شهري آباد و پر رونق بوده است. سيماي اين شهر باستاني، از لا به لاي هزاره هاي مه گرفته ي تمدن هاي پيش آريايي در فلات ايران رخ نموده و پيشينه ي تاريخي آن با افسانه ها و اساطير پرشكوه ايراني در هم آميخته است... آمل در زمان اشکانیان یکی از مراکز ایران بوده است: تارنمای گزیده ای از نوشتارها
بابل و بابلسر و فریدون کنار
بابل معروف به شهر بهارنارنج و مرکز شهرستان بابل است. در دوران بسیار گذشته وجود دو آتشکده ی بزرگ در بابل سبب نامگذاری این شهر به مه میترا (میترای بزرگ) شد. آتشِ این آتشکده همیشه در روز و شب برای دید مردم روشن بود. بقایای موجود از این دو آتشکده و وجود محله هایی با نام های خورشید‌کلا، روشن آباد و برج بن گویای این ادعاست. در ایران باستان ساکنان بابل و بابلسر و فریدون کنار پیرو آیین میتراییسم (آیین مهرپرستی) بودند: تارنمای ویکی‌پدیا و منابع گوناگون
شهرستان رامسر
رامسر که پیش از این "سخت سر" نام داشت، آخرین شهر غرب مازندران است که مردمان بومی آن به زبان "هند و اروپایی" و به "گیلکی" صحبت می‌کنند: تارنمای ویکی پدیا
می گویند فریدون کسی که ضحاک را کشت در اواخر عمر در سفید تمشه (سفید تمشک رامسر) زندگی می کرده است... انسان های اولیه گیلان (کادوسان) و انسان های اولیه مازندران (تپورها) در حد فاصل گیلان و مازندران درجائی که بنام سخت سر بود زند گی می کردند و کوروش پسر چوپانی ازاین مکان بود. این مردم لباس سیاه بر تن می کردند و مردانشان موهای بلند داشتند: تارنمای تاریخچه رامسر
یكی از دهستان های رامسر جواهر ده در ۲۷ كیلومتری رامسر است. روستای جواهر ده علاوه بر زیبایی های فراوان طبیعی از قدمت تاریخی نیز برخوردار بوده كه وجود گورستان های گبری در آن گویای قدمت تاریخی این مكان است: تارنمای بیتوته
جواهرده (به گویش گیلکی: جئور ده به معنی بالا ده) منطقه ای تاریخی است که روزگاری مرکز داد و ستد بوده و با قزوین ارتباط داشته است: تارنمای ارغوان
شهرستان نوشهر
مرکز این شهرستان شهر نوشهر است. قدیمی‌ترین نام شهر نوشهر "سنگ تجن" می‌باشد. این شهرستان در تاریخ به همراه شهرستان نور و شهرستان چالوس یک ایالت کهن و تاریخی به نام "رویان" را تشکیل می دادند که مرکز آن شهر " کهن کجور" بود که بعدها با جدا شدن چالوس از آن ایالت ، به رستمدار و استندار تغییر نام داد. شهر کهن رویان محل حکومت سلسله پادوسپانیان بود که حدود ۱۰۰۰ سال در این منطقه حکومت کردند: تارنمای ویکی‌پدیا
شهرستان بهشهر
بِهشَهر، مرکز شهرستان بهشهر است. رُستَمکلا، یکی دیگر از شهرهای شهرستان بهشهر است که در ۸ کیلومتری جاده ی نکا به بهشهر واقع شده است: بسیاری از تارنماها
آخرین مطالعات باستان شناسی در نزدیکی «غارهای هوتو» در بهشهر و «رستم کلا»، نشان می دهد که تاریخ این سرزمین، متعلق به ۴۰۰ هزار سال پیش از میلاد است. از آثار به دست آمد ه از این غارها چنین بر می آید که در این دوران انسان های اولیه غار نشین بودند و برای امرار معاش به شکار و جمع آوری خوراک می پرداختند. بر اساس این یافته، باستان شناسان معتقدند که این سرزمین از قدیمی ترین سکونت گاه بشری در حاشیه دریای خزر بوده و ساکنین بومی این منطقه از حدود ده هزار سال پیش، همانند بعضی از انسان های ساکن فلات ایران، توانسته اند به طور تدریجی مراحل سیر تکاملی، از دوره های پارینه سنگی، میان سنگی، نوسنگی و شهرنشینی را با موفقیت پشت سر بگذارند و برای اولین بار به اهلی کردن حیوان ها و نیز کشاورزی بپردازند: تارنمای ایران نما
تهیه و تدوین:
دکتر منوچهر سعادت نوری
*
همچنین نگاه کنید به
مردمان تبرستان (مازندران) و خاندان اسپهبدان
http://msnselectedarticles.blogspot.ca/2015/01/blog-post_27.html
چالوس نامه
http://msnselectedarticles.blogspot.ca/2014/12/blog-post_11.html
*
گزیده ای از نوشتارها
http://msnselectedarticles.blogspot.ca/2017/07/blog-post.html
بخش های پیشین مجموعه ی ایرانیان درپهنه ی سرزمین نیاکان آریایی
